Του Πέτρου Παπαπολυβίου
Με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940 θα μιλήσουμε σήμερα για ένα άγνωστο κυπριακό κεφάλαιο του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, που σχετίζεται με τη δύσκολη καθημερινότητα των Κυπρίων της Ελλάδας, ειδικότερα της Αθήνας, όπου ζούσαν οι περισσότεροι.
Η εθελοντική κατάταξη των Κυπρίων φοιτητών στον ελληνικό στρατό, και η αποστολή τους στο μέτωπο ήταν και μια πρώτη ομαδοποίησή τους, που δεν ήταν δυνατή προηγουμένως, εξαιτίας της μεταξικής δικτατορίας. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, τον Απρίλιο του 1941, εκτός από ελάχιστους τολμηρούς που ριψοκινδύνευσαν αμέσως το ταξίδι για την Κύπρο, οι πλείστοι εγκλωβίστηκαν στην πρωτεύουσα. Οι Κύπριοι φοιτητές και σε ανάλογο βαθμό οι κυπριακές οικογένειες της Αθήνας ήταν ανάμεσα στους πιο εκτεθειμένους στην ανεργία και την ασιτία. Οι πολεμικές συνθήκες τούς απέκοψαν από την πατρίδα τους και τους στέρησαν τα εμβάσματα ή τις τροφές που τους απέστελλαν οι οικογένειές τους. Έτσι, οι περισσότεροι, από τους πρώτους μήνες της Κατοχής, αδυνατούσαν να καταβάλουν το νοίκι τους και ούτε είχαν συγγενείς στην επαρχία για να έχουν μια μικρή βοήθεια στις μέρες του λιμού. Επιπλέον, σχεδόν όλοι, ήταν Βρετανοί υπήκοοι, και υποχρεώνονταν να δίνουν τακτικά το παρόν τους στις Κατοχικές αρχές για έλεγχο, υποβαλλόμενοι σε διάφορους περιορισμούς και ταπεινώσεις. Τον Μάρτιο του 1942, 400 τουλάχιστον Κύπριοι της Αθήνας εκτοπίστηκαν από τις ιταλικές αρχές σε χωριά και κωμοπόλεις της Θεσσαλίας και της Στερεάς.
Στα τέλη του 1941 η επίτευξη αποστολής τροφίμων στην Ελλάδα, ύστερα από επίμονες προσπάθειες και με τη μεσολάβηση του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, επέτρεψε τη λειτουργία των πρώτων συσσιτίων, που σταδιακά πολλαπλασιάστηκαν. Τότε ιδρύθηκε και το κυπριακό συσσίτιο στην Αθήνα με πρώτη πρόεδρο τη Μαργαρίτα Κύρου, εθελόντρια του Ερυθρού Σταυρού, σύζυγο του εκ των διευθυντών της εφημερίδας «Εστία», Αχιλλέα Κύρου, επιφανούς Κυπρίου των Αθηνών.
Η «Εστία Κυπρίων», όπως ονομάστηκε το συσσίτιο για τους Κυπρίους, λειτούργησε για πρώτη φορά τη Δευτέρα 29 Δεκεμβρίου 1941 στη γωνία της Φιλελλήνων 2 με Μητροπόλεως, στην Πλατεία Συντάγματος. Στην απέναντι πλευρά του δρόμου, στον αριθμό 3, στη γωνία Φιλελλήνων με Όθωνος, στεγάστηκαν τα γραφεία και η διαχείριση του συσσσιτίου. Για την καλύτερη λειτουργία του συσσιτίου πέρα από την προσφορά εθελοντικής εργασίας από επώνυμες Αθηναίες και Κύπριες κυρίες και δεσποινίδες εργοδοτήθηκαν δεκαπέντε περίπου πρόσωπα. Εκτός από το εργατικό προσωπικό οι υπόλοιποι ήταν Κύπριοι φοιτητές, φοιτήτριες ή πτυχιούχοι του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διευθυντής της Διαχειριστικής Επιτροπής διορίστηκε ο γιατρός Γλαύκος Κασουλίδης, ταμίας ο φοιτητής της Φιλοσοφικής Σχολής Φρίξος Πετρίδης και αποθηκάριος ο φιλόλογος Ροδίων Γεωργιάδης.
Η «Εστία Κυπρίων» στο απόγειο της δράσης της μοίραζε συσσίτιο σε 1500 – 2000 πρόσωπα. Θυμίζουμε ότι στην Αθήνα αυτήν την περίοδο ζούσαν οι εξόριστοι των Οκτωβριανών, Μητροπολίτης Κυρηνείας Μακάριος, κατόπιν Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Β΄, Θεόδωρος Κολοκασίδης, Νικόλαος Κλ. Λανίτης, Σάββας Λοϊζίδης, Θεοφάνης Τσαγγαρίδης, οι δημοσιογράφοι – λογοτέχνες Ευριπίδης Ακρίτας και Λουκής Ακρίτας, Παύλος Κριναίος – Μιχαηλίδης, Μελής Νικολαΐδης, Λεωνίδας Παυλίδης, Αιμίλιος Χουρμούζιος, ο ζωγράφος Σόλων Φραγκουλίδης (στο έργο του ξεχωρίζουν οι πίνακες από την Κατοχή), οι φοιτητές της Θεολογικής Σχολής μοναχοί Μακάριος Κυκκώτης, Άνθιμος Μαχαιριώτης, Καλλίνικος Μαχαιριώτης (αργότερα, αντίστοιχα, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄, Μητροπολίτης Κιτίου και Χωρεπίσκοπος Αμαθούντος), οι αξιωματικοί Γεώργιος Γρίβας και Μενέλαος Παντελίδης, κ.ά. Επίσης, σιτίζονταν στην «Εστία Κυπρίων» και λίγες δεκάδες Κύπριοι στρατιώτες του βρετανικού στρατού που κρύβονταν στην Αθήνα, με ψεύτικες ταυτότητες, αναζητώντας τρόπο διαφυγής ή αναμένοντας το τέλος του πολέμου. Παρότι η απελευθέρωση ή η επιστροφή στην Κύπρο, φάνταζαν πολύ μακρινά τον τραγικό χειμώνα του 1941-1942, στην «Εστία Κυπρίων» γεννήθηκε η ελπίδα για την επιβίωση και η σπίθα της αντίστασης. Κυριότερος καρπός αυτού του κλίματος, ήταν η ίδρυση του «Κοινού Κυπρίων», λίγους μήνες αργότερα, με πρωτεργάτη τον οραματιστή Ροδίωνα Γεωργιάδη, κατοπινό ήρωα της Αντίστασης.
Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 29 Οκτωβρίου 2016
(φωτο Δελτίο συσσιτίου της “Εστίας Κυπρίων” (από το Γ. Χατζηκωστής, Αρχείον Ροδίωνος Π. Γεωργιάδη, τόμ. Α)
https://papapolyviou.com/
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου