Πέτρος Παπαπολυβίου Αναπλ. καθηγητής Πανεπιστήμιο Κύπρου
Συμπληρώθηκαν πρόσφατα ογδόντα χρόνια από την αυτοκτονία στην Κόρινθο (21-9-1937) του Ιωάννη Συκουτρή, ενός από τους σπουδαιότερους φιλόλογους του νεότερου Ελληνισμού. Στον Συκουτρή αφιερώσαμε στο παρελθόν δύο άρθρα στη στήλη μας (το 2007 και το 2008), όμως επανερχόμαστε σήμερα, επειδή σε ελάχιστους πνευματικούς ανθρώπους οφείλει η Κύπρος τόσο πολλά, όσα σε αυτόν.
Ο Συκουτρής, που γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1901 (με καταγωγή από τη Χίο), έφτασε στην Κύπρο τον Οκτώβριο του 1922, αμέσως μετά την αποφοίτησή του από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, την επομένη, δηλαδή, της Μικρασιατικής καταστροφής, με πρόσκληση του Μητροπολίτη Κιτίου Νικοδήμου Μυλωνά. Ο νεαρός αριστούχος Σμυρνιός φιλόλογος δίδαξε για δύο χρόνια (1922-1924) στο Ιεροδιδασκαλείο Λάρνακας. Εδώ βρήκε, την τραγική εποχή της απώλειας της ελληνικής Ιωνίας, καταφύγιο, δύναμη και εφαλτήριο για το επιστημονικό του έργο. Παρότι στο πανελλήνιο είναι γνωστός ως κλασικός φιλόλογος, στην Κύπρο αποδείχθηκε εξαιρετικός και χαλκέντερος δάσκαλος και φωτισμένος παιδαγωγός (δίδαξε Αρχαία και Νέα Ελληνικά, Εισαγωγή και Ιστορία της Φιλοσοφίας, αλλά και Ιστορία της Τέχνης, Κυπριακή Ιστορία και Τοπογραφία), ενώ υπήρξε – στα 22-23 του χρόνια! – ο θεμελιωτής της νεότερης κυπριολογίας, συγκεντρώνοντας ιστορικό και λαογραφικό υλικό, μεταφράζοντας και δημοσιεύοντας κυπρολογικές μελέτες, γράφοντας αυστηρά κριτικά σημειώματα, βοηθώντας καθοριστικά τον «κύκλο της Λάρνακας» στην έκδοση του σπουδαίου περιοδικού «Κυπριακά Χρονικά», από όπου πήγασε και η πολύτιμη «Κυπριακή Βιβλιογραφία», του γιατρού Νεοκλή Κυριαζή.
Για τις σχέσεις του Συκουτρή με την Κύπρο εξόχως διαφωτιστική είναι η αλληλογραφία του από τη Λάρνακα με τη Σμυρνιά συμφοιτήτριά του στη Φιλοσοφική Σχολή Όλγα Κομνηνού (κατόπιν σύζυγο του Ιωάννη Κακριδή), που εκδόθηκε το 2008 με επιμέλεια του Φάνη Ι. Κακριδή. Είναι μια σημαντική έκδοση, που φωτίζει το «κυπριακό παρελθόν» του μεγάλου αυτόχειρα της νεότερης ελληνικής φιλολογίας. Ο Συκουτρής ομολογεί στις επιστολές του ότι, και στην Κύπρο, πάντα παρέμεινε «ξένος και μόνος». Γράφει με απεριόριστο σεβασμό για τον Νικόδημο Μυλωνά, τον μέντορά του στην Κύπρο, στον οποίο όφειλε και την προστασία από τον φθόνο και τον πόλεμο των συναδέλφων του. Αναφέρει ουδέτερα ή στολίζει με την γνωστή του φαρμακογλωσσιά με μειωτικά σχόλια γνωστούς εκπαιδευτικούς ή παλιούς του συμφοιτητές στη Φιλοσοφική Σχολή, ενώ οι αρχικές αρνητικές του κρίσεις για τους Κύπριους μαθητές του, σταδιακά μεταβάλλονται, καθώς κέρδιζε την παγκύπρια αναγνώριση. Η πόλη που τον εντυπωσίασε ήταν η Λεμεσός, αν και στη Λάρνακα δέχθηκε, όπως γράφει με χιούμορ, προτάσεις γάμου «χιλιάδων λιρών».
Ο Συκουτρής ήταν, κατά την άποψή μας, μαζί με τον Χιώτη Κωνσταντίνο Άμαντο και τον Ανδριώτη Βασίλειο Τατάκη (που τελείωσε το Γυμνάσιο στη Σμύρνη) οι τρεις σπουδαιότεροι «εξ Ελλάδος» καθηγητές στην κυπριακή εκπαίδευση στα χρόνια της Αγγλοκρατίας, με ανυπολόγιστη προσφορά στο νησί μας. Σε πρόσφατη μελέτη μας στα Πρακτικά ενός επιστημονικού συνεδρίου για τις σχέσεις Μικρασίας – Κύπρου καταμετρήσαμε ανάμεσα στους καθηγητές που δίδαξαν στο Παγκύπριο Γυμνάσιο και στα άλλα κυπριακά Γυμνάσια και Ημιγυμνάσια κατά την περίοδο 1893 – 1931 είκοσι δύο Μικρασιάτες εκπαιδευτικούς. Από αυτούς επτά διορίστηκαν το 1914 και το 1915, άλλοι οκτώ το 1922-1924 και ο τελευταίος το 1926. Οι περισσότεροι δηλαδή, κατέφυγαν στην Κύπρο μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Έξι από αυτούς ήταν Σμυρνιοί φιλόλογοι, που προσλήφθηκαν σε κυπριακά γυμνάσια κατά την περίοδο 1922-1924, με πρώτο τον Ι. Συκουτρή, και είχαν αποφοιτήσει, σχεδόν όλοι, από το Πανεπιστήμιο Αθηνών στις αρχές της δεκαετίας του 1920. Έχουμε την αίσθηση, ότι για τους περισσότερους, αν όχι για όλους, ισχύει η εύστοχη διαπίστωση του Κώστα Π. Κύρρη για το πέρασμα του Συκουτρή από την Κύπρο: «μοιάζει πολύ και θυμίζει περιπλάνηση αρχαίου Ίωνος φιλοσόφου στον ακραίον αυτόν σταθμόν του ελληνικού πνεύματος, την Κύπρο». Ήταν, ταυτόχρονα, και η τελευταία ζωογόνα πνευματική μετακένωση από την Ιωνία στην Κύπρο…
https://papapolyviou.com/
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου