Αναπλ. Καθηγητή Πανεπιστημίου Κύπρου
Ο χθεσινός εορτασμός της επετείου της 25ης Μαρτίου μας δίνει την ευκαιρία να στραφούμε στην Κύπρο του 1821 και σε μια από τις λεπτότερες πτυχές της ιστορίας των τριών αιώνων Τουρκοκρατίας (1570-1878), στο ζήτημα των εξισλαμισμών, μεμονωμένων ή ομαδικών. Από το τεράστιο αυτό θέμα σήμερα θα αναφερθούμε ακροθιγώς σε μια μόνο περίπτωση, που μας απασχολεί ερευνητικά εδώ και μερικά χρόνια.
Οι βίαιοι ή «εκούσιοι» εξισλαμισμοί σημείωσαν, όπως ήταν φυσικό, έξαρση στην Κύπρο την περίοδο των σφαγών του Ιουλίου του 1821. Σύμφωνα με τον Γεώργιο Κηπιάδη, την πιο σημαντική μέχρι σήμερα ιστορική πηγή για το 1821 στην Κύπρο, ύστερα από την 9η Ιουλίου «οι δι’ αδυναμίας χαρακτήρος εξομώσαντες περί τους τεσσαράκοντα τον αριθμόν, οι πλείστοι παρελθόντος του τρομερού και καταστρεπτικού κλύδωνος προσήλθον και απέθανον μετ’ αφοσιώσεως εις το πάτριον θρήσκευμα, οι μεν εν τη αλλοδαπή μεταναστεύσαντες, οι δε και εν τη ιδία πατρίδι διαμείναντες.»
Πιο κραυγαλέα περίπτωση Κυπρίου εξισλαμισθέντος αυτής της περιόδου ήταν ο Ανδρέας Σολομωνίδης, «γραμματικός του Σεραγίου», ο οποίος μετά την αλλαξοπιστία του μετονομάστηκε σε Χουρσίτ – Αγά. Παρότι απεβίωσε ως μουσουλμάνος, στην πραγματικότητα παρέμεινε χριστιανός (λινοπάμπακος), με ελληνικό φρόνημα, μάλιστα, αφού το 1828 πρωταγωνίστησε στη συλλογή υπογραφών για την γνωστή επιστολή των Κυπρίων προκρίτων προς τον Ιωάννη Καποδίστρια με την οποία του ζητούσαν να ενδιαφερθεί και να προστατέψει και το νησί μας.
Πιο άγνωστη στο ευρύ κοινό, και χωρίς να φωτιστεί ακόμη πλήρως, είναι η ιστορία του Σολομώντος Νικολαΐδη. Από τους πιο μορφωμένους Κυπρίους της εποχής του, αφού είχε σπουδάσει στην Πατμιάδα Σχολή, σύμφωνα με νέα στοιχεία που έχουμε συγκεντρώσει ήταν συνεργάτης («γραμματεύων») του εθνομάρτυρα Αρχιεπισκόπου Κυπριανού. Ο πατέρας του, Χατζημιχαήλ από την Κισσόνεργα, ήταν λινοπάμπακος, έχοντας υιοθετήσει το όνομα Οσμάνης του Αλά. Ο Σολομών μετά τον απαγχονισμό του Κυπριανού, σύμφωνα με ένα αθησαύριστο κείμενό του, μεγάλης ιστορικής σημασίας που εντοπίσαμε, «εκρίθη υπό των τυράννων άξιος θανάτου ή τουρκισμού». Επέλεξε το δεύτερο, σώζοντας τη ζωή του και ασπάστηκε φαινομενικά τον ισλαμισμό, υιοθετώντας το όνομα – εξωτερική κάλυψη, Σουλεϊμάν Νουρή. Το 1824 κατάφερε να διαφύγει, μαζί με τη σύζυγό του (κόρη του Χ’’ Συμεών Γλυκύ, απαγχονισθέντος στις σφαγές) ως Σουλεϊμάν, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και από εκεί, το 1830, κατέφυγε
στην Ελλάδα, επιστρέφοντας στο πατρώο θρήσκευμα και στο χριστιανικό του όνομα. Το 1833 διορίστηκε δικαστής του ελληνικού βασιλείου στο Μεσολόγγι και ακολούθησε μια λαμπρή σταδιοδρομία δικαστικού λειτουργού, ως εφέτης και πρόεδρος πρωτοδικών, στη Σύρο, την Αθήνα και το Ναύπλιο, μέχρι να απολυθεί από τη δημόσια υπηρεσία ύστερα από το διαβόητο διάταγμα «περί ετεροχθονισμού», του 1844. Εγκαταστάθηκε στην Ερμούπολη, όπου απολάμβανε μεγάλης εκτίμησης και άσκησε τη δικηγορία μέχρι τον θάνατό του (1850) ενώ, από το 1833, εξέδωσε τρία βιβλία («Χρονολογικός πίναξ», «Το πνεύμα των εξοχωτέρων αρχαίων φιλοσόφων» και «Ιερόν εγκόλπιον»).
Το 1833 ο διορισμός του στο δικαστικό σώμα είχε προκαλέσει θόρυβο και πικρόχολα σχόλια για την «επιβράβευση στην ελεύθερη Ελλάδα του αρνητού Σουλεϊμάν Νουρή». Στον διάλογο που ακολούθησε, στις πρώτες εφημερίδες του ελληνικού βασιλείου, που ελπίζουμε σύντομα να τον δημοσιεύσουμε με τα σχόλιά μας, προκαλεί εντύπωση, ότι γράφτηκαν περισσότερα άρθρα υποστήριξης στον Σολομώντα – Σουλεϊμάν, αντί κατηγοριών και επίκρισης. Έγραφε μια εφημερίδα της εποχής: «Βιασμένος τότε να εκλέξη μεταξύ του θανάτου και της προσωρινής αρνήσεως του δόγματός του, δεν εδίστασε να προτιμήση το δεύτερον, υποχωρών εις την αδυναμίαν της ανθρωπίνης φύσεως, εις τα δάκρυα της δυστυχούς μητρός, και των περιϊσταμένων συγγενών, κυρίως δε αναπαυμένος εις την καθαράν συνείδησίν του, και την σταθεράν απόφασιν του να επανέλθη, άμα παρέλθη ο κίνδυνος, εις τους κόλπους της Εκκλησίας, από την οποίαν ποτέ δεν απεσπάσθη νοερώς.»
Αφιερωμένο στη μνήμη όσων δεν πρόλαβαν «να επανέλθουν εις τους κόλπους της Εκκλησίας»…
Δημοσιεύθηκε στην εφημ. “Ο Φιλελεύθερος” στις 26 Μαρτίου 2016
http://papapolyviou.com/2
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου