Όσα πρέπει να ξέρετε για τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου. Το σχέδιο Μακμίλαν και οι διαφωνίες Καραμανλή-Μακαρίου

Του Νίκου Παπαναστασίου

ΑΝΑΤΡΕΧΟΝΤΑΣ στο παρασκήνιο που προηγήθηκε των συνομιλιών Ελλάδας και Τουρκίας στη ελβετική πόλη Ζυρίχη αρχές του 1959 για το Κυπριακό, θα δούμε ότι ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Αβέρωφ, όχι μόνο ήταν «πατέρας» της διχοτόμησης της Κύπρου, αλλά και εισηγητής της εγκατάλειψης της γραμμής της αυτοδιάθεσης. Ως βήμα για την προώθηση της πολιτικής αυτής, χρησιμοποίησε την καραμανλική αθηναϊκή εφημερίδα της Ελένης Βλάχου, «Καθημερινή», στην οποία δημοσίευσε δυο άρθρα τον Ιούλιο του 1958 ,με την υπογραφή «Διπλωμάτης».

Σ’ ΑΥΤΑ, με μια δική του επιχειρηματολογία, προσπάθησε να «αποδείξει» ότι η εμμονή στην αυτοδιάθεση ήταν «ουτοπία», αλλά και πολύ καθαρά κατέθετε τη θέση του ότι ο αγώνας που συνεχιζόταν στην Κύπρο «γίνεται δια να εκπληρώση το Έθνος μίαν εθνικήν του αποστολήν και όχι δια να υποστή μίαν ιστορικήν και εθνικήν φαλκίδευσιν». Κατά τον Αβέρωφ, «η Κύπρος δεν είναι ολόκλητον το Έθνος και η Ελληνική Κυβέρνησις είναι Κυβέρνησις ολοκλήρου του Έθνους. Και την κυπριακήν πολιτικήν της οφείλει να την εντάξη εις την πολιτικήν η οποία εξυπηρετεί τα συμφέροντα ολοκλήρου του Έθνους»…

Πιο αποκαλυπτικός όμως ήταν ο Αβέρωφ στη συνέχεια, όπου μιλούσε για την επιδίωξη λύσεως «απέχουσαν από εκείνας τας οποίας επιδιώκει σήμερον ο κυπριακός λαός», ήταν μάλιστα βέβαιος ότι τη λύση αυτή «θα την επιδοκιμάσουν και οι Έλληνες Κύπριοι κατά την συντριπτικήν των πλειοψηφίαν»!

• ΕΙΝΑΙ δυσκολοπίστευτο το πιο πάνω, όμως έχει λεχθεί. Σε μια περίοδο που ο κυπριακός Ελληνισμός δεχόταν ένα ατέλειωτο όργιο αίματος από μέρους μακελλάρηδων Τουρκοκυπρίων, η επίσημη Ελλάδα μιλούσε για λύση άλλη από την αυτοδιάθεση και είχε το θράσος να ισχυρίζεται ότι ο κυπριακός Ελληνισμός θα τη δεχόταν στη συντριπτική του πλειοψηφία! Ως εκ τούτου, είναι φανερό ότι ο Αβέρωφ, η Κυβέρνηση Καραμανλή, ήθελαν να προετοιμάσουν ψυχολογικά τον ελληνικό – και κατ’ επέκταση και τον κυπριακό – λαό, για αλλαγή πορείας. Οι αγώνες του Διγενή και της ΕΟΚΑ, του Αυξεντίου, του Μάτση, του Καραολή, του Δράκου, του Λένα και των άλλων ηρώων και μαχητών της κυπριακής εποποιίας, ξεγράφονταν με μια μονοκοντυλιά και παραμερίζονταν.

ΛΙΓΕΣ μέρες μετά, ο Πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής απέρριψε έκκληση του

Προέδρου της ΕΔΑ Ι. Πασαλίδη για έκτακτη σύγκληση της Βουλής, για συζήτηση της εξωτερικής πολιτικής της Κυβερνήσεως. Επρόκειτο για αυταρχική συμπεριφορά και τακτική ανεξέλεγκτης διαχείρισης όχι μόνο του Κυπριακού αλλά και των άλλων θεμάτων εξωτερικής πολιτικής, που αντιμετώπιζε τότε η Ελλάδα.

Διπλωματικές εξελίξεις

ΑΡΧΕΣ Αυγούστου 1958, πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στην Αθήνα ο Βρετανός Πρωθυπουργός Χάρολντ Μακμίλαν, στην προσπάθειά του να προωθήσει το διχοτομικό του σχέδιο για την Κύπρο, που είχε ανακοινώσει τον Ιούνιο από τη Βουλή των Κοινοτήτων. Ο Καραμανλής απέρριψε το σχέδιο. Σημαντικό είναι ότι, κατά τις συνομιλίες ο Μακμίλαν παραδέχτηκε πως «η διχοτόμησις θα ήτο μοιραία δια την Κύπρον, τόσον λόγω του μικρού μεγέθους της, όσον και του αναμίκτου πληθυσμού της».  Επιστρέφοντας στο Λονδίνο, ο Μακμίλαν έστειλε επιστολή στον Καραμανλή με αλλαγές στο σχέδιό του, τις οποίες ο Έλληνας Πρωθυπουργός απέρριψε και πάλι. «Η Ελλάς», ανέφερε στην επιστολή του ο Καραμανλής, «κατόπιν της ματαιώσεως της συμφωνίας δια μίαν προσωρινήν λύσιν, είναι φυσικόν να συνεχίση δι’ όλων των νομίμων μέσων τον αγώνα της δια την ελευθερίαν του κυπριακού λαού».

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ, στις 9 Αυγούστου 1958, επίσκεψη στην Αθήνα του Αμερικανού υφυπουργού Εξωτερικών Ρ. Μέρφι, ο οποίος συζήτησε με την Ελληνική Κυβέρνηση και το Κυπριακό.  Παρόμοιες συνομιλίες είχε ο Αμερικανός επίσημος και στο Λονδίνο.

ΣΤΟ μεταξύ, επίθεση στην Κυβέρνηση Καραμανλή εξαπέλυσε, με δηλώσεις του στις 19.8.58, ο αρχηγός του Λαϊκού Κοινωνικού Κόμματος Στ. Στεφανόπουλος, τονίσας ότι «η αυτοδιάθεσις εγκατελείφθη, αλλά και η αυτοκυβέρνησις πλέον χάνεται». Ο Στεφανόπουλος, τόνισε επίσης ότι ο Καραμανλής «εκπληρώσει επιτέλους τας υποχρεώσεις, τας οποίας είχεν αναλάβη όταν ανήλθεν εις την εξουσίαν».

Ενέργειες Καραμανλή κατά του σχεδίου Μακμίλαν

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ στις 6.9.58 δήλωση-διακοίνωση του Καραμανλή εναντίον του σχεδίου Μακμίλαν, στην οποία υπογραμμίζονταν και τα εξής: «Το σχέδιον τούτο είναι εν πρώτοις άδικον, διότι παραβιάζει την θέλησιν της μεγάλης πλειοψηφίας του κυπριακού λαού. Αρχήθεν δυσεφάρμοστον, κατέστη και πρακτικώς ανεφάρμοστον, εφ’ όσον οι παράγοντες τους οποίους προυποθέτει η εφαρμογή του, δηλαδή το 80% του κυπριακού λαού και η Ελληνική Κυβέρνησις, αρνούνται να συμπράξουν. Αλλά, προ παντός, το σχέδιον τούτο αποτελεί παραβίασιν της Συνθήκης της Λωζάνης. Και θα ανέμενε πας τις από μίαν μεγάλην δημοκρατικήν χώραν, ότι δεν θα έδιδε το παράδειγμα  τόσον καταφώρου παραβιάσεως μιάς Συνθήκης εις την οποίαν απέθεσε την υπογραφήν της». Ο Καραμανλής επισήμανε επίσης την απόφαση της Ελλάδας « να αντιδράση δι’ όλων των μέσων άτινα της παρέχει η Συνθήκη της Λωζάνης και, αφ’ ετέρου, ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών», προειδοποιώντας τα μέλη του ΝΑΤΟ «επί των κινδύνων τους οποίους δημιουργεί η εφαρμογή του σχεδίου Μακμίλαν, τόσον δια την συνοχήν της Συμμαχίας όσον και δια την ειρήνην της Ανατολικής Μεσογείου».

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, ο Έλληνας Πρωθυπουργός κάλεσε τον Πρέσβη των ΗΠΑ στην Αθήνα και ζήτησε ουσιαστική παρέμβαση της αμερικανικής Κυβέρνησης στο Κυπριακό, επισημαίνοντας ότι: «Η απαθής στάσης της, δίνει την εντύπωση ότι έχει εγκαταλείψει την Ελλάδα ακάλυπτη στη διάθεση των Άγγλων και των Τούρκων». Παράλληλα, ο Καραμανλής έδωσε εντολή στον αντιπρόσωπο της Ελλάδας στον ΟΗΕ, Χρίστο Ξανθόπουλο Παλαμά, να καταγγείλει με υπόμνημα προς το Γ.Γ. του διεθνούς Οργανισμού, ότι «η Αγγλία δεν σεβάστηκε την απόφαση της Γ. Συνελεύσεως και εμμένει εξακολουθητικά στην κατοχή, με τη συνεργασία της Τουρκίας και μεθόδους τυχοδιωκτικές, στην Κύπρο».

Έντονες διαφωνίες Καραμανλή-Μακαρίου

ΣΤΙΣ 19.9.58, ο Καραμανλής ανέλυσε, σε ευρεία σύσκεψη στο Υπουργείο Εξωτερικών, τις ενέργειες της Κυβέρνησης για την αποτροπή του σχεδίου Μακμίλαν και αναφέρθηκε στην εγγραφή του Κυπριακού στην ημερήσια διάταξη της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Συναφώς, διερωτήθηκε αν θα έπρεπε να προβληθεί η λύση της ανεξαρτησίας, με τον παριστάμενο Μακάριο να υποστηρίζει ότι «πρότασις αυτοδιαθέσεως δεν θα είχεν εφέτος ελπίδας επιτυχίας» και ότι, για το λόγο αυτό, δεχόταν να προβληθεί η λύση της ανεξαρτησίας «άνευ όρων».

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ έντονη συζήτηση μεταξύ Μακαρίου και Καραμανλή, του πρώτου επικρίνοντας την Ελληνική Κυβέρνηση για «όχι ικανοποιητικές ενέργειες» στο θέμα του σχεδίου Μακμίλαν, με παράλληλη εισήγηση για προσωρινή αποχώρηση της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ. Ο Καραμανλής απέρριψε και τα δύο και τόνισε ότι ο Μακάριος ήταν ενήμερος των πάντων και συνέπλεε πάντοτε με την Ελληνική Κυβέρνηση Συναφώς, εισηγήθηκε όπως οι δύο πλευρές διατηρήσουν την συνοχή τους. «με τη βεβαιότητα ότι θα αποτύχη το αγγλικόν σχέδιον και ότι αι διεθνείς εξελίξεις θα μας ευνοήσουν εις το μέλλον».

https://nikospa.wordpress.com/