Όσα πρέπει να ξέρετε για τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου. Μακάριος: «Νενικήκαμεν» – Διγενής, η επιστροφή του στην Ελλάδα

Του Νίκου Παπαναστασίου

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στην Κύπρο από την εξορία, την 1η Μαρτίου 1959, απετέλεσε παγκύπριο γεγονός. Δεκάδες χιλιάδες λαού από όλη την Κύπρο συνέρρευσαν στη Λευκωσία, για να τον υποδεχτούν ως ελευθερωτή, αγνοώντας βέβαια το καταστροφικό περιεχόμενο των Συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου. Στην υποδοχή δεν μετείχε επίσημα η ΕΟΚΑ, αφού ο Αρχηγός Διγενής βρισκόταν σε κατάσταση απόγνωσης με όσα είχεμέχρι τότε πληροφορηθεί για τις Συμφωνίες. « Η πικρία δια τους όρους της

Κυριακή, 1.3.1959: Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος επιστρέφει στην Κύπρο μετά από την εξορία. Μετά από τρία ακριβώς χρόνια.

συναφθείσης συμφωνίας ήτο τοιαύτη», όπως έγραψε, «ώστε ψυχικώς η Οργάνωσις δεν συμμετέσχεν εις την υποδοχήν ταύτην. Είμαι βέβαιος, ότι και ο λαός εώρταζε απλώς την επάνοδον του εξορίστου Εθνάρχου, χωρίς αι εκδηλώσεις αύται να έχουν καμμίαν σχέσιν με τας Συμφωνίας, τας οποίας κατ’ ουσίαν εδέχθη με κατήφειαν, χωρίς να γνωρίζη καλώς το περιεχόμενό των».

Η ΚΑΘΟΔΟΣ Μακαρίου από το αεροσκάφος στο αεροδρόμιο Λευκωσίας απετέλεσε το έναυσμα ζωηρών εκδηλώσεων υπέρ του προσώπου του, με ουρανομήκεις ζητοκραυγές και έξαρση ενθουσιασμού. Επέβη ανοικτού αυτοκινήτου, έχοντας δίπλα του τον μέχρι τότε εθναρχεύοντα Μητροπολίτη Κιτίου Άνθιμο, ο οποίος, όμως, βρέθηκε κάποια στιγμή σε δύσκολη θέση, μετά από αυστηρή παρατήρηση του Μακαρίου. Όπως γράφει συγκεκριμένα ο ίδιος ο Κιτίου στο βιβλίο του «Η αλήθεια δια τον Μακάριον»:

«ΕΙΣ κάποιαν στιγμήν, εντελώς ασυναισθήτως, παρασυρθείς προφανώς από τον ενθουσιασμόν του πλήθους, ύψωσα την χείρα μου προς χαιρετισμόν. Οποία όμως υπήρξεν  η κατάπληξίς μου δι’ αυτήν την αθώαν χειρονομίαν, η οποία και δεν ήτο τίποτε άλλο παρά το ξέσπασμα ενός ενθουσιασμού συμμετοχής μου εις την γενικήν χαράν το λαού μας, όταν ήκουσα από το στόμα του εκ της εξορίας επανερχομένου πνευματικού ηγέτου και καθοδηγητού, τα εξής απίστευτα: «Κάτω το χέρι σου, διότι εμέ χαιρετούν!» Έμπλεος καταπλήξεως και πικρίας δια την πρωτοφανή συμπεριφοράν αυτού, απήντησα: «Με συγχωρείτε»…

«Νενικήκαμεν!..»

Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ έγινε δέκτης μεγαλειωδών εκδηλώσεων ενθουσιασμού καθ’ όλη τη διαδρομή από το αεροδρόμιο προς την Αρχιεπισκοπή. Το αυτοκίνητό του περιστοιχιζόταν συνεχώς από αγωνιστές της ΕΟΚΑ με το μπερέ της Οργάνωσης, αλλά και από μοτοσικλετιστές. Φτάνοντας στην Αρχιεπισκοπή μετά από πολλή καθυστέρηση, ο Μακάριος εκφώνησε παλμώδη ομιλία, κατά την οποία όχι απλώς υπεραμύνθηκε ων Συμφωνιών, αλλά βροντοφώναξε και «νενικήκαμεν», ωσάν

και η Ζυρίχη να ήταν η Ένωση! Είπε μεταξύ άλλων:

«ΙΔΟΥ και πάλιν εν μέσω ημών εις την αγαπητήν πατρίδα, εις πατρίδα ελευθέραν. Τα νέφη της δουλείας διελύθησαν και ήλιος ελευθερίας φωτίζει τους κυπριακούς ουρανούς. Νυξ αιώνων παραχωρεί την θέσιν της εις το γλυκύ φως της ημέρας και αθάνατον από τα βάθη της Ιστορίας μας αναβλύζει το πνεύμα των προγόνων μας, δια να μεταφέρη παντού το μέγα μήνυμα: «Νενικήκαμεν»! Η Κύπρος είναι ελευθέρα. Πανηγυρίσατε αδελφοί. Υψώσατε υπερήφανον το μέτωπον. Παρήλθεν οριστικώς το δούλειον ήμαρ. Αι αλύσεις της δουλείας απεκόπησαν και ελεύθεροι αι χείρες μας κινούνται εις αίνον μεν Κυρίου, εις έργα δε δημιουργικής εργασίας, ευημερίας και προόδου.»

Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ απέδωσε τιμή στους προγόνους μας που πολέμησαν για την ελευθερία της Κύπρου και οι οποίοι, όπως είπε, «ζουν και θα ζουν πάντοτε μέσα εις τας ψυχάς όλων των νέων μας, οι οποίοι δεν θα παύσουν ποτέ να τρέφωνται ηθικώς και ψυχικώς, υπό το πνεύμα του ηρωισμού και τα υπέροχα κατορθώματά των. Αυτοί ήσαν μάρτυρες, πρόσθεσε. Αλλά εις τον υπέρ ελευθερίας αγώνα μας υπήρξαν ήρωες πολλοί, με επί κεφαλής τον στρατηγόν Γεώργιον Γρίβαν, τον θρυλικόν Διγενήν, του οποίου το όνομα συνεδέθη με τας ενδοξοτέρας σελίδας της κυπριακής Ιστορίας. Προς τον υπέροχον αυτόν άνδρα και τους γενναίους αγωνιστάς της ΕΟΚΑ, αποτίομεν κατά την επίσημον ταύτην ώραν φόρον υψίστης τιμής και ευγνωμοσύνης. Ας στρέψωμεν προς αυτούς τας σκέψεις μας και ας αναλογισθώμεν ότι χωρίς τον ηρωισμόν εκείνων, χωρίς τους αγώνας εκείνων, η ημέρα της νίκης θα ήτο μακράν».

ΣΤΗΝ ομιλία του ο Μακάριος επισήμανε και την ανάγκη «να τείνωμεν χείρα συνεργασίας και φιλίας προς όλους, ιδιαιτέρως δε ας συνεργασθώμεν εγκαρδίως και ειλικρινώς με το τουρκικόν σύνοικον στοιχείον». Και κατέληξε, εκφράζοντας τη βεβαιότητα ότι το νέο κράτος «θα αποβή κράτος ευημερίας και προόδου, ηθικής και δικαιοσύνης, κράτος του Θεού».

ΒΕΒΑΙΑ, το πόσο «κράτος Θεού» ήταν το κράτος της Ζυρίχης, αποδείχτηκε από τα πρώτα του βήματα.

«Τέλειωνε!..»

ΔΥΟ σημαντικά ιστορικά στοιχεία, που αφορούν στην ομιλία Μακαρίου, είναι αναγκαίο να επισημανθούν:

1. Με βάση τα όσα έγραψε ο Νίκος Κρανιδιώτης σε βιβλίο του, ο Μακάριος του ανέθεσε να γράψει την ομιλία που θα εκφωνούσε κατά την άφιξή του στη Λευκωσία. Έγραψε ένα πρόχειρο κείμενο και, όταν ο Μακάριος το διάβασε, το απέρριψε, οπότε αυτός τον ρώτησε: «Δηλαδή θέλετε να γράψουμε νενικήκανεν Μακαριότατε;». «Ναι», του απάντησε ο Μακάριος. Και έτσι πράγματι έγραψε.

«Νενικήκαμεν», λοιπόν η διχοτομική Ζυρίχη!..

2. Πριν μιλήσει προς τον κυπριακό λαό ο Αρχιεπίσκοπος, τον προσφώνησε ο Κιτίου Άνθιμος. Όπως γράφει ο ίδιος στο βιβλίο του: «Ανεφέρθην, ως ήτο φυσικόν, εις τον ηρωισμόν, την θυσίαν και την αυταπάρνησιν του ηρωικού Διγενή. Είπον δε, μεταξύ άλλων, και τα εξής: «Το όνομα του δαφνοστεφούς Γεωργίου Γρίβα Διγενή, ο οποίος εγκατέλειψε την ήσυχον ζωήν της ελληνικής πρωτευούσης δια να έλθη εδώ να υποστή ανηκούστας δοκιμασίας χάριν της ελευθερίας της ιδιαιτέρας πατρίδος του, θα καταλάβη ασφαλώς την πρώτην θέσιν εις την ιστορίαν του ηρωικού αγώνος της ΕΟΚΑ».

»Ίσως διότι ο Μακάριος θα ήθελε ν’ ακούση ότι πρώτος εις την ιστορίαν του αγώνος θα ήτο ο ίδιος, εστράφη προς εμέ και με άγριον βλέμμα μεγαλοφώνως εξεστόμισε – τραβώντας με από το ράσο – τη λέξη «τελείωνε»!..

Ο Διγενής στην Αθήνα

ΣΕ ό,τι αφορούσε τον Διγενή, μετά από τις διευθετήσεις που έγιναν για τους καταζητούμενους αγωνιστές, την παράδοση των όπλων της ΕΟΚΑ και την επιστροφή του ίδιου στην Αθήνα, ορίστηκε ως ημέρα αναχώρησης η Τετάρτη 17 Μαρτίου 1959. Το προηγούμενο βράδυ έμεινε στον Ελληνικό Προξενείο και το πρωί, πριν φύγει για το αεροδρόμιο, πήγε σε φιλικό σπίτι στους Αγίους Ομολογητές, όπου και συναντήθηκε με τον Μακάριο. Εκεί συνάντησε και πολλά πρόσωπα με ενεργό συμμετοχή στον αγώνα, καθώς και Κύπριους και Ελλαδίτες δημοσιογράφους. Επειδή, όμως, η εκεί παρουσία του έγινε αντιληπτή και άρχισε να συγκεντρώνεται κόσμος, ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ θεώρησε καλόν να φύγει πριν την καθορισμένη ώρα για το αεροδρόμιο Λευκωσίας. Πράγματι, γύρω στις 10.00 ο Διγενής επιβιβάστηκε σε αεροπλάνο της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας και αναχώρησε για την Αθήνα. Μαζί του, ο Μητροπολίτης Κιτίου Άνθιμος, ο διάκονος Άνθιμος Κυριακίδης και ο συνεργάτης του Αντώνης Γεωργιάδης.

Η ΑΦΙΞΗ του Διγενή στην Αθήνα προκάλεσε πραγματικό συναγερμό στον ελληνικό λαό. Παρ’ όλο που το ραδιόφωνο ανάγγειλε την άφιξή του λίγη μόνον ώρα πριν αυτή πραγματοποιηθεί, η περιοχή του αεροδρομίου του Ελληνικού και οι δρόμοι της κεντρικής Αθήνας πλημμύρισαν από κόσμο. Όλοι ήθελαν να δουν από κοντά τον άνθρωπο που μόνο σαν μύθος φάνταζε στη σκέψη τους. Ήταν τόσο εντυπωσιασμένοι οι Έλληνες από τα κατορθώματα και τους ηρωισμούς του κατά στη διάρκεια των τεσσάρων χρόνων του απελευθερωτικού αγώνα, που και μόνη η θέα του, προξενούσε σ’ αυτούς δέος και περηφάνια.

ΚΑΤΑΣΥΓΚΙΝΗΜΕΝΟΣ ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ κατέβηκε από το αεροπλάνο, για να τιμηθεί με χρυσό στεφάνι από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Θεόκλητο. Εκεί, με

17.3.1959: Ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ Γρίβας Διγενής επιστρέφει στην Αθήνα και τιμάται με χρυσό στεφάνι από τον Αρχιεπίσκοπο πάσης Ελλάδος Διόδωρο.

δάκρυα στα μάτια έσφιξε ξανά στην αγκαλιά του τη γυναίκα του Κική και πρώην συνεργάτες του σε εθνικούς αγώνες. Παρόντες στην υποδοχή και ο υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Αβέρωφ Τοσίτσας, όπως και ο Δήμαρχος Αθηναίων Παυσανίας Κατσώτας.

ΕΝΘΟΥΣΙΩΔΕΙΣ εκδηλώσεις υπέρ του Διγενή ακολούθησαν καθ’ όλη την πορεία του προς την Αθήνα, μήκους 12 χιλιομέτρων. Με τη συγκίνησή του στα ύψη και με δάκρυα στα μάτια πλείστες φορές, ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ έβλεπε τον εργαζόμενο Έλληνα να χειροκροτεί εκείννο που την ώρα εκείνη εκπροσωπούσε το αθάνατο ελληνικό πνεύμα των αγώνων για την ελευθερία και τη δόξα του νεότερου Ελληνισμού. Και η συγκίνησή του γινόταν εντονότερη, ενθυμούμενος ότι άφησε πίσω του τους Κυπρίους χωρίς την πραγματοποίηση του εθνικού τους ονείρου, της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα.

«Άξιος της Πατρίδος»

Ο ΔΙΓΕΝΗΣ επιβαίνων ανοικτού αυτοκινήτου και χαιρετώντας συνεχώς τον κόσμο που είχε κατακλύσει τους δρόμους, τους εξώστες και τις πλατείες, κατέληξε στο Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, όπου, με εμφανή τη συγκίνησή του, κατάθεσε δάφνινο στεφάνι. Την επομένη προσήλθε στην Ελληνική Βουλή, η οποία με ομόφωνο ψήφισμά της, τον ανακήρυξε «Άξιο της Πατρίδας». Ακολούθησε επίσης ειδική συνεδρία της Ακαδημίας Αθηνών, η οποία δια του Προέδρου της, τον τίμησε επάξια.

Το επόμενο διάστημα, το σπίτι του Διγενή πολιορκείτο συνεχώς από χιλιάδες λαού, που ήθελαν να του σφίξουν το χέρι και να δουν από κοντά τον υπέροχο εκείνο μαχητή της κυπριακής ελευθερίας, τον ζωντανό θρύλο, ο οποίος τιμήθηκε από την ελληνική Πολιτεία ως ο Κολοκοτρώνης. Δεκάδες επίσης δημοσιογράφοι και φωτογράφοι ζητούσαν δηλώσεις και στιγμιότυπα από αυτόν. Όλοι καίγονταν να μάθουν λεπτομέρειες από τα όσα έζησε κατά τον τετράχρονο απελευθερωτικό αγώνα και τις «μαγικές» μεθόδους που χρησιμοποίησε.

https://nikospa.wordpress.com