Από το 1867 μαρτυρούνται στον σύγχρονο ελληνικό χώρο δειλά δειλά οι πρώτες αναβιώσεις αρχαίου δράματος. Λίγες, ερασιτεχνικές αλλά σημαντικό-τατες γιατί κάνουν την αρχή. Ξυπνούν το ενδιαφέρον. Το 1911 μαρτυρείται η πρώτη παράσταση τραγωδίας στον σύγχρονο κόσμο σε αρχαίο θέατρο, στο πραγματικό του δηλαδή περιβάλλον. Πρόκειται για έναν ερασιτεχνικό θίασο στην Κύπρο που ανεβάζει πρώτος σε όλο τον σύγχρονο ελληνικό κόσμο τραγωδία σε αρχαίο θέατρο. Εν καιρώ αγγλοκρατίας, το 1911, ανεβαίνει στο αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας ο Αίαντας του Σοφοκλή. Υπέροχη έμπνευση, τεράστια πρωτοπορία, θαυμάσια επιλογή έργου. Φόρος τιμής στον Τεύκρο -που έφτασε πρώτος Έλληνας στην Κύπρο- το να ακούγονται εκεί ένα βράδυ του 1911 οι σχετικοί στίχοι του Σοφοκλή στο φυσικό τους περιβάλλον, στις πέτρες ενός τόσο αρχαίου θεάτρου, λίγα χιλιόμετρα από την Αχαιών Ακτή, όπου κατέβηκε ο Τεύκρος. Για τους ανθρώπους που αγαπάμε και μελετάμε το αρχαίο θέατρο, αυτή η στιγμή στην ιστορία του αρχαίου θεάτρου και αυτή η αυτοαναφορικότητα στην ιστορία της ίδιας της Κύπρου μέσα από την παράσταση είναι ανατριχιαστική. Το αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας βρίσκει, πριν καν αρχίσουν οι εργασίες για την αναστήλωση του το 1952, πραγματικά τον προορισμό του. Και η τραγωδία του Σοφοκλή το ίδιο.
Μέσα σε αυτή την μοναδική για το αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας βραδιά εγκιβωτίζονται όλες οι σημαντικές του στιγμές: Το 1952 που ο Καραγιώργης αρχίζει τις ανασκαφές, τα ίδια χρόνια που ο Σεφέρης γράφει για την Σαλαμίνα και περπατά στην παραλία της αναπολώντας την Σκάλα της Σμύρνης, τα ίδια χρόνια που βράζει το καζάνι του αγώνα της ΕΟΚΑ. Αιώνες πριν ο Ονήσιλος, βασιλιάς της αρχαίας Σαλαμίνας, αγωνίζεται στο ίδιο σημείο ενάντια στους βάρβαρους και τους προδότες. Αιώνες πριν φτάνει στο “γυρογιάλι” ο Τεύκρος, κουβαλώντας το δράμα της εξορίας του και τον χαμό του αδελφού του στις πλάτες του, όπως φτάνουν αργότερα στο ίδιο άθλιο και επικίνδυνο λιμάνι, το 1878, οι πολιτισμένοι Άγγλοι κατακτητές κουβαλώντας στα μπαγκάζια τους το μελλοντικό δικό μας δράμα.
Όλες τραγωδίες που παίχτηκαν στο αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας. Το 1974 θα παιχθεί εκεί και η εισβολή. Τα είχε πει ο Σεφέρης στην Ελένη του:
αν είναι αλήθειαΠως κάποιος άλλος Τεύκρος, ύστερα από χρόνια,ή κάποιος Αίαντας ή Πρίαμος ή Εκάβηή κάποιος άγνωστος, ανώνυμος που ωστόσοείδε ένα Σκάμαντρο να ξεχειλάει κουφάρια,δεν το “χει μες στην μοίρα του ν” ακούσει
μαντατοφόρους που έρχουνται να πούνεπως τόσος πόνος τόση ζωήπήγαν στην άβυσσοΓια ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη
Είχε δίκαιο ο Σεφέρης, ο μαντατοφόρος που κανείς μας δεν ήθελε ήλθε τελικά το καλοκαίρι του 1974 και έφερε τα νέα για τον ματωμένο Σκάμανδρο. Το αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας έγινε και πάλι τόπος τραγωδίας, τόπος κακών μαντατοφόρων.
Θέλει ταλέντο να μπορείς να αφουγκραστείς στην ησυχία ενός άδειου θεάτρου τις τραγωδίες που ανέβηκαν εκεί επί αιώνες. Θέλει να αγαπάς το θέατρο και τις πέτρες του. Να μπορείς να μείνεις στις κερκίδες, λίγο ακόμη, όσο χρειαστεί, να περάσει ο μεσαίωνας και να” ρθει η αναγέννηση. Το μάθαμε πια αυτό από την ιστορία και την ζωή: Οι μεσαίωνες πάντα τελειώνουν και όταν έρχεται η αναγέννηση που πάντα έρχεται- είναι λαμπρή. Θέλει να μπορείς να μείνεις ζωντανός στην σκηνή και να περιμένεις σαν χαρακτήρας αρχαίου δράματος τον δεύτερο μαντατοφόρο.
Η παράσταση, άλλωστε, δεν τελείωσε ποτέ στο αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας και εμείς δεν λείψαμε ποτέ από εκεί. Μας έφερε ο Τεύκρος μετά τον Τρωικό πόλεμο και μας φύτεψε. Εκεί. Μέσα στις πέτρες. Παντού στα διαζώματα. Σε κάθε σειρά. Και είμαστε πολλοί -επίμονοι, αχόρταγοι, ακούραστοι- φιλοθεάμον κοινό. Κατά καιρούς, στις επιτυχίες, χειροκροτάμε και στα δύσκολα μαζευόμαστε πιο κοντά και γευόμαστε τον αέρα της θάλασσας, απαγγέλλουμε από μέσα μας στίχους τραγωδιών που ξέρουμε απ” έξω και περιμένουμε να ξαναχειροκροτήσουμε. Έναν Αισχύλο που θα παρουσιάσει και απόψε την ήττα των Περσών λόγω του μοιραίου λάθους της ύβρεώς τους. Έναν Αίαντα ακόμη του Σοφοκλή -η Σαλαμίνα, άλλωστε, του ταιριάζει πολύ. Μια Ελένη του Ευριπίδη δίπλα μας να κάθεται ο Σεφέρης και να σιγοψιθυρίζει με τον ηθοποιό αυτά που επανέλαβε στη δική του Ελένη.
ες γην εναλίαν Κύπρον ου μ” εθέσπισενοικείν Απόλλων, όνομα νησιωτικόνΣαλαμίνα θέμενον της εκεί χάριν πάτρας.
Δεν θα φύγουμε αν η παράσταση δεν ολοκληρωθεί. Δεν θα δεχθούμε να φύγουμε πριν έλθει η κάθαρσις. Όπως την περιγράφει ο Αριστοτέλης στην Ποιητική και όπως την υπόσχεται ο Σεφέρης στην Σαλαμίνα της Κύπρος.
Θα περιμένουμε τα βράδια στις πέτρες του θεάτρου της Σαλαμίνας μαζί με τον Σεφέρη. Μαζί με τον Μάρκο Αντώνιο Βραγαδίνο και τον Ονήσιλο και θα είναι και οι δύο νέοι, αρτιμελείς και ωραίοι, παρά τους ακρωτηριασμούς και τα βασανιστήρια. Θα περιμένουμε μαζί με τον ίδιο τον Τεύκρο, να μπει κάποια στιγμή από την είσοδο, λαχανιασμένος αλλά χαρούμενος, ο δεύτερος μαντατοφόρος. Αυτός που ο δρόμος του ήταν μακρύς.
Ο ποιητής, που ξενιτεύτηκε βίαια από την Σμύρνη το 1922 για να ξαναβρεί το θαύμα της μόνο στην Κύπρο την δεκαετία του πενήντα, μας το είπε και αυτό. Θα είναι μακρύς ο δρόμος. Αλλά φοβερό, όταν τελικά έλθει, το μήνυμα…
Ναι όμως ο μαντατοφόρος τρέχεικι όσο μακρύς κι αν είναι ο δρόμος του, θα φέρεισ” αυτούς που γύρευαν ν” αλυσοδέσουν τονΕλλήσποντοΤο φοβερό μήνυμα της Σαλαμίνας.
Το καλοκαίρι του 1974, όταν εισέβαλε στην Κύπρο ο Τουρκικός στρατός, κάθε αρχαιολογική έρευνα στο χώρο της Σαλαμίνας διακόπηκε. Τραγική συνέπεια της εισβολής υπήρξε η λεηλασία του υποστατικού ανασκαφής του Τμήματος Αρχαιοτήτων, όπου φυλάγονταν έγγραφα και αρχαιολογικό υλικό. Η Γαλλική αρχαιολογική αποστολή επίσης δεν είχε πρόσβαση στο δικό της υποστατικό ανασκαφής όπου φυλάσσονταν τα έγγραφα, τα σχέδια, οι φωτογραφίες και τα ευρήματα από τις ανασκαφές στη Σαλαμίνα.
Η παράνομη και καταστροφική δραστηριότητα των κατοχικών δυνάμεων δεν περιορίστηκε με την εισβολή του 1974. Το 1999 το Πανεπιστήμιο της Άγκυρας, παραβιάζοντας διεθνείς συνθήκες και εισηγήσεις, οργάνωσε αρχαιολογικές έρευνες στην Σαλαμίνα υπό την διεύθυνση του Καθ. Coskun Ozguner. Ο Ozguner διεξήγαγε μεγάλης κλίμακας ανασκαφές σε όλη την έκταση του αρχαιολογικού χώρου με την μορφή δοκιμαστικών τομών. Ο Ozguner ήθελε να βρει κάποιο σημείο στο οποίο θα αποκαλύπτονταν αμέσως εντυπωσιακά ευρήματα. Επικεντρώθηκε σε ένα κτίσμα Ρωμαϊκής περιόδου, πιθανόν μια έπαυλη (villa) με λουτρά, η οποία βρίσκεται στα δυτικά του Γυμνασίου. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων έχει καταγγείλει την πιο πάνω παράνομη δραστηριότητα στην UNESCO και έχει πάρει μέτρα για να επικριθεί το Πανεπιστήμιο της Άγκυρας.
Στοιχεία από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών
http://magazine.apopsi.com.cy/2009/07/1738
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου