- Φοβερές σκέψεις στο μυαλό του Διγενή.
- Οι όροι του Αρχηγού της ΕΟΚΑ για την αμνηστία φυλακισμένων και καταζητουμένων αγωνιστών.
- «Ποιος είναι εκείνος που θα κρίνη δι’ εκάστην υπόθεσιν;»
- Τι ανέφερε ο Μακάριος για την υπογραφή των Συμφωνιών.
- Διγενής: «Θα έχωμεν παντού τους Άγγλους στα πόδια μας».
Του Νίκου Παπαναστασίου
Η ΥΠΟΓΡΑΦΗ των Συμφωνιών βύθισαν τον Αρχηγό της ΕΟΚΑ Γρίβα Διγενή σε φοβερές σκέψεις. Ευρισκόμενος στο σπίτι Σπύρου Ευτυχίου, στην περιοχή Νεάπολης Λευκωσίας, αισθάνθηκε προδομένος και η απογοήτευσή του ήταν έντονα ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του. Εκεί έγινε και η μυστική βάφτιση της τρίτης κόρης του ζεύγους Μάριου και Έλλης Χριστοδουλίδου με ανάδοχο το Διγενή, στην οποία δόθηκε το όνομα της γυναίκας του Κικής. Το μυστήριο τέλεσε ο τότε διάκονος Άνθιμος Κυριακίδης, κεντρικός σύνδεσμος του Αρχηγού από πολλούς μήνες πριν. (Το τι επέβαλε την αλλαγή του συνδέσου, θα δούμε στη συνέχεια).
ΠΑΡΑ την άφαντη όμως πίκρα του, ο Διγενής έπρεπε να πάρει χωρίς καμιά καθυστέρηση, απόφαση για το τι δέον γενέσθαι. Με δάκρυα στα μάτια πολλές φορές, όπως ανέφερε
στον γράφοντα ο για τρία χρόνια σύντροφός του στο Αρχηγείο-κρησφύγετο της Λεμεσού και μετά στη Λευκωσία, Αντώνης Γεωργιάδης. Και το πρώτιστο που τον ενδιέφερε, ήταν το τι θα γίνουν οι καταζητούμενοι αγωνιστές, οι φυλακισμένοι και οι κρατούμενοι στα Κρατητήρια. Κυρίως οι πρώτοι.
ΣΤΙΣ 22.2.1959, οι Άγγλοι άνοιξαν τα Κρατητήρια και όλοι οι κρατούμενοι απελευθερώθηκαν. Στιγμές χαράς και αγαλλίασης ακολούθησαν, τόσο για τους
ίδιους όσο και για τους συγγενείς του, αφού η μακρά περίοδος βασάνων τους έληξε, χωρίς όμως και να ξέρουν και το ακριβές περιεχόμενο των Συμφωνιών που υπογράφηκαν. Την επομένη, ο Έλληνας Πρόξενος στη Λευκωσία Αριστοτέλης Φρυδάς, διαβίβασε στον Διγενή τα κείμενα των Συμφωνιών, τα οποία όμως, όπως διαπίστωσε δεν ήσαν
Οι Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου απέκλειαν την Ένωση, αφού εφευρέθηκε το επιχείρημα της «αδήριτης ανάγκης». Όνειρα και αγώνες δεκαετιών θάφτηκαν στο βωμό του συμφέροντος και των σχεδίων άλλων. Ο κυπριακός Ελληνισμός που έδωσε τα πάντα για τον προαιώνιο πόθο, προδόθηκε, παραμελήθηκε και ξεχάστηκε…
ολοκληρωμένα. Έλειπαν όσα αφορούσαν στις αγγλικές Βάσεις στην Κύπρο, που ήταν ένα από τα κύρια θέματα για το μέλλον της νήσου. Το θέμα αυτό θα το δούμε πιο κάτω.
Το θέμα της αμνηστίας των αγωνιστών
Ο ΑΡΧΗΓΟΣ της ΕΟΚΑ, φρόντισε να διαβιβάσει μέσω του Φρυδά τις απόψεις του για το θέμα της αμνηστίας, τονίζοντας ότι:
- ΚΑΤΑΖΗΤΟΥΜΕΝΟΙ: Να επιστρέψουν στα σπίτια τους χωρίς καμιά παρενόχληση από τους Άγγλους, αποκλειομένου του εξευτελισμού τούτων να παρουσιαστούν σε αστυνομικό σταθμό ή οπουδήποτε αλλού.
- Ο ΟΠΛΙΣΜΟΣ της ΕΟΚΑ, αν δεν μπορούσαν να αποφύγουν την παράδοσή του στους Άγγλους, να συκεντρωθεί σε σημεία τα οποία ο ίδιος καθόρισε και από εκεί να τα πάρουν οι Άγγλοι.
- ΣΕ Ο,ΤΙ ΑΦΟΡΟΥΣΕ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ, ξεκαθάριζε ότι δεν ήθελε κανένα Άγγλο να τον πλησιάσει ή να τον συνοδέψει προς το αεροδρόμιο Λευκωσίας. Η αναχώρησή του θα γινόταν από το Ελληνικό Προξενείο κατ’ ευθείαν προς τον χώρο επιβίβασης.
ΑΝ κάτι από τα πιο πάνω δεν γινόταν αποδεκτό, ο Αρχηγός υπογράμμιζε πως θα συνέχιζε τον αγώνα και ότι ήταν θέμα ηθικής τάξεως για τον ίδιο όπως μη αναχωρήσει από την Κύπρο πριν δει όλους τους αγωνιστές να επιστρέφουν προηγουμένως στα σπίτια τους. Προτού όμως πάρει οποιαδήποτε απάντηση ο Διγενής, εκδόθηκε (28.2.1959) επίσημη ανακοίνωση με τους όρους αμνηστίας όσων εξέτιαν ποινές φυλάκισης. Αυτοί διελάμβαναν διαχωρισμό των αγωνιστών σε δυο κατηγορίες. Η πρώτη αφορούσε 250 άτομα με μικρά αδικήματα, των οποίων οι υποθέσεις θα αναθεωρούνταν και θα απολύονταν στις προσεχείς εβδομάδες. Η δεύτερη αφορούσε 70 πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και οι 31 αγωνιστές που βρίσκονταν ας Φυλακές της Αγγλίας, των οποίων οι υποθέσεις θα μελετούνταν σε διάστημα δύο μηνών. Για τη δεύτερη κατηγορία, προβλεπόταν επίσης ότι θα απολύονταν μόνο, αν η Ελλάδα ή η…Τουρκία ήσαν διατεθειμένες να τους δεχθούν, ότι θα αναχωρούσαν για τις χώρες αυτές μόλια απολύονταν και ότι δεν θα επέστρεφαν στην Κύπρο προτού λήξει η ποινή την οποία εξέτιαν. Όσοι από αυτούς θα απέρριπταν τους όρους αυτούς, θα εξέτιαν την ποινή τους στην Κύπρο.
ΟΙ υπόδικοι και καταζητούμενοι δεν θα δικάζονταν αν δέχονταν να εγκαταλείψουν την Κύπρο για την Ελλάδα ή της Τουρκία, υπό την προϋπόθεση ότι οι χώρες αυτές θα τους αποδέχονταν και δεν θα επανέρχονταν στην Κύπρο χωρίς την άδεια της Κυβέρνησης.
ΓΙΑ το Διγενή, οι όροι περιλάμβαναν απρόσκοπτη αναχώρησή του από την Κύπρο για την Ελλάδα, παίρνοντας μαζί του πρόσωπο ή πρόσωπα που ο ίδιος θα ήθελε. Τέλος, για τον οπλισμό, έγινε συνεννόηση να παραδοθεί σε εκκλησίες με παραλήπτες Έλληνες μόνο αστυνομικούς, διευθέτηση η οποία και εφαρμόστηκε.
Ο ΑΡΧΗΓΟΣ της ΕΟΚΑ θεώρησε ως απαράδεκτους και τραγελαφικούς τους όρους αμνηστίας των καταδίκων, τονίζοντας πως είχε τις υποψίες του για το διάστημα των δύο μηνών και υπογράμμιζε πως «ο Αρχηγός δεν θα εγκαταλείψη την Κύπρον πριν ή κριθεί η τύχη ενός εκάστου».
ΠΟΙΟΣ είναι εκείνος», διερωτάτο στο σχετικό σημείωμά του προς τον Φρυδά, «ο οποίος θα κρίνη δι’ εκάστην υπόθεσιν, εφ’ όσον γνωρίζομεν την συμπεριφοράν των Άγγλων δικαστών εις τας διεξαχθείσας δίκας και τας ψευδομαρτυρίας, εφ’ ων εστηρίχθησαν αι πλείσται κατηγορίαι. Αναφέρω μάλιστα, μεταξύ των πολλών, εν συγκεκριμένον παράδειγμα: Ο καταδικασθείς εις θάνατον Νίκος Τσαρδελής και του οποίου η ποινή μετετράπη εις ισόβια δεσμά, είναι τελείως αθώος και άλλος ήτο ο δράστης. Η κατ’ αυτού κατηγορία εστηρίχθη επί ψευδομαρτυρίας επικουρικού, όστις ασφαλώς εδέχθη να καταθέση τη υποκινήσει των Άγγλων, διότι έπρεπε κάποιος να πληρώση.
»Δια τους καταζητουμένους, ιδία δι’ όσους η Κυβέρνησις θέλει να απελάση διότι της είναι ανεπιθύμητοι, δυναται να κατασκευάση οποιαδήποτε θέλει κατηγορητήρια. Επίσης, οι εκπατριζόμενοι δεν δύνανται να επιστρέψουν εις Κύπρον προ της ημερομηνίας κατά την οποίαν θα είχον λήξει αι ποιναί των, δηλαδή, ένας καταδικασθείς εις ισόβια δεσμά ή εις 15ετή φυλάκισιν πότε θ; επανέλθει;
Ο ΔΙΓΕΝΗΣ τόνιζε ακόμα, πως «ήταν υποχρεωμένος να μείνει στην Κύπρο για ακόμα δυο μήνες κρυπτόμενος και να συνταυτίσει την τύχη του με εκείνη των αγωνιστών, οι οποίοι θίγονταν με τους όρους της αμνηστίας». Για τη δική αναχώρηση από τη νήσο ανέφερε πως, αν η Ελλάδα δεν μπορούσε να του εξασφαλίσει ένοπλη φρουρά δεν θα επέμενε, αλλά θα είχε οπωσδήποτε μαζί του το πιστόλι του για ατομική ασφάλεια. Παράλληλα, επαναλάμβανε την απαίτησή όπως «ουδείς Άγγλος τον πλησιάσει ή συνοδεύσει».
ΓΙΑ το απαράδεκτο των όρων αμνηστίας, ο Διγενής ειδοποίησε τους τομείς, με την προσθήκη ότι δεν έπρεπε να ανησυχούν για τη σιωπή του για τις Συμφωνίες και ότι εν καιρώ θα μιλούσε σχετικά.
ΕΙΝΑΙ φανερό, ότι ο Διγενής εκδιωκόταν ουσιαστικά από την Κύπρο με απόφαση άλλων και χωρίς δική του ενημέρωση. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι έγιναν δεκτοί οι όροι που έθεσε για την αναχώρησή του, προφανώς διότι αυτό διευκόλυνε τα σχέδια και τις επιδιώξεις κάποιων αφού η επιθυμία τους να φύγει από την Κύπρο εξασφαλιζοταν. Οι Άγγλοι, βέβαια, έδειξαν και στην περίπτωση αυτή τον «πολιτισμό» τους, με το να βάλουν κατά την αναχώρησή του από την Κύπρο υπεύθυνο αξιωματικό ο οποίος είχε παράλυτο τα δεξί του χέρι, για να μην χαιρετίσει στρατιωτικά το Διγενή!
«Δεν παρείχετο ο χρόνος να ειδοποιήση!..»
ΤΗΝ Κυριακή 1η Μαρτίου 1959, ο Μακάριος επέστρεψε στην Κύπρο και έτυχε αποθεωτικής υποδοχής. Η ΕΟΚΑ, επίσημα, δεν μετείχε στην υποδοχή αυτή, παρόλο που ο ΥΠΕΞ της Ελλάδας Ευάγγελος Αβέρωφ ισχυρίστηκε το αντίθετο σε ομιλία του στη Βουλή των Ελλήνων, στις 28.2.59.
ΣΤΙΣ τρεις Μαρτίου, ο Μακάριος ζήτησε συνάντηση με τον Αρχηγό της ΕΟΚΑ, πλην όμως ο Διγενής έστειλε στην Αρχιεπισκοπή τον Αντώνη Γεωργιάδη. Εκεί ο Αρχιεπίσκοπος κατάγγειλε τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας Κ. Καραμανλή ότι, ενώ πριν πάει στη Ζυρίχη είχαν συμφωνήσει το πλαίσιο του περιεχομένου των Συμφωνιών, όταν έγινε η υπογραφή στο Λονδίνο, διαπίστωσε πως ο Καραμανλής υπερέβη τα συμφωνηθέντα και ότι στην Αγγλία είχε δεχτεί πιέσεις. Σε ερώτηση του Γεωργιάδη γιατί δεν κλήθηκε και ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ να στείλει αντιπροσώπους του στο Λονδίνο, ο Μακάριος απάντησε πως «δεν του παρείχετο ο χρόνος να ειδοποιήση»! Για τους 34 «αντιπροσώπους», όμως, που κάλεσε ο Αρχιεπίσκοπος, και χρόνος υπήρχε για την επιλογή τους και για την μετάβασή τους στο Λονδίνο.
ΟΠΩΣ προαναφέρεται, στα κείμενα των Συμφωνών που υπογράφηκαν και διαβιβάστηκαν προς τον Αρχηγό της ΕΟΚΑ μέσω του Έλληνα Προξένου στη Λευκωσία ΑΡ. Φρυδά, έλειπαν δυο ουσιωδέστατα κείμενα για τις αγγλικές Βάσεις. Επί σκοπού προφανώς, διότι ο Διγενής είχε ξεκαθαρισμένες θέσεις για ο θέμα αυτό και, κατά την κρίσιμη εκείνη ώρα, ούτε ο Μακάριος, ούτε η Ελληνική Κυβέρνηση ήθελαν να γνωρίζει ο Αρχηγός του αγώνος το τι διελάμβαναν σχετικά οι Συμφωνίες.
Δυο μεγάλες Βάσεις και δεκάδες χώροι για «διευκολύνσεις»
ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ, αποκρύφτηκαν από τον Διγενή η δήλωση της βρετανικής Κυβέρνησης για τις Βάσεις και παράρτημα της δήλωσης αυτής, αναφορικά με τα δικαιώματα τα οποία έπρεπε να εξασφαλισθούν για τις περιοχές οι οποίες θα έμεναν υπό βρετανική κυριαρχία. Και, δυστυχώς, η τελική διευθέτηση στην οποία διαφώνησε οργίλως ο Διγενής, ήταν όπως δικαιώματα είχαν οι Άγγλοι, εκτός από τις δυο μεγάλες Βάσεις στο Ακρωτήρι και στη Δεκέλεια, και σε δεκάδες άλλες περιοχές την Κύπρου, όπου τα «δικαιώματα» αναφέρονταν ως «διευκολύνσεις».
ΕΠΕΙΔΗ ο Φρυδάς, όσο και ο Μακάριος και ο εθναρχεύων Κιτίου Άνθιμος, ζητούσαν επίμονα από τον Διγενή να εκδώσει φυλλάδιο για κατάπαυση του αγώνα, ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ, σε απαντητικό του σημείωμα προς τον Έλληνα Πρόξενο, του επεσήμαινε πως θέμα έκδοσης τέτοιου φυλλαδίου δεν υπήρχε πριν προτού υπάρξουν ικανοποιητικοί όροι για την αμνηστία των αγωνιστών, με την προειδοποίηση ότι: Αν δεν ικανοποιούνταν ο απαίτησή του αυτή, «θα δώσω την μάχην δια την τιμήν των όπλων. Απορώ, πρόσθετε, πώς επιμένετε τόσον εσείς όσον και ο Αρχιεπίσκοπος και ο Κιτίου, να εκδώσω φυλλάδιον εφ’ όσον η Συμφωνία μού κοινοποιείται κατά δόσεις, το δε ζήτημα της αμνηστίας όλοι το ελησμόνησαν και φαίνεται ότι δεν δίδουν σημασίαν. Εγώ, όμως, ενδιαφέρομαι τα μέγιστα δια την τύχην των αγωνιστών».
ΤΟ ότι οι Άγγλοι ζητούσαν «διευκολύνσεις» και σε περιοχές πέραν των δυο μεγάλων τους Βάσεων, φάνηκε πολύ νωρίς. Στις 25.2.59 είχε κάμει σχετικές δηλώσεις ο Κυβερνήτης Φουτ, οπότε Ο Διγενής έσπευσε να στείλει νέαν επιστολή στον Φρυδά. Παρέπεμπε στις δηλώσεις Φουτ και πρόσθετε:
«Εάν τα ανωτέρω είναι ακριβή, παντού της Κύπρου θα έχωμεν τον Άγγλον στρατιώτην, διότι τοιαύται στρατιωτικαί εγκαταστάσεις υφίστανται εις στρατόπεδα Μαά (Πάφο), Λίμνην Χρυσοχούς, Ξερόν, Πεντάγυιαν, Κυρήνειαν Αγύρταν, Χάρζιαν, Άγιον Αμβρόσιον, Καντάραν, Αγίαν Νάπαν, Δερύνειαν, πέριξ Λευκωσίας, Τρόοδος και πολλαί άλλαι αλλαχού, ων ουκ έστιν αριθμός». Τα ολέθρια αποτελέσματα μιάς Συμφωνίας, συνταχθείσης εσπευσμένως και άνευ της γνώμης ειδικών, θα εμφανισθούν συντόμως και εις τους τομείς άλλων αρμοδιοτήτων, τα οποία και ένας μη ειδικός ακόμη τα βλέπει».
Ο ΦΡΥΔΑΣ έσπευσε να απαντήσει την επομένη και να διασκεδάσει τις ανησυχίες του Διγενή, ο οποίος επανήλθε αμέσως, για να του τονίσει:
«Εν σχέσει με τας αγγλικάς Βάσεις, το γεγονός είναι εν, το οποίον από του στόματος του Φουτ έμαθεν ο λαός: Οι Άγγλοι δύνανται ανά πάσαν στιγμήν να καταλαβουν άπαντα τα επίκαιρα της νήσου και να χρησιμοποιήσουν τας εκ τούτων συγκοινωνίας. Δεν απαιτείται μεγάλη δύναμις δια να σημειώσουν την επ’ αυτών κυριαρχίαν των, οπότε θα έχωμεν παντού τους Άγγλους στα πόδια μας και την νήσον κατειλημμένην υπό τούτων».
ΠΡΟΦΗΤΙΚΕΣ όντως οι θέσεις αυτές του Διγενή, αφού η συνέχεια τις επιβεβαίωσε. Και μόνον, για παράδειγμα, που επιτρεπόταν στους Άγγλους να κάνουν βολές και γυμνάσια στον Ακάμα, ξέρουμε όλοι πόσα προβλήματα, ζημιές και κινδύνους προκαλούσαν. Μέχρι που πριν λίγα χρόνια σταμάτησαν τις δραστηριότητές τους αυτές, εξαιτίας των σφοδρών αντιδράσεων εναντίον τους.
https://nikospa.wordpress.com/
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου