Όσα πρέπει να ξέρετε για τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου. Οι αντιρρήσεις Μακαρίου, η υπογραφή των Συμφωνιών και η υμνολογία τους

Του Νίκου Παπαναστασίου

ΜΕΣΑ, λοιπόν, σ’ αυτό το αβέβαιο κλίμα, τις αντιρρήσεις και τις αμφιταλαντεύσεις του Μακαρίου, ο Σέλτζγουιν Λόιντ συγκάλεσε τη Διάσκεψη για το Κυπριακό, το απόγευμα τη 18ης Φεβρουαρίου 1959. Σε προσφώνησή του ο Λόιντ, είπε πως «η διάσκεψη είχε κληθεί για να επικυρώσει έναν συμβιβασμό σε ένα πολύπλοκο και οδυνηρό πρόβλημα, συμβιβασμό που είχε επιτευχθεί έπειτα από λεπτομερείς διαπραγματεύσεις». Ανέφερε, επίσης, πως είχε πληροφορηθεί ότι «ο Αρχιεπίσκοπος είχε αντιρρήσεις και θα ήθελα να μάθω ποιες είναι αυτές, ώστε να εξετασθεί αν είναι δυνατόν να αρθούν».

Μακάριος: «Βάση για λύση του Κυπριακού η Ζυρίχη»

ΠΑΙΡΝΟΝΤΑΣ το λόγο ο Μακάριος μίλησε στα ελληνικά, με μεταφραστή το δικηγόρο Αχιλλέα Αιμιλιανίδη, λέγοντας πως «δεν απέρριπτε τις Συμφωνίες» και ότι «αυτές αποτελούν μια πολύ φιλότιμη προσπάθεια και μια βάση για επίλυση του Κυπριακού», αλλά ζητούσε «την τροποποίηση ορισμένων σημείων». Κατά τον Έλληνα ΥΠΕΞ Ευάγγελο Αβέρωφ, «τα σημεία αυτά ήταν σχεδόν όλα εκείνα που είχαν κάνει τους Τούρκους να δεχτούν τις Συμφωνίες». Και ο Αβέρωφ συνεχίζει (σημείωμα προς Καραμανλή, ημ. 17.2.1959-«Κων. Καραμανλής Αρχείο, Γεγονότα και κείμενα»):

«Όταν τελείωσε ο Μακάριος, ο Σέλτζγουιν Λόιντ του έφερε διάφορες αντιρρήσεις και υπήρξε ένας διάλογος μεταξύ τους. Στο τέλος, με κάποιον εκνευρισμό, ο Βρετανός υπουργός είπε ότι, «με όσα ζητούσε ο Αρχιεπίσκοπος ανατρεπόταν ένας επίπονος συμβιβασμός και, συνεπώς, χρειάζονταν μακρές διαπραγματεύσεις, που δεν ήταν δυνατόν να γίνουν σε μια διάσκεψη ανωτάτου επιπέδου, που αναγκαστικά θα έληγε το επόμενο βράδυ.» Γι’ αυτό, κάνοντας χρήση των δικαιωμάτων μου ως προέδρου της Διασκέψεως…»

ΣΤΟ σημείο αυτό ο Αβέρωφ, κρίνοντας ότι ο Λόιντ θα κήρυττε της λήξη της συνεδριάσεως και την επ’ αόριστο αναβολή της Διασκέψεως, σηκώθηκε όρθιος και τον διέκοψε, λέγοντας:

– Σας ζήτησα το λόγο, κύριε πρόεδρε…

– Μα δεν υπάρχει θέμα για συζήτηση, είπε αμήχανος ο Βρετανός υπουργός. Εδώ ξαναρχίζει μια μακρά διαπραγμάτευση. Παρακαλώ να μην μιλήσετε…

Η «τιμή της Ελλάδας» και η τουρκική θέση

Ο Αβέρωφ επέμενε, οπότε ο Λόιντ, δυσφορώντας, του έδωσε το λόγο. Και ο Έλληνας ΥΠΕΞ είπε:

«Πρέπει να πω δυο λόγια, για να υπερασπιστώ την τιμή της Ελλάδος και τη σοβαρότητα της Ελληνικής Κυβερνήσεως. Η Ελλάδα τίμησε πάντα την υπογραφή της. Θα την τιμήσει κι αυτή τη φορά. Οι μονογραφές που έβαλε στα κείμενα της Ζυρίχης και του

Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Κωνσταντίνος Καραμανλής μπαίνει στο «Λάνγκαστερ Χάουζ», όπου υπογράφτηκαν οι Συμφωνίες για την Κύπρο. Τον υποδέχεται στην είσοδο ο Βρετανός ομόλογός του, Χάρολντ Μακμίλαν.

Λονδίνου, δεν ανακαλούνται. Τη δεσμεύουν έναντι των άλλων, με τους οποίους συνυπέγραψε. Αυτά ως προς την τιμή. Ως προς την σοβαρότητα της Κυβέρνησης, θα στερούνταν σοβαρότητας αν είχε διαπραγματευθεί νέου είδους λύση ενός τόσον οδυνηρού και πολύπλοκου διεθνούς προβλήματος αν δεν είχε τη σύμφωνη γνώμη των αδελφών μας Κυπρίων, στην τύχη των οποίων τα τελευταία χρόνια υπέταξε σχεδόν όλη την εξωτερική πολιτική της χώρας. Αλλά, οι αδελφοί μας Κύπριοι, με γραπτές και προφορικές εκδηλώσεις, είχαν επανειλημμένα, και τους τελευταίους δυο μήνες ακόμη, διακηρύξει όλοι ότι τους εκπροσωπούσε πλήρως ένας άνθρωπος, τον οποίο σεβόμαστε και πολύ αγαπούμε, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Πρωτοβουλίες πήραμε, αλλά σε όλα ενημερώναμε τον Μακαριότατο και δεν προχωρούσαμε στο επόμενο βήμα αν δεν είχαμε τη σύμφωνη γνώμη του. Πιστεύω ότι αυτά τα λόγια αρκούν, για να μη μείνει τραυματισμένη η εντιμότητα του ονόματος της Ελλάδος και της Κυβερνήσεώς της.»

ΣΤΗ συνέχεια ο Μακάριος ζήτησε διακοπή για μισή ώρα, αλλά ο Λόιντ δεν την παρεχώρησε, λέγοντας όπως «δεν υπάρχει θέμα προς συζήτηση». Ο Αβέρωφ, όμως, υποστήριξε έντονα το αίτημα του Μακαρίου και, κάνοντας με κάποιον τρόπο πνεύμα, είπε πως «κόντευε η ώρα πέντε και είναι αντίθετο προς τις βρετανικές παραδόσεις να μη μας προσφέρετε τσάι!..»

Υπήρξε πραγματι διακοπή και, με την επανάληψη της συνεδρίασης, πήρε το λόγο ο Τούρκος ΥΠΕΞ Φατίν Ζορλού, ο οποίος ανέφερε μεταξύ άλλων:

«Καταλαβαίνω πολύ καλά τους δισταγμούς του Αρχιεπισκόπου και, απ’ όσα έχω ακούσει, δύο φαίνονται να είναι τα αίτια των δισταγμών. Το ένα ότι επρόκειτο για μια λύση πολύ διαφορετική από εκείνη που επί χρόνια επιδίωκε και, το δεύτερο, ότι θεωρούσε πως το νέο καθεστώς που δημιουργούμε στηρίζεται για μερικά θέματα σε αρκετά πολύπλοκους μηχανισμούς. Αλλά τα ίδια ακριβώς αίτια είχαν προκαλέσει δισταγμούς και στην τουρκική πλευρά. Στην Τουρκία είχε κυριαρχήσει το σύνθημα «διχοτόμηση ή θάνατος» και τη διχοτόμηση την είχε ως πρόσφατα υποστηρίξει ανένδοτα η τουρκική Κυβέρνηση. Τώρα, για το κοινό συμφέρον, σε μια γενναία συμβιβαστική προσπάθεια, η Κυβέρνησή μας, αγνοώντας πολιτικές δυσκολίες, δεσμεύεται να αποκλείσει για πάντα τη διχοτόμηση.»

Μακάριος: «Αν είναι τώρα, τότε όχι»

ΤΟΣΟ ο Ζορλού, όσο και ο Αβέρωφ μίλησαν τότε με κολακευτικά λόγια για τον Μακάριο, ο οποίος και ζήτησε αναβολή μέχρι την επομένη το πρωί, «γιατί ήθελε να σκεφθεί και να προσευχηθεί», όπως είπε. Ο Σέλτζγουιν Λόιντ δεν δέχτηκε και είπε πως το επόμενο βράδυ θα έφευγαν για τη Μόσχα «γιατί υπήρχαν και άλλα σοβαρά ζητήματα εκτός από το Κυπριακό και ό,τι είναι να λεχθεί, πρέπει να λεχθεί απόψε».

ΤΟΤΕ ο Μακάριος είπε στα αγγλικά:

– Αν είναι τώρα, τότε όχι!

Μετά από αυτό, η συνεδρίαση αναβλήθηκε για την επομένη το πρωί. Το βράδυ, όπως γράφει ο Αβέρωφ, «ο Αρχιεπίσκοπος μου παράγγειλε ότι θα υπέγραφε τις Συμφωνίες. Πράγμα που έγινε την επομένη, 19 Φεβρουαρίου 1959»…

ΠΡΑΓΜΑΤΙ, τα κείμενα των Συμφωνιών υπογράφηκαν στη μεγάλη αίθουσα του Λάνγκαστερ Χάουζ την επομένη το πρωί. Τις υπόγραψαν οι Πρωθυπουργοί Ελλάδας και Βρετανίας, Κ. Καραμανλής και Χ. Μακμίλαν και οι Μακάριος και Φαζίλ Κιουτσιούκ, ως εκπρόσωποι των δύο κοινοτήτων στην Κύπρο. Ο Τούρκος Πρωθυπουργός Αντνάν Μεντερές τις υπόγραψε σε κλινική του Λονδίνου, όπου νοσηλευόταν μετά το αεροπορικό δυστύχημα που επισυνέβη κατά την προσγείωση του αεροπλάνου που μετέφερε την τουρκική αντιπροσωπία από την Άγκυρα στη βρετανική πρωτεύουσα.

Ύμνοι πανταχόθεν για τις Συμφωνίες

ΤΗΝ υπογραφή των Συμφωνιών ακολούθησαν δηλώσεις των πρωταγωνιστών, ως εξής:

– Ο Κ. Καραμανλής ευχαρίστησε τον Μακμίλαν «για την επιτυχή έκβαση των προσπάθειών μας, τόσο στη Ζυρίχη, όσο και εδώ στο Λονδίνο», ενώ εξέφρασε και την κοινή χαρά του «ως πνευματικοί πατέρες ενός νέου κράτους, της Δημοκρατίας της Κύπρου.» Εξήρε επίσης την υπογραφείσα λύση, επισημαίνοντας και τα εξής:

«Είμαι βαθύτατα πεπεισμένος, ότι η λύση που εξασφαλίσαμε, ικανοποιεί με τον καλύτερο τρόπο τις ελπίδες όλου του πληθυσμού της Κύπρου, ο οποίος τώρα αποκτά την ελευθερίαν του και έχει τη δυνατότητα, είμαι βέβαιος, να αποβλέψει στη μέγιστη ευημερία. Ήδη, από την έναρξη αυτών των διαπραγματεύσεων, κύρια φροντίδα μας ήταν να μην υπάρξει άλλος νικητής εκτός από τον ίδιο το λαό της Κύπρου. Είμαι βέβαιος ότι το επιτύχαμε. Πρόκειται για την καλύτερη λύση, εφ’ όσον η κύρια βάση εντοπίζεται στη συνεργασία μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, τόσο στη μεγαλόνησο, όσο και στις δύο χώρες μας. Είναι, ακόμη, η καλύτερη λύση, γιατί παρέχει στην πλειοψηφία του πληθυσμού τα δικαιώματα που της επιτρέπουν να αναπτύξει, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, όλες τις δραστηριότητές της ενώ, ταυτόχρονα, επιφυλάσσει και στη μειοψηφία μια λαμπρή ευκαιρία να διατηρήσει τον χαρακτήρα και τους θεσμούς της, αλλά και να έχει ένα σημαντικό μερίδιο στις κοινές ευθύνες της εξουσίας. Ιδού οι λόγοι που μου επιτρέπουν να εκφράσω την πίστη μου στο μέλλον της Κύπρου.»

Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ εξέφρασε μεγάλη ικανοποίησή του «για το ότι η παραδοσιακή αγγλοελληνική φιλία θα αναβιώσει και θα ανθήσει εκ νέου, του λοιπού δε, αντί να είναι αιτία προστριβών, η Κύπρος θα καταστεί ισχυρός δεσμός μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, επίσης δε παράγων σταθερότητας, προόδου και ειρήνης στη Μέση Ανατολή». Εξ άλλου, σε μήνυμά του προς τον κυπριακό λαό, ο Αρχιεπίσκοπος χαιρέτιζε «ιδιαιτέρως τον ηρωικόν ηγέτην του απελευθερωτικού κινήματος της Κύπρου, στρατηγόν Γεώργιον Γρίβαν, τον θρυλικόν Διγενήν, και πάντα τα μέλη της Εθνικής Οργανώσεως Κυπρίων Αγωνιστών, χάρις εις τους αγώνας και τας θυσίας των οποίων δυνάμεθα σήμερον να γευθώμεν τους καρπούς της ελευθερίας», με την προσθήκη ότι «το μέλλον διανοίγεται σήμερον ελπιδοφόρον και λαμπρόν ενώπιόν μας» και ότι «ύστερα από μακρούς αιώνας δουλείας ανατέλλει και πάλιν εις την νήσον μας ο ήλιος της ελευθερίας»…

ΣΤΟ ίδιο πνεύμα κινήθηκε και δήλωση του εθναρχεύοντα Μητροπολίτη Κιτίου Ανθίμου, στο αεροδρόμιο Αθηνών καθ’ οδόν προς την Κύπρο. «Η υπογραφείσα συμφωνία», ανέφερε, «διανοίγει αρίστην προοπτικήν δια την ευημερίαν και πρόοδον του κυπριακού λαού.». Ο Κιτίου είχε σταλεί επειγόντως στην Κύπρο από τον Μακάριο, για να εκτιμήσει και να του διαβιβάσει στη συνέχεια  την αντίδραση του Αρχηγού της ΕΟΚΑ έναντι των Συμφωνιών και, ανάλογα, να αποφασίσει (ο Αρχιεπίσκοπος) πότε θα επέστρεφε στη νήσο.

ΣΧΟΛΙΟ: Το πόσον αληθινά ήσαν όλα τα πιο πάνω, αποδείχτηκε  το αμέσως επόμενο διάστημα. Ότι επρόκειτο για υπερβολές, ευσεβοποθισμούς και, προπάντων, προσπάθεια αποπροσανατολισμού και δημιουργίας ψευδών εντυπώσεων ανάμεσα στον κυπριακό λαό . Στους μαχόμενους τον υπέρ πάντων αγώνα Κυπρίους, οι οποίοι για τέσσερα και πλέον χρόνια έδωσαν το παν για την ελευθερία του τόπου τους, για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, για ν’ ακούσουν ένα θλιβερό πρωινό ότι δόθηκε στο Κυπριακό «λύση ανεξαρτησίας». Μιας «ανεξαρτησίας», που καμιά σχέση με ανεξαρτησία είχε. Που αδικούσε το ελληνικό στοιχείο του νησιού, το οποίο αποτελούσε και την καταπληκτική πλειοψηφία του πληθυσμού. Που παραχωρούσε στην τουρκική μειονότητα υπέρμετρα και εξωφρενικά δικαιώματα. Που επανέφερε τον τουρκικό στρατό στην Κύπρο. Που καθιστούσε την Κύπρο δέσμιο τριών «εγγυητών». Που το δοτό Σύνταγμα ήταν τόσο δυσλειτουργικό, που κατέστη ανεφάρμοστο από της δημιουργίας του. Που έδιδε δικαιώματα σε ξένους για «κυρίαρχες» στρατιωτικές Βάσεις. Που, που…

ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ: Η έντονη αντίδραση του Αρχηγού της ΕΟΚΑ στις Συμφωνίες. – Κιτίου προς Διγενή: «Ο Αρχιεπίσκοπος ήτο πλήρως ενήμερος του περιεχομένου της συμφωνίας εις Ζυρίχην». – Διγενής: «Δεν γνωρίζω ποία ακριβώς η συμφωνία, αλλά δεν θα διασπάσω την ενότητα του κυπριακού λαού, τουναντίον θα τον συγκρατήσω πάση δυνάμει». – Ο Αβέρωφ είπε ψέματα στη Βουλή των Ελλήνων, ότι η ΕΟΚΑ είχε αντιπροσωπευθεί στο Λονδίνο – Διγενής: «Η ισχύς της ΕΟΚΑ ουδέποτε ήτο τόσον μεγάλη, όσον όταν υπεγράφοντο αι Συμφωνίαι». – Απειλές του Φουτ «δια νέας κακουχίας και δάκρυα».

https://nikospa.wordpress.com/