Το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών έχει επιλέξει να σας παρουσιάσει ως έκθεμα του μηνός Απριλίου 2015 ένα κάδρο με κουκούλια (Α.Μ. 2189). Αγοράσθηκε τον Νοέμβριο του 1972 και προέρχεται από το τουρκοκρατούμενο σήμερα χωριό Πραστειό της Μεσαορίας. Απεικονίζει αντωπούς λέοντες και φυτικό διάκοσμο, κεντημένο με κουκούλια μεταξοσκώληκα σε βάση υφάσματος μαύρου χρώματος. Ο λέοντας είναι συνδεδεμένος με τον Άγγλο Ριχάρδο Λεοντόκαρδο που κατέλαβε την Κύπρο το 1191, αλλά και με τη δυναστεία των Λουζινιανών στην Κύπρο και αποτελούσε το έμβλημα του φράγκου βασιλιά της Κύπρου. Συναντάται, μεταξύ άλλων, σε εικόνες, λιθανάγλυφα και ξυλόγλυπτα έργα του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου.
Η εκτροφή του μεταξοσκώληκα, η παραγωγή και η εμπορία μεταξωτών ήταν μια από τις βασικές ασχολίες των κατοίκων της Κύπρου. Οι γυναίκες ύφαιναν πλούσια μεταξωτά υφάσματα για την προίκα τους, αλλά και για τις ενδυμασίες τους. Οι μεταξοσκώληκες τρέφονταν με φύλλα μουριάς. Όταν ο μεταξοσκώληκας άρχιζε να παράγει κλωστή ήταν έτοιμος να ανέβει στα κλαδιά θάμνων, όπως θρουμπί και ξιστάρι, που τοποθετούνταν στις καλαμωτές και να πλέξει το κουκούλι του. Σε αυτό το στάδιο μάλιστα ο λαός πίστευε πως αν κάποιος έλεγε ψέματα, θα βοηθούσε στην επιτυχία της εκτροφής «διότι είναι καλόν διά το καματερόν (=το μεταξοσκώληκα)». Το ξηθρούμπισμα, το μάζεμα δηλαδή των κουκουλιών από τους θάμνους, συνοδευόταν από την ευχή «του βάρου μου μετάξι», καθώς ευελπιστούσαν σε μεγάλη παραγωγή. Το ξημετάξισμα, η αναπήνιση του μεταξιού, γινόταν με το ξετύλιγμα των ινών, αφού πρώτα τα κουκούλια τοποθετούνταν σε ζεστό νερό για να μαλακώσουν.
Το κέντημα από κουκούλι μεταξοσκώληκα αποτελεί σημαντικό δείγμα της λαϊκής μας τέχνης, αφού είναι ένα από τα βασικά διακοσμητικά στοιχεία, που συναντούμε στις οικίες του 19ου και 20ού αιώνα. Ωστόσο, πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η τεχνική κατασκευής του, αφού στηρίζεται στην επανάχρηση υλικών και συγκεκριμένα των υπολειμμάτων από τα κουκούλια του μεταξοσκώληκα. Είναι γνωστό ότι οι Κύπριοι συνήθιζαν να αξιοποιούν ότι υλικό είχαν στη διάθεσή τους, ακόμα και υλικά, τα οποία δεν είχαν ιδιαίτερη χρηστική αξία. Συγκεκριμένα, τα τρύπια κουκούλια του μεταξοσκώληκα δεν τα πετούσαν, αν και φαινομενικά ήταν άχρηστα, αλλά τα έβαζαν σε αλουσίβα (μίγμα νερού και στάχτης) και σαπούνι και τα ζέσταιναν για να μαλακώσουν. Στη συνέχεια τα έπλεναν με καθαρό νερό και τα στέγνωναν. Με αυτό τον τρόπο επεξεργάζονταν αυτό το υλικό και έφτιαχναν έργα τέχνης, τα οποία συναντούμε σε όλη την Κύπρο. Αξίζει να σημειωθεί ότι τέτοιου είδους κεντήματα δίδονταν ως δώρα στους γάμους.
Για περισσότερες πληροφορίες και νέες δωρεές αποτανθείτε στο τηλ. 22432578.
Επιμ. Κειμένου: Άντρη Θεοφάνους, Μέλος Συνδέσμου «Φίλοι του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου».
Ελένη Χρίστου, Μέλος ΔΣ Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών
Πηγές:
-Αρχείο Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου-Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών
-Χοτζάκογλου, Χαράλαμπος, λήμμα: Έκθεμα μηνός Οκτωβρίου 2012, Κυπριακαί Σπουδαί, ΟΣΤ (2012).
-Παπαδημητρίου, Ελένη, Η Μεταξουργία στην Κύπρο, Πολιτιστικό Κέντρο Λαϊκής Τράπεζας, Λευκωσία, 1995
-Παπαχαραλάμπους, Γ. Χ., Κυπριακά ήθη και έθιμα, Λευκωσία 1965.
-Πιερίδη, Αγγελική Γ., Κυπριακή Λαϊκή Τέχνη, Λευκωσία, 1991
http://cypriotstudies.blogspot.gr/
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου