Η ψήφος των γυναικών στην Κύπρο

Του Πέτρου Παπαπολυβίου
Αναπλ. Καθηγητή Πανεπιστημίου Κύπρου

Η απάντηση στο ερώτημα «πότε ψήφισαν για πρώτη φορά οι γυναίκες στην Κύπρο» φαντάζει εύκολη, με πιο πιθανές επιλογές τις προεδρικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 1959 ή το Ενωτικό Δημοψήφισμα του 1950, όταν άσκησαν μαζικά το δικαίωμα ψήφου και οι Κύπριες. Θυμίζουμε ότι στη Βρετανία δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες δόθηκε το 1918, ενώ στην Ελλάδα ψήφισαν για πρώτη φορά οι μορφωμένες γυναίκες άνω των 30 ετών στις Δημοτικές εκλογές του Φεβρουαρίου 1934, σε ξεχωριστά εκλογικά τμήματα. Η καθολική γυναικεία ψήφος θεσπίστηκε το 1952 και το 1953 εκλέχθηκε η πρώτη Ελληνίδα βουλευτίνα, η Ελένη Σκούρα, στη Θεσσαλονίκη.
Κι όμως, όσο κι αν φαντάζει αδιανόητο, μερικές εκατοντάδες Λευκωσιάτισες άσκησαν για πρώτη φορά το δικαίωμα του εκλέγειν τον Ιούνιο του 1905, λίγους μήνες πριν την θορυβώδη δημόσια εμφάνιση των σουφραζέτων της Έμελιν Πάνκχερτ στην Αγγλία!
Η απροσδόκητη αυτή παγκόσμια κυπριακή πρωτοπορία δεν οφείλεται, βέβαια, στην πρώιμη παραχώρηση ίσων δικαιωμάτων από τους Κύπριους στο ωραίο φύλο αλλά, απλούστατα, σε μια αβλεψία των νομικών της τοπικής κυβέρνησης. Στη διάρκεια του πολύκροτου Αρχιεπισκοπικού ζητήματος (1900-1910) ένα από τα πιο πολύπλοκα παράπλευρα θέματα που προέκυψαν ήταν οι εκλογές για την Εκπαιδευτική Επιτροπή Λευκωσίας, της οποίας προήδρευε ο Αρχιεπίσκοπος. Ελλείψει αρχιεπισκόπου, οι δύο παρατάξεις (κιτιακοί και κυρηνειακοί) αναλώθηκαν σε έναν πολύχρονο και πολυδάπανο δικαστικό αγώνα, διεκδικώντας τον έλεγχο των εκπαιδευτηρίων της πρωτεύουσας και τη νομική εκπροσώπηση της Αρχιεπισκοπής. Με τον εκπαιδευτικό νόμο του Απριλίου 1905, δικαίωμα ψήφου είχε «πας ένδημος φορολογούμενος», δηλαδή όποιος πλήρωνε επιτηδευματικό ή κτηματικό φόρο, ενώ μέχρι τότε στις εκπαιδευτικές εκλογές ψήφιζαν όλοι οι άρρενες κάτοικοι. Όπως διαπίστωνε έντρομος συντάκτης κυρηνειακής εφημερίδας της Λευκωσίας, «ώστε ο μη έχων κατάστημα ή ο μη πληρώνων κτηματικόν φόρον (εν τη πρωτευούση δε είναι οι πλείστοι, διότι τα κτήματά των είναι εγγεγραμμένα επί των κυριών των) δεν έχουσι το δικαίωμα του εκλέγειν.»
Με τη διατύπωση του νέου νόμου απέκτησαν δικαίωμα ψήφου 900 και πλέον
γυναίκες στη Λευκωσία, οδηγώντας σε μια πρωτοποριακή φεμινιστική κατάκτηση. Παρά τα κακεντρεχή σχόλια, οι φορολογούμενες Λευκωσιάτισσες κλήθηκαν να ψηφίσουν στις εκλογές της 5/18 Ιουνίου 1905 για ανάδειξη Εκπαιδευτικής Επιτροπής. Τελικώς, οι εκλογές κατέληξαν σε φιάσκο καθώς και οι δύο παρατάξεις θεώρησαν ότι είχαν νικήσει και η υπόθεση πήρε τον δρόμο των δικαστηρίων. Την επόμενη μέρα, μια πρωτοφανής διαδήλωση ανδρών και γυναικών πορεύτηκε προς το Αρμοστείο. Διαβάζουμε, από εφημερίδα της εποχής: «Προηγούντο αι κυρίαι, ανερχόμεναι εις χιλίας και πλέον και είποντο αι άνδρες βαίνοντες ησύχως και εν άκρα τάξει. (…) Εις την διαδήλωσιν προσέδιδον έκπαγλον χάριν τα αλεξήλια των γυναικών, οι ευρύγοισοι πίλοι των και αι ποικίλαι αμφιέσεις των. Το ειρηνικόν και σεμνόν τούτο συλλαλητήριον των γυναικών και ανδρών της πρωτευούσης της νήσου μας, είναι βέβαιον ότι θ’ αφήση εποχήν εις τα πολιτικά χρονικά της νήσου, καθόσον είναι το πρώτον, όπερ συνεκροτήθη υπ’ ανδρών και γυναικών, των τελευταίων πρώτην φοράν λαμβανουσών ενεργόν μέρος και κατ’ αμερικανώτατον τρόπον εις την πολιτικήν». Λίγους μήνες αργότερα, η Βουλή επανέφερε την ανδρική μονοκρατορία και όλα κύλισαν ομαλά στην ιστορία…
Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 14 Μαρτίου 2015
http://papapolyviou.com/

Σχόλια