Αθήνα, πλατεία Ομονοίας, 9 Μαΐου 1956. Αιματηρή συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τη σχεδιαζόμενη
εκτέλεση από τις βρετανικές αρχές Κύπρου των Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα
Δημητρίου, η οποία πραγματοποιήθηκε την επόμενη ημέρα
Αικατερίνη Λάμπρου, Σύμβουλος
Τύπου και Επικοινωνίας Α΄, Δρ Πολιτιστικής Πολιτικής, Διαχείρισης και
Επικοινωνίας, aiklamprou@gmail.com
Δεν είναι
ευρέως γνωστό στην ελλαδική και κυπριακή κοινή γνώμη πως ο γάλλος αριστερός
νομπελίστας διανοούμενος Albert
Camus (1913-1960), πίστευε με
σθένος στη δυναμική τόσο της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας όσο και της σύγχρονής
του μεταπολιτικής Ελλάδας. Στο
«ελληνικότερο» των έργων του, το Καλοκαίρι
(Εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 1997) γράφει: «Η
παραδεδειγμένη άγνοια, η άρνηση του φανατισμού, τα σύνορα του κόσμου και του
ανθρώπου, το αγαπημένο πρόσωπο, η ομορφιά τέλος, να τα σημεία όπου συναντάμε
τους Έλληνες» (Το μέλλον του ευρωπαϊκού πολιτισμού, εκδ. Πατάκη, Αθήνα,
2014). Παρακολουθούσε στενά τις
εξελίξεις σε Ελλάδα και Κύπρο, όπου τον Απρίλιο του 1955 ξεσπά ο αγώνας της
ΕΟΚΑ με το αίτημα της Ένωσης, και επισκέπτεται δύο φορές την Ελλάδα· το 1955 για να συμμετάσχει σε
συζήτηση στρογγυλής τραπέζης στην Αθήνα για το μέλλον του ευρωπαϊκού πολιτισμού
και το 1958 για να πλεύσει με κρουαζιερόπλοιο το Αιγαίο. Η Ελλάδα για τον Camus ήταν «η πατρίδα και η θάλασσα», «μία πηγή» για τους
Μεσογειακούς και όλους τους Ευρωπαίους.
Υπό αυτό το πνεύμα, τολμά να καταθέσει δημόσια έκκληση υπέρ της
‘Ένωσης’ και εναντίον του σχεδιαζόμενου απαγχονισμού του Μιχαήλ Καραολή σε άρθρο
που δημοσιεύθηκε στο L’ Express στις 6 Δεκεμβρίου 1955 με τίτλο «Το ελληνόπουλο» και μετέφερε η ιστορικός
Ξένη Δ. Μπαλωτή στη Νέα Εστία (15 Νοεμβρίου 1990, τόμος 128ος,
τεύχος 1521, σσ. 1534-1540)[1]:
«Εδώ και μερικές εβδομάδες, η
επαναστατημένη Κύπρος έχει ένα πρόσωπο, αυτό του νέου κύπριου φοιτητή Μιχάλη
Καραολή καταδικασμένου από τα βρεταννικά στρατοδικεία σε θάνατο δι’
απαγχονισμού. Πεθαίνει κανείς και μάλιστα
φρικτά στο ευτυχισμένο νησί που γεννήθηκε η Αφροδίτη.
»Για μια ακόμη φορά, η σκοτεινή
διεκδίκηση ενός λαού για πολύν καιρό άφωνου, έπειτα φιμωμένου από την στιγμή
που ψάχνει να βρει τον τρόπο να εκφραστεί, ξέσπασε σε τρομοκρατία. Για μια ακόμη φορά, η τυφλή καταστολή προηγήθηκε
της εξέγερσης. Για μια ακόμη φορά, η δύναμη που δήλωνε ότι, κατ’ αρχήν,
ενδιαφέρεται για την τάξη, υποχρέωσε να εγκατασταθούν τα δικαστήριά της και
ακόμη εντατικοποίησε μία καταστολή που δεν θα έχει άλλο αποτέλεσμα από το να
πολλαπλασιάσει τους εξεγερμένους. Τότε
έρχεται η ώρα των μαρτύρων, τόσο ακάματων όσο και η καταπίεση και που
καταλήγουν να επιβάλουν σ’ έναν κόσμο αδιάφορο, τη διεκδίκηση ενός λαού
ξεχασμένου από όλους, εκτός από τον ίδιο.
»Αλλά στην περίπτωση που μας
ενδιαφέρει, αυτό το παλιό δράμα είναι πολύ πιο φριχτό διότι
πρόκειται για δύο
λαούς συμμάχους μεταξύ των και φίλους με τον δικό μας. Το ενδιαφέρον όσο και η καρδιά απαιτούν όπως
αυτά τα δύο έθνη συμφιλιωθούν με την παλιά τους φιλία. Αντί γι’ αυτό, η κυβέρνηση της μιας, η πιο
δυνατή, είναι αλήθεια, αλλά η πιο θαυμαστή λόγω της φιλελεύθερης παράδοσής της,
απαγχονίζει τα παιδιά της άλλης.
»Εντούτοις, η Αγγλία δεν αρνείται
τη νομιμότητα της κυπριακής διεκδίκησης, ούτε ότι το 80% των κατοίκων της Νήσου
είναι Έλληνες, ούτε ότι οι ελεύθερες εκλογές θα έδιναν συντριπτική πλειοψηφία
υπέρ της ‘Ένωσης’. Το μόνο της
επιχείρημα, το οποίο εκτός των άλλων υποστηρίχτηκε πριν από λίγον καιρό και από
ένα Γάλλο συγγραφέα, είναι στρατηγικής σημασίας: η Κύπρος είναι το προωθημένο αεροπλανοφόρο
της βρεταννικής και δυτικής Δύναμης.
»Αλλά τι αξίζει αυτό το επιχείρημα
από τη στιγμή που το νησί είναι επαναστατημένο; Αντί να πνιγεί αυτό το κίνημα
στο αίμα οπότε όλη η Ελλάδα θα απειλήσει το αεροπλανοφόρο, θα ήταν καλύτερα να
δεχτούν τη λογική πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης η οποία προσφέρεται , εάν η
‘Ένωση’ ψηφιστεί, να εγγυηθεί τις βάσεις.
Εν τέλει, υπάρχουν αλήθειες που αξίζουν όσο το μπετόν και το
ατσάλι. Από τη θαυμαστή αντίστασή της
στους Ιταλούς και τους Γερμανούς κατακτητές, από την ανένδοτη άρνησή της να
υποταχτεί, η Ελλάδα απέδειξε σ’ όλο τον κόσμο ότι η φιλία της ήταν μία βάση
πολύ πιο στέρεη από όλες τις άλλες.
»Δε θα κρύψω από την πλευρά μου το
θαυμασμό μου και τη φιλοστοργία μου γι’ αυτό τον ελληνικό λαό τον οποίον μαζί
με τον ισπανικό, βλέπω ως έναν από αυτούς τους λαούς τους οποίους η βάρβαρη
Ευρώπη θα έχει αύριο ανάγκη για να ξαναχτίσει ένα πολιτισμό. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό το αίσθημα που με
κάνει να σκεφτώ ότι η Αγγλία και η Δύση έχουν τα πάντα να κερδίσουν εάν το πρόβλημα
της Κύπρου ρυθμιστεί προς την κατεύθυνση της ‘Ένωσης’. Οι Άγγλοι συντηρητικοί, στην πραγματικότητα,
δεν αντιτάσσονται προς αυτή την κατεύθυνση παρά διότι, αφού εγκατέλειψαν την
Αίγυπτο, για να κρατήσουν το Σουέζ, δε θέλουν να χάσουν την πρόσοψη.
»Αλλά θα χάσουν πολλά περισσότερα
από την πρόσοψη εάν η διατήρηση, αναγκαστικά προσωρινή, της τωρινής καταστάσεως
οφείλει να πληρωθεί με την ανθρωποκτονία ενός παιδιού. Η εποχή των αυτοκρατοριών τελειώνει, αυτή την
ελεύθερων κοινοτήτων αρχίζει, στη Δύση τουλάχιστον. Ας ξέρουμε να το αναγνωρίσουμε και να
διευκολύνουμε αυτό το μεγάλο μέλλον αντί του συντρίψουμε το σβέρκο. Αφού διεξάγονται συζητήσεις, η βρεταννική
κυβέρνηση έχει την ευκαιρία, τελικά, να τους δώσει μία εποικοδομητική συνέχεια,
απαλλάσσοντας το νεαρό καταδικασμένο.
Είναι τόσο οι φίλοι της Αγγλίας όσο και του ελληνικού λαού, που της
ζητούν κατ’ αρχήν να σώσει τον Μιχαήλ Καραολή και κατόπιν να του επιστρέψουν
ένα μέρος των 3000 χρόνων ιστορίας.».
Η δύναμη των επιχειρημάτων και η
διαχρονικότητα των σχολίων του γάλλου λογίου για τη γεωστρατηγική θέση της
Κύπρου αφήνονται στην κρίση των αναγνωστών.
Τελικά, οι Μιχαήλ Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου απαγχονίστηκαν λίγους
μήνες μετά, στις 10 Μαΐου 1956.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου