Όσα πρέπει να ξέρετε για τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου : Η «ευτυχέστερη μέρα της ζωής» του Κ. Καραμανλή και η στάση του Μακαρίου

ΛΟΝΔΙΝΟ, Πέμπτη 19 Φεβρουαρίου 1959. Μετά από μακρές συζητήσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στη Ζυρίχη, την ημέρα εκείνη τέθηκαν οι υπογραφές για την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας ως ανεξαρτήτου κράτους. Σαν και όχι ως ανεξαρτήτου, με πολλά εισαγωγικά μάλιστα, διότι κάθε άλλο παρά ανεξαρτησία απέκτησε η Κύπρος. Το λιγότερο που μπορεί να γραφεί, είναι ότι επρόκειτο για δεσμευμένη ανεξαρτησία. Για στραγγαλισμό των δικαιωμάτων της ελληνικής πλειοψηφίας του 82% και παραχώρηση υπεράριθμων δικαιωμάτων στην τουρκική μειονότητα του 18% Για  υπαγωγή της Κύπρου σε τρεις ξένες δυνάμεις – Αγγλία, Τουρκία και Ελλάδα – αντί σε μια, τη Βρετανία που ήταν η αποικιακή δύναμη μέχρι τότε. Για ένα κράτος με δοτό δυσλειτουργικό Σύνταγμα.

ΕΓΚΑΙΝΙΑΖΟΝΤΑΣ με το παρόν μια σειρά ενημερωτικών άρθρων για την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου, προσδοκούμε να δώσουμε, όχι απλώς το γενικό φιλολογικό περιεχόμενο στο οποίο περιορίζονται οι πολλοί, αλλά σημαντικές λεπτομέρειες γύρω από το παρασκήνιο που αναπτύχθηκε κατά την τελική υπογραφή τους, στο Λάνγκαστερ Χάουζ του Λονδίνου. Γεγονότα δηλαδή, μέσα από προσωπικές μαρτυρίες ατόμων που έζησαν από κοντά τα γεγονότα, για καλύτερη και πειστικότερη ενημέρωση των αναγνωστών του blog μας, αλλά, πρώτιστα, ως συμβολή στην Ιστορία.

«Εκπρόσωποι», αλλά οι περισσότεροι εκπροσωπούσαν μόνο τον εαυτό τους!

ΕΝ’ ΟΨΕΙ, λοιπόν, της τελικής υπογραφής των Συμφωνιών στο Λονδίνο, ο Αρχιεπίσκοπος  Μακάριος, ως Εθνάρχης και πολιτικός ηγέτης του Ελληνισμού της Κύπρου τότε, με δική του πρωτοβουλία και επιλογή, είχε καλέσει στην αγγλική πρωτεύουσα 34 προσωπικότητες από την Κύπρου, ως «συμβούλους» του, για διαβουλεύσεις πριν από την υπογραφή. Βάζουμε εισαγωγικά στο συμβούλους, γιατί κάθε άλλο παρά τέτοιοι ήσαν. Επρόκειτο απλώς για Κύπριους πολίτες, οι περισσότεροι των οποίων δεν είχαν καμιά αντιπροσωπευτική ιδιότητα. Εκ των υστέρων κρίνοντας την ενέργεια αυτή του Μακαρίου, λέμε ότι προσπάθησε καθαρά να δώσει στον κυπριακό λαό την εντύπωση ότι οι 34 τον εκπροσωπούσαν (το λαό) κατά κάποιο τρόπο, κάτι όμως που δεν είναι ορθό. Μάλλον θέλησε να φορτώσει και σ’ αυτούς ευθύνη για την υπογραφή των Συμφωνιών, αλλά και για τις συνέπειες που θα είχαν. Συνέπειες, που όπως φάνηκε, απέβησαν άκρως καταστρεπτικές για την Κύπρο.

Η ΕΟΚΑ απουσίαζε παντελώς από το Λονδίνο!

ΠΡΟΤΟΥ, όμως, μπούμε σε μαρτυρίες και λεπτομέρειες του έντονου παρασκηνίου που προηγήθηκε της υπογραφής, να πληροφορήσουμε τους αναγνώστες μας, ότι από το Λονδίνο – κατά παράδοξο αλλά όχι ανεξήγητο λόγο, όπως θα δούμε στη συνέχεια – απουσίαζε η κύρια τότε φωνή του κυπριακού λαού: Η ΕΟΚΑ, η οποία έδινε, με μύριες δυσκολίες και θυσίες, τον υπέρτατο αγώνα για την απαλλαγή της Κύπρου από την αποικιοκρατία. Όσο παράξενο κι αν φαίνεται αυτό. Έτσι, όμως, ήταν. Ο Αρχηγός του αγώνα, ο εν αποστρατεία αντισυνταγματάρχης του ελληνικού στρατού, Γεώργιος Γρίβας Διγενής, όχι μόνο δεν ήταν ενήμερος του τι θα γινόταν – και προπαντός τι θα υπογραφόταν – αλλ’ ούτε και του είχε ζητηθεί ν’ αποστείλει έναν έστω αντιπρόσωπο εκ μέρους της Οργάνωσης για να μετέχει στα όσα διαδραματίζονταν στο Λονδίνο! Έτσι, η ΕΟΚΑ ήταν απούσα από κάθε συζήτηση και παρασκηνιακή επαφή. Παρέμεινε στο σκοτάδι, ο δε Διγενής πληροφορήθηκε το τι ακριβώς υπογράφτηκε μετά τη λήξη του αγώνα, όταν πια βρισκόταν στην Αθήνα! Και μόνον τούτο, πιστεύουμε

πως είναι αρκετό για να κάνει τον καθένα να προβληματιστεί, αν αυτό που υπογράφτηκε ήταν πράγματι συμφωνία, ή ένα έγγραφο που γεννήθηκε μέσα από σκοτεινά παρασκήνια και μηχανορραφίες, που καμιά σχέση δεν είχαν με τον «ξενοδόχο», που ήταν ο αγωνιζόμενος κυπριακός λαός. Υπόγραψαν ερήμην του οι Συμφωνίες, προσπάθησαν να του σβήσουν τη πιο ωραία προσδοκία για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και τον έβαλαν σε ατέλειωτους μπελάδες και κινδύνους που απειλούν, όλο και περισσότερο όσο περνά ο καιρός, την επιβίωσή..

Ο Μακάριος ήταν ενήμερος για όλα όσα έγιναν στη Ζυρίχη

Η ΠΡΟΕΡΓΑΣΙΑ για τη «λύση» του Κυπριακού, όπως προαναφέραμε, μαγειρεύτηκε και ετοιμάστηκε στη Ζυρίχη της Ελβετίας. Εκεί πήγαν και συζητούσαν «εν κλειστώ και παραβύστω», πολύ πριν τον Φεβρουάριο του 1959, οι Υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας, Αβέρωφ και Ζορλού, με τους Άγγλους να είναι σε όλα πανταχού παρόντες αλλά στο παρασκήνιο πάντα, όπως και οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βορειατλαντική Συμμαχία, το ΝΑΤΟ. Στο τελευταίο στάδιο των συζητήσεων πήγε εκεί και ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Καραμανλής και, στις 11 Φεβρουαρίου 1959, Ελλάδα και Τουρκία προσυπέγραψαν τα όσα είχαν συμφωνήσει μεταξύ τους.

ΣΥΜΦΩΝΑ με τη μαρτυρία του Άγγελου Βλάχου, ανώτερου διπλωμάτη στο Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, ο οποίος υπήρξε Πρόξενος της Ελλάδας στην Κύπρο κατά τον απελευθερωτικό αγώνα και είχε ενεργό ανάμειξη στα όσα γίνονταν, λέγονταν και αποφασίζονταν στη Ζυρίχη, ήταν πλήρως ενήμερος γι’ αυτά ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο οποίος διέμενε τότε στην Αθήνα-από τις 7.4.1957, μετά από την απελευθέρωσή του, μαζί με τους τρεις συνεξόριστούς του, Μητροπολίτη Κυρηνείας Κυπριανό, Οικονόμο Παπασταύρο Παπαγαθαγγέλου και Πολύκαρπο Ιωαννίδη, από την κράτησή τους στο νησί Μαχέ των  Σεϊχελλών, στον Ειρηνικό Ωκεανό.

ΟΥΤΕ Διγενής, ούτε κυπριακός λαός μετείχαν με οποιοδήποτε τρόπο, ούτε καν ενήμεροι ήσαν των όσων έγιναν στη Ζυρίχη. Πληροφορήθηκαν απλώς, στις 12 Φεβρουαρίου 1959 από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, ότι «μονογραφήθηκε συμφωνία, η οποία προβλέπει καθεστώς ανεξαρτησίας για την Κύπρο». Έγινε, μάλιστα, λόγος για «σημαντική συμφωνία», χωρίς όμως λεπτομέρειες.

Η μαρτυρία του Άγγελου Βλάχου

Ο ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ, επιστρέφοντας στην Αθήνα από τη Ζυρίχη, είχε εκφράσει απόλυτη ικανοποίηση για τη συμφωνία που υπογράφτηκε, χαρακτήρισε μάλιστα την προηγούμενη μέρα (της υπογραφής) «ως την ευτυχέστερη μέρα της ζωής του»! Δήλωση έκαμε την ίδια μέρα και ο Μακάριος, εκφράζοντας «τις ευχαριστίες του ίδιου και του κυπριακού λαού προς την Ελληνική Κυβέρνηση για όσα επιτέλεσαν δια την Κύπρον». Αξιοσημείωτες είναι, εν προκειμένω, κάποιες λεπτομέρειες, όπως τις αφηγήθηκε ο Βλάχος σε συνέντευξή του στον Αλέξη Παπαχελά, στην «Καθημερινή» των Αθηνών, στις 5.8.2007:

«Στη Ζυρίχη μείναμε πέντε μέρες, νομίζω. Είχαμε και δυσκολίες, ιδίως όσον αφορά τον αριθμό της ΕΛΔΥΚ και της ΤΟΥΡΔΥΚ. Εμείς θέλαμε όσο είναι δυνατόν λιγότερο αριθμό και οι Τούρκοι όσο το δυνατόν μεγαλύτερο. Και το παράξενο είναι, ότι ενώ εμείς λέγαμε ότι πρέπει να υπάρχουνε κοινοί δήμοι Ελλήνων και Τούρκων, ενώ ο Μακάριος είχε πει, και επέμενε, να υπάρχουν χωριστοί δήμοι. Και όταν υπογράψαμε με τους Τούρκους, το ίδιο βράδυ που φτάσαμε εδώ πέρα (στην Αθήνα), φώναξε ο Καραμανλής τον Μακάριο στην οδό Καρνεάδου 27, και στην παρουσία πυκνού ακροατηρίου, δηλαδή Ροδοπούλου, Τσάτσου, Ζέπου, Μπήτσιου, εμένα και του Αβέρωφ, του τα διάβασε και κράτησε αυτή η ανάγνωση τρία τέταρτα. Ο Μακάριος άκουγε και μετά του λέει: “Κύριε πρόεδρε, μπορείτε να μου τα ξαναδιαβάσετε;” Και ο Καραμανλής τού τα ξαναδιάβασε. Και τότε ο Μακάριος του λέει: “Κύριε πρόεδρε, σας ευγνωμονώ για όλο αυτό το έργο που κάνατε και θα ήθελα να ευχαριστήσω την κυβέρνηση, με ένα ανακοινωθέν.” Ο Καραμανλής του λέει: “Βεβαίως, μακαριότατε.” “Έχει κανένα μέρος να πάω να γράψω το ανακοινωθέν;” , ρώτησε ο Μακάριος. Του λέει ο Καραμανλής: “Περάστε στο γραφείο της Αμαλίας,”, της γυναίκας του. Και τον ακολούθησα εκεί πέρα – με παράκλησή του “να έρθει κι ο κ. Βλάχος να με βοηθήσει”– και καθίσαμε, και έγραψε ο Μακάριος, και κάθε τόσο με ρωτούσε αν πήγαινε κάποια λέξη. Και γράφει ένα ανακοινωθέν, εις το οποίον εκφράζει την ευγνωμοσύνη του στην ελληνική Κυβέρνηση. Το δίνουμε αυτό το ανακοινωθέν στον – δεν θυμάμαι ποιος ήτανε υπουργός τότε – και την επομένη το πρωί, όλος ο Τύπος είχε αυτό το ανακοινωθέν. Στις οκτώ το πρωί, μου τηλεφωνάει ο Μακάριος, και μου λέει: “Κύριε Βλάχο, παρακαλώ ελάτε στη «Μεγάλη Βρετανία» αμέσως.” “Τι διάολο”, λέω, “με θέλει;” Πάω στη «Μεγάλη Βρετανία» και μου λέει: “Τα σκέφτηκα τα πράγματα τη νύχτα. Δεν μπορώ να υπογράψω αυτό το…” Λέω: “Μα, μακαριότατε, τώρα οι εφημερίδες όλες έχουν το ανακοινωθέν σας. Πώς γίνεται;”. Λέει: “Είναι αδύνατον. Πέστε το στον Πρόεδρο. Δεν μπορώ!..” Πήρα τα πόδια μου και πήγα στην Καρνεάδου και συλλογιζόμουνα αν ήσαν άλλοι καιροί, αν ήταν ο χαλίφης που με είχε στείλει, ασφαλώς θα μου είχε πάρει το κεφάλι. Ο Καραμανλής περιέργως δεν οργίστηκε – ήταν οργίλος ο Καραμανλής – και μου λέει: “Φέρ’ τον εδώ!” Και τον ξαναφέρνει τον Μακάριο και πάλι φωνάζει διαφόρους άλλους, για να έχει και μάρτυρες, και του τα ξαναλέει. Και τότε ο Μακάριος λέει στον Καραμανλή: “Θα έρθω στο Λονδίνο, αλλά εις το περιθώριον της διασκέψεως, μπορώ να διαπραγματευθώ με τον Ντενκτάς μερικά πράγματα;” Και ο Καραμανλής του είπε: “Στο περιθώριο κάντε ό,τι θέλετε. Στη διάσκεψη, όμως, θα υπογράψετε.” Και φύγαμε με αυτά τα συμφωνηθέντα».

ΜΕΣΑ σ’ αυτό το κλίμα, λοιπόν, όδευσαν όλοι προς Λονδίνο για την τελική υπογραφή, που ήταν και το μόνο που παρέμεινε να γίνει «για να «κλείσει το Κυπριακό». Αυτό είχε συμφωνηθεί στη Ζυρίχη και αυτό θα γινόταν. Τα μόνα θέματα που παρέμεναν σε εκκρεμότητα, ήταν η έκταση των αγγλικών Βάσεων στην Κύπρο και το καθεστώς των Δημαρχείων. (Ένα μεγάλο και ενδιαφέρον θέμα είναι κι αυτό των Δήμων, που δεν διευθετήθηκε ποτέ, και το οποίο θα μας απασχολήσει εν καιρώ).

https://nikospa.wordpress.com/