Η γλυπτική στη Λεμεσό

Ο βρακάς της πρώτης Γιορτής του Κρασιού το 1961

Γράφει ο Τίτος Κολώτας

Λεμεσός των τεχνών και του πολιτισμού

Μέρος Ε'
Σε αντίθεση με την ζωγραφική που όπως είδαμε οι πρώτες δραστηριότητες, εκθέσεις και ζωγράφοι ξεκίνησαν από τη Λεμεσό, η γλυπτική ως αμιγής και πρωτογενής τέχνη καθυστέρησε κάπως να εμφανιστεί, όχι βέβαια πως και στις άλλες πόλεις ήταν καλύτερα. Βέβαια μορφές της τέχνης αυτής έχουμε (κυρίως από εμπειρικούς σκαλιστές πέτρας) σε αρχοντικά και εκκλησίες της Λεμεσού από πολύ νωρίς με κυριότερο εκπρόσωπο τους τον Κυπριανό Περδίο θαυμάσιο τεχνίτη στον τομέα αυτό που έκανε και κάποια έργα γλυπτικής.

Μαθητής του και ο Γιάννης Περδίος, ανιψιός του Κυπριανού που συνέβαλε και στον γλυπτό διάκοσμο της σπουδαίας οικίας Πιλαβακη, νυν δημοτική βιβλιοθήκη. Όμως οι φιλότεχνοι λεμεσιανοί δεν στέρησαν - παρά την έλλειψη ντόπιων γλυπτών- στον καλλωπισμό των οικιών τους με γλυπτές αναπαραστάσεις αλλά και τις εκκλησιές και τους τάφους τους στην αυλή της Αγίας Νάπας αρχικά και στο κοιμητήριο Αγίου Νικολάου στη συνέχεια, όπου έχουμε θαυμαστά έργα τέτοιας γλυπτικής, τα οποία μάλιστα και δεν τα πολυεκτιμούμε σήμερα ως θα έπρεπε...

Ήδη από τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα κάλεσαν τον ελλαδίτη γλύπτη Θυμόπουλο που παρεπιδημούσε στη Λευκωσία να φιλοτεχνήσει το εξαίσιο, από μάρμαρο Πεντέλης, πεπλο του νεόδμητου τότε «περικαλλούς» καθεδρικού της Αγίας Νάπας αλλά και να κατασκευάσει και πολλές προτομές και αγάλματα που κοσμούν όπως είπαμε μέχρι σήμερα το κοιμητήριο του Αγίου Νικολάου. Την ίδια εποχή ο νεωτεριστής και φιλότεχνος Δήμαρχος Χριστόδουλος Σώζος φρόντισε να φέρει από την Ελλάδα και να κοσμήσει με αυτά τον Δημόσιο Κήπο (έργο και αυτό της δημαρχείας του) όπως μας πληροφορεί και η εφημερίδα της Λεμεσού «Σαλπιγξ» ημερομηνίας 22 Ιανουαρίου 1909, ενώ η εφημερίδα της Λευκωσίας «Κυπριακός Φύλαξ» σε ένα επαινετικότατο για τη Λεμεσό άρθρο με τίτλο «Η Λεμεσός εν προόδω», το 1911, αναφέρει ανάμεσα σε άλλα:

«Η Λεμεσός εντός της τριετίας ταύτης εδημιούργησε τον πρώτον εν Ανατολή δημόσιον κήπον την τε τοποθεσίαν, την έκτασιν, το διάγραμμα και την διάταξιν. Εκοσμήθη πρώτος δια πήλινων αντιτύπων των διασημότερων ελληνικών αγαλμάτων και αι έξοδοι φρουρούνται υπό σφιγγών αίτινες προβάλλουσι τον δεξιόν πόδα προς τον επισκέπτην υποδηλούσαι το εύλογον αίνιγμα·. «Τι εστί δημοτική διοίκησις ευσυνείδητος». Το αξιοπερίεργο είναι πως τα αγάλματα αυτά εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς χωρίς να ξέρει κανείς γιατί και πως, για να μείνουν μόνο μέχρι σήμερα τα γνωστά ως «τα λιονταράκια του κήπου».

Η Λεμεσός ευγνωμονούσα έστησε λίγα χρόνια μετά (1915), μέσα στον Δημ. Κήπο την

προτομή του Σώζου -ήρωα πλέον των Βαλκανικών Πολέμων- έργο του σημαντικού αθηναίου γλύπτη Γ. Δημητριάδη.

Οι πρώτοι επαγγελματίες γλύπτες της Λεμεσού μπορεί να θεωρηθούν όμως ο Χρυσόστομος Περδίος 1907-1987, (γιός του Κυπριανού) και ο Γιώργος Μαυρογένης. Ο Χρυσόστομος Περδίος άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα γλυπτικής το 1930 στην περίφημη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού με αρχική οικονομική βοήθεια παραγόντων της Λεμεσού, ανάμεσα τους ο Μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος, ο Δήμαρχος Αλέκος Ζήνων και άλλοι πολιτιστικοί και οικονομικοί παράγοντες της πόλης που διέγνωσαν το μεγάλο ταλέντο του. Δυστυχώς όμως όταν η βοήθεια αυτή εξαντλήθηκε και λόγω των φτωχών μέσων της οικογένειας του αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του και να επιστρέψει σύντομα στη Λεμεσό και να μπει στη βιοπάλη κατασκευάζοντας, επί παραγγελία κυρίως, πολλά αγάλματα και προτομές στην πόλη. Ανάμεσα σ' αυτές η προτομή του μεγάλου Δασκάλου Ανδρέα Θεμιστοκλέους, του Βασίλη Μιχαηλίδη και άλλων.

Ο Γιώργος Μαυρογένης, με το πολύμορφο ταλέντο του επιδόθηκε εξίσου επάξια και με τη γλυπτική παίρνοντας και μαθήματα γλυπτικής και ζωγραφικής, το 1951, στο Σαιντ Τζων Αρτ Σκουλ του Λονδίνου όπου σπούδαζε κάτω από αντίξοες συνθήκες αφού και αυτού η φτώχεια τον ανάγκαζε να εργάζεται μέρα ή νύχτα για να πληρώνει τα δίδακτρα του. Από το βιογραφικό του διαβάζουμε και τα ακόλουθα: «Από μια βομβαρδισμένη περιοχή ξεσηκώνει ένα κομμάτι πέτρα και απάνω της σμιλεύει έναν έφηβο σε κλασικό στιλ. Οι καθηγητές της σχολής τον επιλέγουν για μια ομαδική έκθεση γλυπτικής, στην οποία παίρνουν μέρος και οι ίδιοι με έργα τους, κι όπου πρώτο όνομα φιγουράρει εκείνο του διάσημου γλύπτη Χένρι Μουρ. Το έργο του Μαυρογενη πουλιέται πρώτο στην έκθεση στην πολύ ψηλή τιμή για τα δεδομένα της εποχής, των £100.» Γυρίζει κι αυτός, αναγκαστικά λόγω φτώχειας, στη Λεμεσό για να ριχτεί στη βιοπάλη ως ταμπελλογράφος, διακοσμητής, γλύπτης, ζωγράφος και σε χίλιες δυο άλλες δουλειές…

Αξιοσημείωτο είναι πως για βιοποριστικούς λόγους, τόσο ο Περδίος όσο και ο Μαυρογένης παίρνουν μέρος στο καρναβάλι της Λεμεσού με άρματα-γλυπτικες κατασκευές με την ιδιότυπη τέχνη των καρναβαλίστικων κατασκευών, ενώ ο Μαυρογένης κάνει κάθε χρόνο και τον καρναβαλίστικο διάκοσμο του κινηματοθεάτρου Γιορδαμλή με μνημειακές κατασκευές που έγραψαν ιστορία. Συνεχιστές τους στο έργο αυτό ο αείμνηστος Κώστας Μαυρογένης -ανιψιός του Γιώργου- και ο Γόρης Γρηγοριάδης.

Εργο ακόμα του Μαυρογένη είναι και ο πρώτος βρακάς (1961) σήμα κατατεθέν της Γιορτής του κρασιού. Συνεχιστές της ιστορίας αυτής της γλυπτικής στη Λεμεσό είναι οι επίσης σημαντικοί γλύπτες και καθηγητές Ανδρέας Σαββίδης και ο πρόσφατα χαμένος Θεόδουλος Θεοδούλου. Την παράδοση σήμερα συνεχίζουν ο εξ Αμμοχώστου Φίλιππος Γιαπάνης, ο Κύπρος Περδίος (γιοςτου Χρυσόστομου) και ο Φαίδων Ποταμίτης.

http://www.foni-lemesos.com/