Λεμεσός των τεχνών και του πολιτισμού. Θέατρο & Συγγραφείς

Παράσταση του «Δικηγόρου» του Ευγένιου Ζήνωνος το 1923

Γράφει ο Τίτος Κολώτας

Μέρος Β’

Ο πρώτος λοιπόν Κύπριος θεατρώνης ήταν ο Ηρακλής Σκυριανίδη και στο ομώνυμο «Μπαρ» του, που το 1907 μετονόμασε σε «Αθήναιον», φιλοξενούσε παραστάσεις και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις, ενώ μετακαλούσε από την Ελλάδα θιάσους με επιφανείς πρωταγωνιστές της εποχής. Τέτοιες εκδηλώσεις και παραστάσεις πραγματοποιούνταν από το 1880 και στο διπλανό του, το «Ακταίον» ενώ το 1912 προστέθηκε και το Θέατρο Χατζηπαύλου στην Αγίου Ανδρέου.

Στη θεατρική συγγραφή πέραν από τους Γεώργιο Σιβιτανίδη (πρώτο Κύπριο θεατρικό συγγραφέα) και την Πολυξένη Λοϊζιάδα (πρώτη γυναίκα θεατρική συγγραφέα και όχι μόνο) έχουμε μια πλειάδα και άλλων σημαντικών θεατρικών συγγραφέων. Ο γιατρός Ιωάννης Καραγεωργιάδης (1842-1928) δεύτερος Δήμαρχος της Λεμεσού, υπήρξε ανάμεσα σε άλλα και από τους πρώτους ποιητές και θεατρικούς συγγραφείς με έργα όπως «Κύπρος Δούλη» (1898) «Ιουστινιανός και Θεοδώρα» (δράμα 1898) και «Ατλαντίς» (κωμωδία 1923).

Οι δημοσιογράφοι και εκδότες Μενέλαος Φραγκούδης της εφημερίδας «Αλήθεια» (1897-1931), με το έμμετρο θεατρικό «Ντεζιπέ», Δημητρός Δημητριάδης του «Χρόνου» (1892-1964) με θεατρικά έργα όπως το «Ψυχές στον πόλεμο» 1944 που ανεβάστηκε και στο θέατρο «Mercury» του Λονδίνου και «Ο απόγονος» που κέρδισε το πρώτο βραβείο του Καλοκαιρίνειου Διαγωνισμού Παρνασσού της Αθήνας και ο εκδότης και σατιρικός ποιητής Εύσκιος Πεύκης με πολλά σατιρικά έργα. Ο εκδότης των εφημερίδων «Πυρσός» (πρώτη σοσιαλιστική εφημερίδα της Κύπρου) και «Παρατηρητής», Φασουλιώτης Γεώργιος με το έργο «Από τη μια μέρα στην άλλη δράμα εις τρεις πράξεις» (1938).

Μερικοί ακόμα σημαντικοί άνθρωποι της Λεμεσού στον τομέα της θεατρικής συγγραφής είναι ανάμεσα σε άλλους και οι: Ευγένιος Ζήνων (1876-1929) με γνωστότερο το έργο του «Ο Δικηγόρος» Comedie 1923. Ο σπουδαίος ποιητής μας Γλαύκος Αλιθέρσης με τα έργα «Ο Πύργος της Βαβέλ» τραγωδία 1937 και «Αροδαφνούσα» τραγωδία (Αλεξάνδρεια) 1939.

Η εκπαιδευτικός και για πολλά χρόνια διευθύντρια του Α’ Γυμνασίου Θηλέων Ελένη Αυτονόμου που έγραψε πολλά παιδικά θεατρικά έργα αλλά και δράματα μερικά των οποίων ανεβάστηκαν με μουσική του μεγάλου μας μουσουργού Σόλωνα Μιχαηλίδη. Η Αιμιλία Ορεινού (1905-198) που πολλά θεατρικά της έργα ανεβάστηκαν στην Αίγυπτο, Κύπρο και Ελλάδα. Ο πολυτάλαντος Γώγος Μιχαηλίδης-Μουτσοχίτο (1917-1985), θεατρικός συγγραφέας, επιθεωρησιογράφος, σκηνοθέτης, μουσικοσυνθέτης, χορογράφος, χορευτής και ηθοποιός, με καριέρα και στην Αμερική. Ο εκπαιδευτικός Θράσος Μακρυγιάννης πρωτοπόρος στη θεατρική ηθογραφία, με πολλά θεατρικά έργα και σκετς στην κυπριακή διάλεκτο. Ο επίσης εκπαιδευτικός-γυμνασιάρχης Κώστας Χαράκης με πολλά θεατρικά έργα. Ο πρωτοπόρος των σοσιαλιστικών ιδεών

της Κύπρου Χριστόδουλος Χριστοδουλίδης με τη δραματική σκηνή «Η μοιραία στιγμή» που πρωτοδημοσιεύτηκε στο ρηξικέλευθο περιοδικό «Αβγή» (1924) της οποίας ήταν συνεκδότης μαζί με άλλους που αποτελούσαν την φιλολογική «Ομάδα των Δώδεκα» και που θα αναφερθούμε αργότερα. Ο λόγιος, ποιητής και κριτικός Αντωνάκης Γεωργιάδης που έγραφε και τη φιλολογική στήλη του «Παρατηρητή», έγραψε και ανέβασε σατιρικές Επιθεωρήσεις (1935-1948). Ο πρόσφατα χαμένος Μιχάλης Πιτσιλλίδης που έγραψε πολλά θεατρικά έργα, κυπριακά σκετς, επιθεωρήσεις, και αξέχαστα τηλεοπτικά σενάρια όπως το κλασικό «Κατωθκιόν της Μαδαρής».

Στη μετάφραση αρχαίου δράματος να αναφέρουμε τον Νίκο Αντωνιάδη με την επαναστατική για την εποχή και πρωτοποριακή μετάφραση στη δημοτική του «Ο Οιδίπους Τύραννος» και τον πρόσφατα χαμένο Κωστή Κολώτα του οποίου οι μεταφράσεις ανεβάστηκαν στην Επίδαυρο και αλλού από το Εθνικό Θέατρο Ελλάδος, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου και πολλούς άλλους σημαντικούς θιάσους.

Στους ηθοποιούς που αναφέραμε ήδη στο πρώτο μέρος να μη παραλείψουμε και τους Θεόδωρο Μορίδη που διέπρεψε στην Ελλάδα, τον Πωλ Ράλλυ με καριέρα στο Χόλλυγουντ, τον Δημήτρη Ποταμίτη, σημαντικός επίσης και ως θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης, ποιητής και θιασάρχης.

Στην σκηνογραφία διέπρεψαν οι Νίκος Νικολαΐδης (ζωγράφος και λογοτέχνης), Γεώργιος Φασουλιώτης, (σκιτσογράφος, εκπαιδευτικός και εκδότης της σημαντικής σατιρικής εφημερίδας «Το Γέλιο»), ο ζωγράφος, γλύπτης, σκιτσογράφος και εκδότης Γεώργιος Μαυρογένης, ο ζωγράφος Βίκτωρας Ιωαννίδης και άλλοι. Ο άλλος Νίκος Νικολαΐδης -ο «οπτικός»- εκτός από ηθοποιός και σκηνοθέτης είναι και ο δημιουργός του μοναδικού στη Κύπρο θεατρικού αρχείου που κληροδότησε στον Δήμο Λεμεσού και αποτελεί το κύριο συστατικό μέρος του Θεατρικού Μουσείου Κύπρου που λειτουργεί σύντομα στη πόλη μας.

Στο μελόδραμα διέπρεψαν ανάμεσα σε άλλους η Καλλιόπη Καστάν πρώτη γυναίκα υψίφωνος της Κύπρου που έπαιξε στην Όπερα της Βιέννης, στη Τσεχοσλοβακία, Αίγυπτο, Κύπρο και αλλού, ο Σόλων Μιχαηλίδης με το πρώτο παγκύπρια ανέβασμα όπερας («Διδώ και Αινείας») και ο βαρύτονος Περικλής Μαρκουλής, για να περιοριστούμε εδώ.

Δεν μπορούμε όμως να κλείσουμε το κεφάλαιο «Θέατρο» (που παραλείπουμε σίγουρα και πολλά άλλα εξίσου σημαντικά), χωρίς να μην αναφερθούμε σε ένα τόσο σημαντικό άνθρωπο -πανελλήνιας εμβέλειας- όπως είναι ο γνήσια λεμεσιανός Αιμίλιος Χουρμούζιος, ψυχή για πολλά χρόνια του Εθνικού Θεάτρου της Ελλάδας και δημιουργός των παγκόσμιας φήμης θεατρικών θεσμών, του Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος Επιδαύρου και Φεστιβάλ Αθηνών.

http://www.foni-lemesos.com/