Δρ Αικατερίνη Χ. Αριστείδου
Ιστορικός-Ερευνήτρια
Ιστορικός-Ερευνήτρια
Στο Κρατικό Αρχείο της Βενετίας υπάρχουν έγγραφα που αφορούν τις «Πρεσβείες Κυπρίων προς τη Βενετία». Οι πρεσβείες, ως απεσταλμένοι των τοπικών συμβουλίων των βενετικών κτήσεων υπέβαλλαν κατά καιρούς γραπτώς στις αρχές της Βενετικής Δημοκρατίας αιτήματα, που αφορούσαν διάφορα θέματα της καθημερινής ζωής. Μετά την εξέτασή τους από τις αρχές της Βενετίας (κυρίως της Γερουσίας) τα επί μέρους αιτήματα των πρεσβειών, τα οποία είτε γίνονταν δεκτά είτε απορρίπτονταν, αποτελούσαν τη νομική βούληση της μητρόπολης πάνω στο συγκεκριμένο θιγόμενο θέμα, ώστε τελικά συγκροτείτο ένα σώμα Κανονισμών, που στο εξής διείπε τη συμπεριφορά διοικητικών οργάνων και υπηκόων της Βενετικής Δημοκρατίας.
Οι κάτοικοι της Κύπρου απέστειλαν πρεσβείες προς τη Βενετία, από τις τρεις πόλεις Λευκωσία, Αμμόχωστο και Κερύνεια. Πέρα από τα καθαρά τοπικά προβλήματα, στα κείμενα φανερώνεται, μέσα από τις απαντήσεις που δίνονται, η γενική πολιτική γραμμή των αρχών στον οικονομικό, κοινωνικό και εκκλησιαστικό τομέα. Από την άλλη πλευρά, τα αιτήματα, που υποβάλλονταν, μας αποκαλύπτουν, άμεσα ή έμμεσα, τα μεγάλα θέματα που απασχολούσαν τους κατοίκους της Κύπρου. Το ένα σκέλος αφορά τις αυθαιρεσίες των τοπικών αρχών ή κρατικών υπαλλήλων, που καταπατούν κυρίως τα κεκτημένα δικαιώματα, και το άλλο θίγει την ασφάλεια των κατοίκων από εξωτερικούς κινδύνους, κυρίως από πιθανή επίθεση των Τούρκων. Την τελευταία αυτή ανησυχία εκδηλώνουν τόσο οι κάτοικοι της Κερύνειας, όσο και η ίδια η μητρόπολη, που επείγεται να συνοικίσει την Αμμόχωστο.
Οι πληροφορίες, που αναφέρονται σε αρχειακά έγγραφα, που αφορούν στις πρεσβείες που έστειλαν κατά καιρούς στη Βενετία οι κάτοικοι βενετοκρατούμενων περιοχών αποτελούν σημαντική ιστορική πηγή. Από τη δημοσίευσή τους έγιναν γνωστά τα βασικά προβλήματα της καθημερινής ζωής των βενετοκρατούμενων περιοχών και τα διαβήματα στα οποία προέβαιναν οι κάτοικοι των περιοχών αυτών, για να επιτύχουν την επίλυσή τους. Με το θέμα αυτό ασχολήθηκε συστηματικά ο χαλκέντερος Βενετολόγος Γεώργιος Πλουμίδης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο οποίος με τις πολυετείς έρευνές του τόσο στο Κρατικό Αρχείο της Βενετίας όσο και σε άλλα ιστορικά Αρχεία και με τις πολύτιμες επιστημονικές δημοσιεύσεις του πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στη μελέτη της ιστορίας της Κύπρου, της Κρήτης και γενικότερα της Ελλάδας.
Ο καθηγητής Γεώργιος Πλουμίδης το 1986 δημοσίευσε «τις Πρεσβείες Κρητών προς τη Βενετία», και το 1987 τις Πρεσβείες Κυπρίων προς τη Βενετία στο πολύτιμο για την Κύπρο έργο του Κανονισμοί της Νήσου Κύπρου (1507-1522), Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής «Δωδώνη» Παράρτημα αρ. 32, Ιωάννινα 1987. Τα κείμενα εκδόθηκαν σύμφωνα με τους κανόνες της διπλωματικής, στη γλώσσα που ήταν γραμμένα (ιταλική). Στις σελίδες 9-45 δημοσίευσε τους κανονισμούς του διαμερίσματος Λευκωσίας (Γερουσία, 11 Φεβρουαρίου 1506 = 1507, 11 Μαρτίου 1507, Κολλέγιο 1, 4, 10, 20, 26, 27 Μαρτίου 1507). Στη συνέχεια στις σελίδες 46-55 δημοσίευσε τους κανονισμούς του διαμερίσματος Αμμοχώστου (Γερουσία 22 Μαΐου 1507, Κολλέγιο 3 Αυγούστου 1507), στη σελίδα 56 απόφαση για τη μονή του Αγίου Μάμα (Κολλέγιο 30 Μαΐου 1510) και τέλος στις σελίδες 57-74 δημοσίευσε τους κανονισμούς του διαμερίσματος Κερύνειας (Γερουσία 3, 4, 11, 18 Οκτωβρίου 1522). Οι Κανονισμοί του διαμερίσματος Κερύνειας δημοσιεύονται στην ιταλική από την αρχειακή σειρά του Κρατικού Αρχείου της
Βενετίας (A.S.V.), Senato Mar, registro 20, ff. 55-63v. Στις σελίδες 86-90 του αναφερθέντος έργου του ο καθηγητής Γ. Πλουμίδης δημοσίευσε περιλήψεις των κανονισμών στα ελληνικά και στις σελίδες 95-101 έδωσε λεπτομερές ευρετήριο.
Βενετίας (A.S.V.), Senato Mar, registro 20, ff. 55-63v. Στις σελίδες 86-90 του αναφερθέντος έργου του ο καθηγητής Γ. Πλουμίδης δημοσίευσε περιλήψεις των κανονισμών στα ελληνικά και στις σελίδες 95-101 έδωσε λεπτομερές ευρετήριο.
Ακολουθούν μεταφρασμένες στα ελληνικά οι περιλήψεις των 24 αιτημάτων που υπέβαλε στη Γερουσία της Βενετίας η διμελής πρεσβεία της συνέλευσης του τοπικού συμβουλίου ευγενών της πόλης της Κερύνειας όπως ακριβώς δημοσιεύτηκαν από τον καθηγητή Γ. Πλουμίδη, Κανονισμοί της Νήσου Κύπρου (1507-1522) στην Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής «Δωδώνη» του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Παράρτημα αρ. 32, Ιωάννινα 1987, σσ. 86-90.
3 Οκτωβρίου 1522
Στη Γερουσία υπέβαλαν τα παρακάτω αιτήματα δύο αστοί, ο Πορφύριος Τρύψης πρωτοπαπάς της Κερύνειας και ο στρατιωτικός Baliario Pontio, πρέσβεις της συνέλευσης της πόλης, τον Οκτώβριο του 1522:
1. Ζητείται η επισκευή του κάστρου της πόλης, που έχει πέσει εντελώς. Μόνο έτσι οι κάτοικοι θα διασωθούν, γιατί τώρα είναι εκτεθειμένοι στις επιδρομές από την Τουρκία, απ' όπου ο στρατός μπορεί να φθάσει σε τέσσερις ώρες.
Η Γερουσία συμφωνεί.
2. Στην περιοχή Κερύνειας υπάρχουν εκκλησιαστικά κτήματα που αντί να παραχωρούνται σε κατοίκους της περιοχής, αυτά δίνονται σε κατοίκους της Λευκωσίας. Τα κτήματα αυτά είναι:
α) Λατινικά: Ο Αγιος Eligeo, η μονή Αγ. Ιλαρίωνα και Αγ. Ιωάννη του Δίκωμου.
β) Ελληνικά: η Παναγία Αχειροποίητη της Λαπήθου, η Παναγία Ψιθιάς (=Αψινθίου) με τη μονή του Αγ. Ιωάννη Χρυσοστόμου επονομαζομένου Κουτσοβέντη.
Η Γερουσία συμφωνεί.
4 Οκτωβρίου 1522
4. Παλαιότερα χορηγήθηκαν αφενός δουκ. 4.000 στη συνέλευση της Λευκωσίας, για να διανέμονται ανά δουκ. 60 σε γιους ευγενών που δεν έχουν φέουδο και αφετέρου χορηγίες οκτώ για να δίνονται σε κατοίκους της Αμμοχώστου. Γι' αυτό οι κάτοικοι της Κερύνειας ζητούν να τους δοθούν οκτώ χορηγίες και όσοι τις παίρνουν αυτοί να υπηρετούν στο στρατό έφιπποι.
Η Γερουσία δεν εγκρίνει.
5. Ζητείται ν' απαλλαγούν από το φόρο για τα οικιακά ζώα, όπως έχουν πετύχει οι κάτοικοι της Αμμοχώστου.
Η Γερουσία δε συμφωνεί.
6. Ζητείται να μην πληρώνουν φόρο, όταν μεταξύ τους πωλούν τρόφιμα που τους περισσεύουν. Ακόμη, ζητείται να μην καταβάλλουν δασμό, όταν εξάγουν ή εισάγουν τρόφιμα για δική τους κατανάλωση από το λιμάνι της Κερύνειας.
Η Γερουσία συμφωνεί για το πρώτο αλλά όχι για το δεύτερο αίτημα.
7. Ζητείται να γίνονται σεβαστά τα προνόμια που έχουν από την εποχή των Λουζινιάν.
Η Γερουσία συμφωνεί.
8. Από την περίοδο των Λουζινιάν ως πριν λίγο για τα δημητριακά και το κρασί που δίνονται ως μισθός στους κρατικούς υπαλλήλους πληρώνονταν από το κράτος τα μεταφορικά ως την πόλη της Κερύνειας. Τώρα ένας προβλεπτής όχι μόνο δεν πληρώνει τα μεταφορικά, αλλά κατακρατεί το τέταρτο των προϊόντων. Ακόμη, το μέρος της πληρωμής που πρέπει να δίνεται σε χρήμα, αυτό χορηγείται σε βεβαιώσεις οφειλών προς το δημόσιο. Ζητείται να επανέλθει το πρότερο καθεστώς.
Η Γερουσία συμφωνεί να παραδίνονται τα είδη κοντά στην πόλη, για να χρειάζονται λίγα μεταφορικά. Η πληρωμή του υπόλοιπου μισθού να γίνεται σε ρευστό χρήμα.
9. Στις κρατικές χορηγίες έχουν γραφεί ξένοι χωρικοί και άλλοι ξένοι, που δεν έχουν τέτοιο δικαίωμα. Ζητείται όλοι αυτοί να διαγραφούν. Ακόμη, όσοι έχουν δικαίωμα να μπορούν να το μεταβιβάζουν στο γιο τους.
Η Γερουσία συμφωνεί με το πρώτο, αλλά δε δέχεται την κληρονομική μεταβίβαση.
10. Από την περίοδο των Λουζινιάν στους αστούς της Κερύνειας είχαν δοθεί τρεις χορηγίες, η καθεμιά bizanti 10 τον μήνα, και δύο χορηγίες, η καθεμία bizanti 7 το μήνα. Μαζί με τα χρήματα δίνονταν σιτάρι και κρασί, όπως συμβαίνει με τους κρατικούς υπαλλήλους. Τώρα ο capitano της Αμμοχώστου Contarini δεν τοποθετεί νέους στη θέση όσων πέθαιναν. Ζητείται οι χορηγίες να ξαναδοθούν.
Η Γερουσία δε θέλει καμιά αλλαγή.
11. Ζητείται να τηρούνται τα ισχύοντα, ήτοι ο contestabile να διατηρεί σώμα με 24 άνδρες και ένα caporale.
Η Γερουσία συμφωνεί.
12. Ζητείται να τοποθετηθεί νέος φύλακας της πόρτας της Κερύνειας, μετά το θάνατο του προηγούμενου, γιατί οι ρέκτορες δε δέχονται.
Η Γερουσία θέλει να τηρούνται οι διατάξεις που τώρα ισχύουν.
13. Ο επίσκοπος Λευκωσίας έχει πάρει το χωριό Κιτρία (= Κυθρέα), όπως ακόμη όλες οι πολιτικές υποθέσεις του χωριού (εκτός από μερικές) έχουν μεταφερθεί στον visconte της Λευκωσίας. Ζητείται το χωριό να επανέλθει στη δικαιοδοσία των αρχών της Κερύνειας, που χάνει τον χρόνο πάνω από δουκ. 100.
Η Γερουσία απαντά ότι δεν μπορεί ν' αποφασίσει αν δεν έχει πριν την άποψη του visconte, που τελευταία του ειπικυρώθηκαν τα πτονόμια.
14. Στο κάστρο της Κερύνειας ο capitano δεν αφήνει να εισέλθουν οι κάτοικοι, όταν ζητούν να εκδικαστούν οι υποθέσεις τους. Ζητείται στο κάστρο να τοποθετηθεί castellano, ενώ ο capitano να εκδικάζει τις υποθέσεις έξω από το κάστρο.
Η Γερουσία απαντά ότι συμφωνεί και θα γράψει σχετικά στον capitano.
15. Ζητείται να οριστεί σημείο, όπου θα τοποθετούνται τα δημόσια διαγγέλματα, ώστε οι κάτοικοι να έχουν γνώση.
Η Γερουσία συμφωνεί και θέλει να οριστεί capitano και στην έδρα του γραμματέα.
16. Στην Κερύνεια δεν υπάρχει γιατρός και καλείται από τη Λευκωσία. Όμως αυτός δεν έρχεται παρά αν ο ασθενής είναι πλούσιος. Ζητείται το κράτος να διορίσει γιατρό με μισθό δουκ. 100, όπως έχουν δοθεί στη Λευκωσία δουκ. 600 και στην Αμμόχωστο δουκ. 200.
Η Γερουσία συμφωνεί, αλλά ο γιατρός να μην είναι ντόπιος.
17. Ζητούνται δυο δάσκαλοι, ελληνικής και λατινικής, και οι δυο με μισθό δουκ. 50 και σιτάρι moza 50 το έτος.
Η Γερουσία συμφωνεί.
18. Μεταπωλητές αγοράζουν από τους χωρικούς προϊόντα που τα πωλούν όπου υπάρχει ζήτηση στο νησί. Ζητείται ν' απαγορευθεί οι μεταπωλητές να έρχονται στην πόλη, αλλά να περιμένουν δυο κυπριακές λεύγες μακριά.
Η Γερουσία συμφωνεί.
19. Οι χωρικοί που κατοικούν γύρω από το κάστρο είναι υποχρεωμένοι να φέρουν και να πωλούν την παραγωγή τους στην πόλη, ήτοι τα δημητριακά, το κρέας, το λάδι, το τυρί και άλλα τρόφιμα. Οι χωρικοί που βρίσκονται στην περιφέρεια του διαμερίσματος έχουν εξαιρεθεί από αυτή την υποχρέωση. Ζητείται και οι τελευταίοι αυτοί να υποχρεώνονται, ώστε να υπάρχει επάρκεια στην πόλη και να μη πωλούνται προϊόντα σε άλλες περιοχές αν δεν έχει εξασφαλιστεί το κάστρο για δεκαοκτώ μήνες.
Η Γερουσία συμφωνεί.
20. Οι φεουδάρχες που διαθέτουν περιουσία δουκ. 100 και άνω να υποχρεώνονται να έχουν οικία στην πόλη και εκεί ν' αποθηκεύουν τα δημητριακά τους. Έτσι σε καιρό κινδύνου να κατοικούν εκεί.
Η Γερουσία συμφωνεί και υπόσχεται ότι θα βοηθήσει στην ενίσχυση της πόλης.
21. Ζητείται στις αποθήκες του κάστρου να παραμένουν σιτάρι miara 4.000, κριθάρι miara 2.000. Τα δημητριακά αυτά ν' ανανεώνονται κάθε χρόνο, ώστε να μη χαλούν. Τα παλαιά αποθέματα να δίνονται ως πληρωμή στους στρατιώτες.
Η Γερουσία συμφωνεί.
22. Ζητείται ν' αποζημιωθούν οι κάτοικοι που τα σπίτια τους κατεδαφίστηκαν, για να χρησιμοποιηθούν οι πέτρες τους στην επισκευή του τείχους.
Η Γερουσία δε συμφωνεί, γιατί ούτε στην Ιταλία ούτε άλλου οι ιδιοκτήτες αποζημιώνονται, όταν πρόκειται για έργα που αποβλέπουν στο γενικό συμφέρον.
23. Στην Κερύνεια ήταν συνήθεια, όταν κάποιος στρατιώτης κωλυόταν, ν' αφήνει άλλον στη θέση του. Γιατί οι στρατιώτες ταξιδεύουν και εμπορεύονται, επειδή έχουν μηνιαίο μισθό danari 4, που, αν αφαιρεθούν τα έξοδα, μένουν danari 3, που ισοδυναμούν με βενετικά δουκάτα 8. Όμως τελευταία οι capitani δεν αφήνουν τους στρατιώτες να φεύγουν για εργασία. Ζητείται να επιτρέπεται οι στρατιώτες να αφήνουν τη θέση τους και ο αντικαταστάτης να παίρνει το μισθό του στρατιώτη, όσο καιρό ο τελευταίος απουσιάζει.
Η Γερουσία εγκρίνει, αρκεί οι αντικαταστάτες να είναι ικανοί και να μην υπάρχει κίνδυνος πολέμου.
24. Ζητείται να προκηρύσσονται τέσσερις αγώνες το έτος για τυφέκιο, με βραβείο δουκ. 25, όπως γίνεται στη Λευκωσία και στην Αμμόχωστο.
Η Γερουσία συμφωνεί και επιτάσσει ο ένας αγώνας να γίνεται στη γιορτή του Αγ. Μάρκου.
11 Οκτωβρίου 1522
23. Υπάρχουν αξιώματα που δε δίνονται σε κατοίκους της Κερύνειας και αυτά είναι: η γραμματεία της Κερύνειας, του ματασίπου, του armiraglio (ή balio), του εμπορίου και του civitan της Λαπήθου. Ζητείται αυτά να δίνονται ανά διετία σε κατοίκους της πόλης και όχι σε ξένους στρατιώτες.
Η Γερουσία απαντά:
α) Η θέση του γραμματέα να μη δίνεται σε Κύπριο, αλλά ο γραμματέας να έρχεται από αλλού μαζί με τον capitano της Κερύνειας. Η εκλογή του Θωμά Papungi θεωρείται άκυρη.
β) Οι θέσεις του ματασίπου και του civitan της Λαπήθου να δίνονται ανά διετία σε κατοίκους της περιοχής. Για τη θέση του armiraglio του λιμανιού της Κερύνειας έχει αποφασιστεί να την έχει ο Zacco Sciavina και, μετά το θάνατό του, ο γιος του. Μόνο μετά το θάνατο του υιού, η θέση είναι δυνατό να δοθεί σε κάτοικο της περιοχής ανά διετία.
Εμείς οι Κερυνειώτες χρωστούμε μεγάλη ευγνωμοσύνη στον καθηγητή Γ. Πλουμίδη που μας έδωσε μια εικόνα των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι κάτοικοι της Κερύνειας το 1522 και μας πληροφορεί για τα διαβήματα στα οποία προέβαιναν προς τις βενετικές αρχές για επίλυσή τους.
* Η Αικατερίνη Αριστείδου είναι Κερυνειώτισσα, το γένος Λάμπρου Νικολάου
Δήμος Κερύνειας
τεύχος 12, Ιούλιος 2009
τεύχος 12, Ιούλιος 2009
http://loukis-kyrenia.blogspot.gr/
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου