Τα ματωμένα Χριστούγεννα του 1963 (2)

Οι καμπάνες της Γέννησης, σήμαναν και την απελευθέρωση της Ομορφίτας

ΤΟ ΑΙΜΑΤΗΡΟ επεισόδιο της Οδού Ερμού στις 21 Δεκεμβρίου 1963 ήταν, όπως είδαμε στην πρώτη συνέχεια του αφιερώματός μας, η απαρχή δολοφονικών επιθέσεων Τούρκωντρομοκρατών σε όλη την Κύπρο. Ιδιαίτερα σε περιοχές όπου οι Τούρκοι υπερείχαν σε αριθμό ή στρατιωτικά κατείχαν καλύτερες θέσεις. Για όπλα δεν μπορούσε να γίνεται λόγος, γιατί οι τρομοκράτες είχαν και περισσότερα και πιο σύγχρονα.

Επίκεντρο των τουρκικών επιθέσεων ήταν η Λευκωσία, όπου οι Τουρκοκύπριοι τρομοκράτες είχαν και τη βοήθεια της ΤΟΥΡΔΥΚ, η οποία βγήκε από το στρατόπεδό της και βοηθούσε στην προώθησή τους σε νέες θέσεις.

Στόχος των Τούρκων, να ενώσουν τα προάστια της Ομορφίτας, του Καϊμακλιού, της Νεάπολης και του Βόρειου Πόλου με την τουρκική συνοικία και τα τουρκικά χωριά Κιόνελι, Χαμίτ Μάντρες, Ορτάκιογιου, Κρινί και Πιλέρι, ώστε να σχηματίσουν έναν μεγάλο και ισχυρό θύλακα, που θα τους βοηθούσε στη συνέχεια να καταλάβουν ολόκληρη την Επαρχία Κερύνειας, δεδομένου ότι η ατολμία και βλακεία της ελληνικής πλευράς, τους επέτρεψε να καταλάβουν αμαχητί το Φρούριο του Αγίου Ιλαρίωνα, με αποτέλεσμα να ελέγχουν από ψηλά, τόσο την περιοχή προς Κερύνεια, όσο και προς Λευκωσία.

Πέντε έναντι ενός υπέρ των Τούρκων

Ιδιαίτερο κίνδυνο αντιμετώπιζε η Ομορφίτα, όπου ο ελληνικός πληθυσμός ήταν πέντε προς ένα υπέρ των Τούρκων και, επί πλέον, στο προάστιο μεταφέρθηκαν, πριν τα γεγονότα του 1963, εκατοντάδες Τουρκοκύπριοι από την περιοχή Αμμοχώστου.

Οι Τούρκοι της Ομορφίτας ήσαν εξοπλισμένοι στον υπέρτατο βαθμό και είχαν κατασκευάσει ισχυρότατα φυλάκια και θέσεις, πολλά από τα οποία επικοινωνούσαν εσωτερικά – από τοίχο σε τοίχο -ώστε άνετα μπορεί να λεχθεί ότι ο έλεγχος ολόκληρου του προαστίου, τους ανήκε πέρα για πέρα. Υπέρ του είχαν επίσης το γεγονός ότι τα σπίτια των Ελλήνων ήσαν ανάμεσα στα τούρκικα,

γεγονός που εμπόδιζε την εξασφάλιση αμυντικά των Ελλήνων. Αντίθετα, τους καθιστούσε ομήρους στα χέρα των Τούρκων και βορά στις αιμοσταγείς προθέσεις τους.

Αυτά ήσαν τα άκρως δυσμενή για τον ελληνικό πληθυσμό της Ομορφίτας – κάπου 1200 άτομα – πριν τον Δεκέμβρη του 1963. Τι είχαν υπέρ τους από στρατιωτικής πλευράς; Σχεδόν τίποτε!

Ενώ η Ομορφίτα απετέλεσε και κατά το 1958 χώρο τουρκικού αιματηρού οργίου σε βάρος των Ελλήνων – με νεκρούς και ανυπολόγιστες υλικές ζημιές – με την ανακήρυξη της Δημοκρατίας, το 1960, δεν έτυχε της απαραίτητης προσοχής και προστασίας  Κανείς από τους κυβερνώντες δεν συνειδητοποίησε, ότι οι Έλληνες του ακριτικού προαστίου αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο αφανισμού σε περίπτωση τουρκικής επίθεσης και έχριζαν στήριξης και προστασίας. Ακόμα και η οργανωμένη προσπάθεια των Τούρκων ν’ αγοράζουν ελληνικές περιουσίες στο προάστιο μετά το 1959 άφησαν αδιάφορη την Κυβέρνηση, με αποτέλεσμα αρκετές περιουσίες να περιέλθουν σε τούρκικα χέρια.

Διμοιρία εθελοντών υπερασπιστών

Από πλευράς άμυνας σε περίπτωση τουρκικής επίθεσης, στην Ομορφίτα υπήρχε μια διμοιρία – όχι πλήρης – από εθελοντές κατοίκους, στα πλαίσια του Σχεδίου «Ακρίτας» υπό τον Γεώργιο Χατζησάββα, τον οποίο αντικατέστησε ο τότε ανθυπολοχαγό του Κυπριακού Στρατού Γεώργιος Ολύμπιος, αρχές Νοεμβρίου 1963.

Προηγουμένως, ο Ολύμπιος είχε κληθεί από τον Υπουργό Εσωτερικών Πολύκαρπο Γιωρκάτζη, ο οποίος του είπε πως η μετάθεσή του στην Ομορφίτα αφορούσε τον εγκλωβισμό της υπάρχουσας διμοιρίας εθελοντών εθνοφυλάκων μέσα στο προάστιο, για εξασφάλιση «πάση θυσία» του ελληνικού πληθυσμού μέχρι που άλλες δυνάμεις επιτεθούν απ’ έξω και απελευθερώσουν την Ομορφίτα.

Η διμοιρία εθνοφυλάκων αποτελείτο από γενναίους και αποφασιστικούς άντρες, που είχαν πλήρη επίγνωση της αποστολής τους, όμως ΔΕΝ είχαν όπλα! Η απαγόρευση Μακαρίου για μη εξοπλισμό, «για να μην προκαλέσουμε τους Τούρκους» ήταν απόλυτη και αφορούσε και την Ομορφίτα, στην οποία, σε περίπτωση σύγκρουσης, οι 150 περίπου οικογένειες Ελλήνων θα εγκλωβίζονταν, δεν θα είχαν την ευχέρεια οποιασδήποτε επικοινωνίας, ούτε τροφοδοσίας, αφού τα ελληνικά σπίτια περιτριγυρίζονταν από τούρκικα. Και – το σημαντικότερο – ούτε τρόπος ενίσχυσής του σε όπλα και  πυρομαχικά θα υπήρχε.

• Τα μόνα όπλα που διέθετε η διμοιρία ήταν μόνο μερικά για σκοπούς εκπαίδευσης, κι αυτά, όμως, χωρίς πυρομαχικά!

Παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες του Ολύμπιου να πείσει τους υπεύθυνους για ενίσχυση σε όπλα και πυρομαχικά, αυτό δεν επιτεύχθηκε. Από μόνος του, μέσα στην απόγνωση και την αγωνία του μπόρεσε και εξασφάλισε, από διάφορες πλευρές, κάποιες εκατοντάδες σφαίρες τυφεκίου (μαρτινιού) και αυτομάτου Στέν.

Κι αυτό, ενώ οι πληροφορίες από Τούρκους της Ομορφίτας, ήταν ότι προμηθεύονταν συνεχώς όπλα, «για να μην τους κάμουν κανένα κακό»!

Νέα συγκρότηση με αποτελέσματα

Παρόλη την απογοητευτική και άκρως επικίνδυνη αυτή κατάσταση, εξ αιτίας της ανεύθυνης και εγκληματικής στάσης των «υπευθύνων» που έφτανε μέχρι και την αναισθησία, ο Ολύμπιος στρώθηκε στη δουλειά, υποβοηθούμενος από τους μέχρι τότε ομαδάρχες Αντωνάκη Μιχαήλ, Ανδρέα Γιασουμή και Φίλιππο Βατυλιώτη: Εντατική και συνεχής εκπαίδευση, συλλογή πληροφοριών και εντοπισμός σημείων αναχαιτίσεως του εχθρού, αλλά και φυλακίων που θα έπρεπε να δημιουργηθούν σε περίπτωση σύγκρουσης. Επίσης, καθορίστηκαν οι θέσεις του κάθε μέλους της διμοιρίας, δρομολόγια διακίνησης, η περιοχή εγκλωβισμού της διμοιρίας και των Ελλήνων κατοίκων, εντοπισμός τουρκικών θέσεων, τοποθέτηση τηλεφώνων σε κάθε ομάδα και, γενικά, το κάθε τι, ώστε, σε περίπτωση σύγκρουσης, διμοιρία και κάτοικοι να προστατευθούν, μέχρις ότου καταστεί δυνατή η απελευθέρωσή τους. Κι όλα αυτά, βέβαια, υπό άκρα εχεμύθεια.

Ειδικά στο θέμα της διακίνησης, λόγω των δεδομένων συνθηκών, με τους Τούρκους να «πνίγουν» στην κυριολεξία τα ελληνικά σπίτια, λειτούργησε σχέδιο εγκατάλειψης πολλών ελληνικών σπιτιών και συγκέντρωση των ενοίκων σε ορισμένα μόνο σπίτια, τα οποία, μάλιστα, επικοινωνούσαν εσωτερικά, από τοίχο σε τοίχο. Προς τούτο, πολλοί τοίχοι χρειάστηκε να κατεδαφιστούν ή να ανοιγούν σ’ αυτούς τρύπες επικοινωνίας.

Ένα από τα σπίτια συγκέντρωσης, ήταν και εκείνο  της οικογένειας Χαράλαμπου Βενιζέλου, η οποία, είχε την κακή τύχη να χάσει τη 12χρονη κορούλα της. Γιωργούλα, η οποία, το πρωινό της 24ης Δεκεμβρίου 1963 είχε τραυματιστεί σοβαρά στον μηρό από τούρκικη σφαίρα, την ώρα που επέστρεφε από θέση μαχητή, στον οποίο πήρε φαγητό. (Η συγκλονιστική αυτή περίπτωση σε άλλη θέση).

Σε μικρό χρονικό διάστημα η διμοιρία πήρε νέα μορφή συγκρότησης, με διμοιρίτη τον Ολύμπιο, βοηθό διμοιρίτη τον Μιχαήλ και ομαδάρχες τους Γιασουμή, Βατυλιώτη και Μιχαλάκη Σάββα. Κέντρο της διμοιρίας το σπίτι Γιασουμή, με τη γυναίκα του Έρμα να εκτελεί χρέη τηλεφωνήτριας.

Ταυτόχρονα, έγινε προσπάθεια να γίνει βολή από το σύνολο των αντρών της 35μελούς διμοιρίας, αλλά, ελλείψει πυρομαχικών, δεν κατέστη δυνατό, «γιατί το απαγόρευε ο Μακάριος»!

Τούρκοι κουβαλητοί στην Ομορφίτα

Παρά την ύπαρξη αυτής της κατάστασης απελπισίας, οι άντρες της διμοιρίας διατηρούσαν ψηλό ηθικό και αποφασιστικότητα. Το ημερολόγιο κατέγραφε ήδη το Σάββατο 21.12.1963, όταν διαπιστώθηκε ότι οι Τούρκοι τρομοκράτες βρίσκονταν σε πλήρη κινητοποίηση, ενώ κατέφθαναν στην Ομορφίτα εκατοντάδες Τουρκοκύπριοι με τις αποσκευές τους, από άλλες περιοχές.

Η διμοιρία, που ενισχύθηκε, στο μεταξύ, με μερικά ακόμη όπλα – όχι όλα από την επίσημη πλευρά –είχε τεθεί σε ύψιστο βαθμό ετοιμότητας. Τη μέρα εκείνη το ελληνικό δημοτικό σχολείο είχε κλείσει, λόγω του κακού κλίματος που επικρατούσε, ενώ από τον αστυνομικό σταθμό Ομορφίτας εκδιώχθηκαν οι Έλληνες αστυνομικοί και ο σταθμός περιήλθε υπό τον απόλυτο έλεγχο των Τούρκων.

Οι ελληνικές οικογένειες μετακινήθηκαν στον περίκλειστο χώρο, έχοντας κάποιες προμήθειες σε τρόφιμα, όχι, όμως, και φαρμακευτικό υλικό. Ούτε τα απαραίτητα για τις πρώτες βοήθειες δεν υπήρχαν, το ίδιο δε ίσχυε και για τη διμοιρία των εγκλωβισμένων μαχητών!

Όμως, οι κάτοικοι της Ομορφίτας έδειξαν την κρίσιμη εκείνη ώρα ότι ήσαν αποφασισμένοι  να υπερασπίσουν τις πατρογονικές τους εστίες και να παραμείνουν σ’ αυτές έναντι παντός τιμήματος. Γυναίκες, γέροι και παιδιά βοηθούσαν παντοιοτρόπως τους μαχητές μ’ έναν πρωτόγνωρο ενθουσιασμό, ισάξιο ανάλογων περιπτώσεων, όπως αυτές καταγράφονται στην Ελληνική Ιστορία.

Φονική δράση Τούρκων και εφευρετικότητα Ελλήνων

Ο κύκλος της  φονικής δράσης των Τούρκων κατά των Ελλήνων της Ομορφίτας άρχισε από το βράδυ της Κυριακής 22.12.1963, με πυροβολισμούς κατά παντός ελληνικού, την ώρα ακριβώς που Έλληνες μαχητές διέσπαζαν τον τουρκικό κλοιό και μετέβαιναν στην Αρχιεπισκοπή, απ’ όπου πήραν αριθμό όπλων και πυρομαχικών. Μαζί τους και ενίσχυση έξι ανδρών με τον οπλισμό τους.

Τα τουρκικά πυρά εκτιμήθηκε ότι αποσκοπούσαν στο να εκφοβίσουν τους Έλληνες ώστε να εγκαταλείψουν το προάστιο, κάτι όμως που δεν πέτυχε. Κανένας δεν έφυγε, παρόλο που οι ώρες ήταν κρίσιμες και η τύχη όλων κρεμόταν σε μια κλωστή.

Απάντηση στα τουρκικά πυρά δεν δινόταν, για λόγους οικονομίας των πυρομαχικών, ενώ χρησιμοποιήθηκε κι ένα κόλπο παραπλάνησης, για να νομίσουν οι Τούρκοι ότι οι Έλληνες είχαν πολλά οπλοπολυβόλα, κάτι που, δυστυχώς, δεν συνέβαινε. Το ένα από τα δυο «Μπρεν» που διέθετε η διμοιρία των υπερασπιστών της Ομορφίτας, το μετακινούσαν από θέση σε θέση, έβαζε μερικές σφαίρες στη μια και μετά το έπαιρναν σε άλλη!

Αυτός είναι ο Έλληνας σε ώρες κινδύνου. Έξυπνος, εφευρετικός, ψύχραιμος, πείσμων, διεκδικητικός.

Υπήρξε ακόμα περίπτωση, που ένα φυλάκιο που δεχόταν συνεχή πυρά από δυο κατευθύνσεις έγινε μετακίνησή του, χωρίς οι τρομοκράτες να το αντιληφθούν.

Φόνος 16χρονου, στην αυλή του σπιτιού του

Η Δευτέρα 23.12.63 ξημέρωσε με ένταση των τουρκικών πυρών και τη δολοφονία ενός 16χρονου, του Γιώργου Ψαρά, στην αυλή του σπιτιού του, που ήταν εκτός της περίκλειστης περιοχής. Οι Τούρκοι τρομοκράτες έριχναν τις σφαίρες με το τσουβάλι. Διέθεταν μεγάλα αποθέματα. Όμως, με τις βολές τους πρόδιδαν και τις θέσεις τους, ειδικά εκείνες των πολυβόλων, κάτι που ήταν κέρδος για τους Έλληνες μαχητές. Πολυβόλα πέραν του ενός, διαπιστώθηκε ότι υπήρχαν στο οίκημα του τουρκικού συλλόγου «Σκουτάρ», της Ομορφίτας.

Τη μέρα εκείνη παρατηρήθηκε και έλλειψη τροφίμων, οπότε, με εντολή του Γ. Ολύμπιου, τα υπάρχοντα καταστήματα αποικιακών άνοιξαν και πρόσφεραν τα προϊόντα τους και ακολούθησε η διανομή τους στις οικογένειες και τους ηρωικούς υπερασπιστές. Ειδικά η έλλειψη ψωμιού αντιμετωπίστηκε με πίττες, τις οποίες πρόθυμα παρασκεύαζαν οι γυναίκες της Ομορφίτας.

Άξιο να υπομνησθεί επίσης, είναι το γεγονός ότι κάτοικοι Ομορφίτας μη ενταγμένοι στη διμοιρία, συνέδραμαν ενεργά το έργο της. Συγκεκριμένα, εκτελούσαν ρόλο παρατηρητή σε φυλάκια, για να μπορούν να κοιμούνται οι μάχιμοι εθνοφύλακες. Άλλωστε, ήταν η τρίτη μέρα που βρίσκονταν σε πλήρη εγρήγορση και χρειάζονταν, το λιγότερο, ύπνο.

Η νύχτα της Δευτέρας πέρασε σε ανήσυχο κλίμα, παρόλο που οι Τούρκοι έπαψαν να πυροβολούν.

Όμως, με το που ξημέρωσε η επόμενη μέρα, οι Τούρκοι έτριξαν με μεγαλύτερη λύσσα τα δόντια των επιθέσεών τους. Τα πυρά τους εντάθηκαν περισσότερο, σε μια δε περίπτωση προωθήθηκαν σε τούρκικο σπίτι, 20 μόνο μέρα από ελληνικό φυλάκιο.

Ομάδες Λόχων Νίκου Σαμψών στην Ομορφίτα

Το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων, προωθήθηκαν στην Ομορφίτα ομάδες των λόχων Νίκου Σαμψών, γενναίου μαχητή της ΕΟΚΑ, με δυο καταδίκες σε θάνατο και εκδότη των εφημερίδων «Μάχη», «Θάρρος» και «Νίκη».

Με πολύ ενθουσιασμό, οι άντρες του Σαμψών ξεκίνησαν με αυτοκίνητα από το γκαράζ Λεφτή, στο Στρόβολο – στο χώρο που βρίσκεται τώρα το Δημαρχείο Στροβόλου και

Ο Νίκος Σαμψών, επικεφαλής λόχων της εθλοντικής Εθνικής Φρουράς το 1963-64, με λάφυρο τουρκική σημαία, αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ομορφίτας από τους Τούρκους τρομοκράτες, την ημέρα των Χριστουγέννων του 1963. Οί Τούρκοι και το ΑΚΕΛ κατηγορούν μέχρι τώρα τον Σαμψών για δήθεν φόνους αμάχων Τ/κ στην Ομορφίτα, ενώ όλοι οι Τούρκοι είχαν μεταφερθεί με ασφάλεια στρο Γυμνάσιο Κύκκου. Απόδειξη τούτου, και τα όσα έγραψε το εκφραστικό όργανο του κόμματος «Χαραυγή», στις 28.12.1963:  «Σε πλήρη ασφάλεια και υπό θαυμάσιες συνθήκες ζουν 420 Τούρκοι πρόσφυγες στο κτίριο του Γυμνασίου Κύκκου. Άφθονη τροφή και εξαιρετική περιποίηση. Όλοι είναι ευχαριστημένοι και απορρίπτουν ως ανόητο τον ισχυρισμό ότι κρατούνται ως όμηροι. Συνάντηση συντάκτη μας με τους πρόσφυγες. Οι Τούρκοι που εκκενώθηκαν από την Ομορφίτα για λόγους ασφάλειας των ιδίων, ζουν υπό θαυμάσιες συνθήκες και τυγχάνουν εξαιρετικών περιποιήσεων εκ μέρους των Αρχών και του ελληνικού πληθυσμού». Τη σημαία που κρατεί ο Σαμψών, την πήρε από τουρκικό οχυρό στην Ομορφίτα ο αγωνιστής Κώστας Κοφτερός, όπως αναφέρεται στο κείμενο. 

κινήθηκαν προς το εργοστάσιο «Ρέτζις», μεταξύ Καϊμακλιού και Ομορφίτας». Ο Σαμψών επικοινώνησε αμέσως με το διμοιρίτη των εγκλωβισμένων μαχητών Γεώργιο Ολύμπιο, ενημερώθηκε για την επικρατούσα κατάσταση και τις θέσεις των Τούρκων και ανακοίνωσε την πρόθεσή του να διενεργήσει επίθεση για εκδίωξη των Τούρκων. Ο Ολύμπιος τον απέτρεψε, με βάση τον αριθμό και τον τύπο όπλων που διέθεταν οι άντρες του, όμως ο Σαμψών φερόταν περισσότερο από αποφασισμένος. Ήταν επίσης εκνευρισμένος ο Σαμψών, λόγω της ασυνεννοησίας που παρετηρείτο στα γραφεία διοίκησης, από το γεγονός δε αυτό, ήταν φανερό ότι η παρουσία του στην Ομορφίτα έγινε με δική του πρωτοβουλία και όχι κατόπιν συνεννόησης με την προϊστάμενη αρχή, δηλαδή τον Υπ. Εσωτερικών Πολύκαρπο Γιωρκάτζη – «Ακρίτα».

Τα πυρά των Τούρκων γίνονταν ολοένα και πιο πυκνά και καταιγιστικά, με «πρωταγωνιστές» τα εφτά πολυβόλα που διέθεταν. Η απάντηση των Ελλήνων μαχητών ήταν ελάχιστα πυρά για οικονομία, κι αυτά μόνο σε προσφερόμενους στόχους.

Ανεπιτυχής επίθεση κατά των Τούρκων τρομοκρατών

Στις τρεις το απόγευμα εκδηλώθηκε η επίθεση των τμημάτων Σαμψών, αφού είχε πριν ειδοποιηθεί η διμοιρία των εγκλωβισμένων, για αποφυγή οποιουδήποτε απροόπτου. Υπήρχε συντονισμός μεταξύ των δυο τμημάτων και συνεχής επαφή μεταξύ Σαμψών και Ολύμπιου.

Ατυχώς, η πρώτη αυτή επίθεση Σαμψών δεν είχε ευτυχή κατάληξη, αφού η υπεροπλία των Τούρκων και η απόκρυψή τους σε καίριες και καλά οχυρωμένες θέσεις, τους καθιστούσαν κύριους του παιγνιδιού ως την ώρα εκείνη. Τα τμήματα Σαμψών είχαν προχωρήσει μόλις 100 μέτρα από το «Ρέτζις» και μερικοί άντρες είχαν εγκλωβιστεί σε σπίτι, στο οποίο και παρέμειναν όλο το βράδυ, όπως και την επόμενη μέρα, μέχρι που οι τρομοκράτες ηττήθηκαν και το έβαλαν στα πόδια.

• Για ανεξήγητο λόγο, το βράδυ εκείνο είχε μεταδοθεί από το ΡΙΚ – τον μόνο ραδιοσταθμό της εποχής – ότι ο αστυνομικός σταθμός Ομορφίτας κατεχόταν από Έλληνες , ενώ συνέβαινε ακριβώς το αντίθετο. Τον έλεγχαν Τούρκοι τρομοκράτες, οι οποίοι, μάλιστα, έβαλλαν συνέχεια εναντίον των θέσεων των Ελλήνων μαχητών.  

Η νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, βρήκε στις επάλξεις, όπως και τις προηγούμενες νύχτες, τους υπερασπιστές της Ομορφίτας.

Οι τρομοκράτες Τούρκοι έριχναν σταδιακά ριπές, όμως, φάνηκε καθαρά ότι η κίνηση του Ν. Σαμψών τους προβλημάτισε και, κάπως, τους άλλαξε τα σχέδια. Συγκεκριμένα, ήσαν πιο φειδωλοί στα πυρά τους, η όλη δε συμπεριφορά τους, ήταν φανερό ότι βοηθούσε τους Έλληνες μαχητές. Τους ηρωικούς εθνοφύλακες, οι οποίοι ξενύχτησαν με το δάκτυλο στη σκανδάλη, στο παγερό τοπίο της ασέληνης εκείνης νύχτας. Μαζί τους, βοηθοί και συμπαραστάτες, πολλοί κάτοικοι της Ομορφίτας, κουκουλωμένοι στα χειμερινά και με ακμαίο το ηθικό, ελπίζοντας ότι ο Σωτήρας Χριστός, που γεννήθηκε το βράδυ εκείνο στην ταπεινή σπηλιά της Βηθλεέμ, δεν θα τους άφηνε απροστάτευτους στα χέρια των αλλοπίστων.

Το χάραμα της μέρας των Χριστουγέννων στην Ομορφίτα, δεν είχε καμιά σχέση με τη μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης. Οι απανωτές ριπές των τρομοκρατών σκορπούσαν τον τρόμο και το μίσος, μολύνοντας το πνεύμα της αγάπης και της ειρήνης, που έστελλε σ’ ολόκληρη τη γη η γέννηση του Θεανθρώπου. Ήταν τόσο το μίσος τους για την Εκκλησία και τον Χριστιανισμό, που κτυπούσαν μανιωδώς από την περιοχή της εκκλησίας του Αγίου Δημητριανού με πολυβόλα, όπως και προς όλες τις θέσεις των υπερασπιστών.

Φωτιά και τσεκούρι στους Τούρκους τρομοκράτες

Ο Γ. Ολύμπιος ενημερώθηκε κάποια στιγμή, για την επίθεση ελληνικών δυνάμεων για απελευθέρωση της Ομορφίτας. Την επίθεση θα διενεργούσαν διμοιρία υπό τον ανθυπολοχαγό Πέτρο Χατζηαντωνίου, ενισχυμένη με μέλη της Αστυνομίας, μια διμοιρία του λόχου Χαράλαμπου Λόττα, υπό τον αγωνιστή Κορνήλιο Κυριακίδη, και οι ομάδες Σαμψών. Έγιναν διευθετήσεις για συντονισμό επιτιθεμένων και διμοιρίας υπερασπιστών και όλα ήσαν έτοιμα για τη μεγάλη στιγμή, με το παράγγελμα «ορμάτε»!

Η επίθεση άρχισε στις 11.15 το πρωί, αφού οι Τούρκοι είχαν, στο μεταξύ, προβεί σε μια σειρά από προκλήσεις, με πλέον επικίνδυνες τη δράση ακροβολιστή, που κτυπούσε το αρχηγείο των υπερασπιστών-σπίτι Α. Γιασουμή, και την κίνηση προς τις ελληνικές θέσεις 20 περίπου ενόπλων με πανομοιότυπες στρατιωτικές στολές – μάλλον αντρών της ΤΟΥΡΔΥΚ. Και οι δυο αυτές ενέργειες αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς. Ο ακροβολιστής εξουδετερώθηκε με ριπή, ενώ οι ένοπλοι τράπηκαν σε άτακτη φυγή προς Χαμίτ Μάντρες, αφήνοντας πίσω τους έναν νεκρό και αρκετούς τραυματίες.

Η επίθεση των τμημάτων απελευθέρωσης εκδηλώθηκε με σφοδρότατο πυρ, με ανάλογη απάντηση και από τους τρομοκράτες, οι οποίοι είχαν στη διάθεσή τους υπεράριθμα όπλα και πυρομαχικά. Την επίθεση συνέδραμαν ενεργά – πολλές φορές, δυστυχώς, με…κυνηγετικά (!) – οι υπερασπιστές των Ελλήνων της Ομορφίτας, εξουδετερώνοντας χειριστές τουρκικών πολυβόλων, εξασθενώντας έτσι τη δύναμη των τρομοκρατών.

Οι Τούρκοι δεν ανέμεναν ασφαλώς την επίθεση, όμως, όταν είδαν την ταχεία προώθηση των επιτιθεμένων και ότι τα οχυρά τους εξουδετερώνονταν το ένα μετά το άλλο, άρχισαν εσπευσμένα να επιβιβάζουν σε λεωφορεία και φορτηγά γυναικόπαιδα με τις αποσκευές τους και να κατευθύνονται εσπευσμένα προς Χαμίτ Μάντρες. Αποχωρούσαν ακόμα και ένοπλοι.

«Θέλουμε τεθωρακισμένα»

Για την επίθεση και τις συγκλονιστικές λεπτομέρειες των φάσεων που αυτή πέρασε, μέχρι το πλήρες σάρωμα κάθε αντίστασης των Τούρκων ληστοσυμμοριτών, παραθέτω την αφήγηση προς εμένα του αγωνιστή της ΕΟΚΑ και εθελοντή μαχητή της περιόδου 1963-64, Κώστα Κοφτερού, μέλους της διμοιρίας Κορνήλιου Κυριακίδη:

«Ξημερώματα Χριστουγέννων 1964,ενώ η ομάδα στην βρισκόταν στο οίκημα του σωματείου «Αχιλλέας» Καϊμακλίου, ο διμοιρίτης μάς είπε να πάμε στην περιοχή «Ρέτζις», για να βοηθήσουμε τον Σαμψών. Πήγαμε γύρω στις εξι και είδαμε μπροστά μας να

Ο αγωνιστής Κώστας Κοφτερός, που συνέλαβε τη φαεινή ιδέα για χρήση φορτηγών με άμμο, για την εκπόρθηση των τουρκικών φωλιών θανάτου στην Ομορφίτα.

προβάλλει ένας ίσιος δρόμος, που οδηγούσε προς την εκκλησία του Αγίου Δημητριανού. Στα μέσα του δρόμου, αριστερά, ήταν το σπίτι, στο οποίο είχαν εγκλωβιστεί, από την προηγούμενη μέρα, μερικοί άντρες των ομάδων Σαμψών. Οι Τούρκοι την ώρα εκείνη έβαλλαν μανιωδώς, ενώ τεχνικοί της ΣΥΤΑ τραβούσαν γραμμή και εγκαθιστούσαν κάπου κοντά μας τηλέφωνο. Από αυτό μίλησε με το διοικητή Τάσο Μάρκου ο Κ. Κυριακίδης, ο οποίος, στη συνέχεια, μας είπε ότι θα κάναμε επίθεση, για να μπούμε στην Ομορφίτα.

»Ακροβολιστήκαμε, ενώ δεχόμαστε τουρκικά θεριστικά πυρά από πολλές εστίες. Επιστρέψαμε πίσω και ξαναπροσπαθήσαμε με «πυρ και κίνηση», που, όμως, για την περίπτωση, ήταν ένας αναποτελεσματικός τρόπος προώθησης . »Επιστρέψαμε και πάλι πίσω και σκεφτόμαστε τι να κάνουμε, οπότε κάποιος ακούστηκε να λέει «θέλουμε τεθωρακισμένα». Ο Κορνήλιος διερωτήθηκε ποιος θα έφερνε τεθωρακισμένα – που, άλλωστε, τότε δεν υπήρχαν. Εισηγήθηκα να τοποθετηθεί στην οροφή παρακείμενου σπιτιού οπλοπολυβόλο «Μπρεν», για να καλύψει μια νέα μας επίθεση. Αυτό έγινε αμέσως. Ο πρέγκατζης Ανδρέας Μαύρος-Γύφτος  πήρε τη θέση του και άρχισε να βάλλει εναντίον των τουρκικών θέσεων, τις οποίες είχαμε ήδη επισημάνει.

Φορτηγά με άμμο, προπομποί της νίκης!

»Η εφευρετικότητα και εξυπνάδα των Ελλήνων μεγαλούργησε εκείνη τη στιγμή, αφού η αναφορά σε τεθωρακισμένα, έφερε σε λίγο την ιδέα να χρησιμοποιηθούν φορτηγά με σάκους άμμου. Τότε  εγώ σκέφτηκα το εξής κόλπο, για την καλύτερη και αποδοτικότερη χρήση του άμμου: Τα φορτηγά να κινούνται με την πισινή προς τις τουρκικές θέσεις με ημι-ανυψωμένες τις κάσες και ένοπλοι μαχητές, που θα ήσαν καλυμμένοι κάτω από τις κάσιες, θα «έκτιζαν» κάθε τόσο στο δρόμο τα σακιά και θα τα μετέτρεπαν σε φυλάκια. Θεώρησα ότι θα χρειαζόμασταν τρία τουλάχιστον φορτηγά, ώστε, στον ελάχιστο δυνατό χρόνο, να είναι στη διάθεσή μας όσο το δυνατό πιο πολλά φυλάκια.

»Ο Κυριακίδης υιοθέτησε την εισήγηση και ζήτησε αμέσως από το αρχηγείο μας στον «Αχιλλέα», όπου υπεύθυνος ήταν ο Άκης Καρυδάς, να μας στείλουν επειγόντως τρία φορτηγά με άμμο. Η απάντηση ήταν «θα τα έχετε σε 20 λεπτά». Πράγματι αυτό έγινε, αφού στο παλιό στάδιο ΓΣΠ μεταφερόταν τις μέρες εκείνες άμμος με φορτηγά και εκεί, συνεργεία τοποθετούσαν την άμμο σε σάκους, που μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να σταλούν, όπου οι ανάγκες το επέβαλλαν.

»Τα πρόχειρα φυλάκια ήταν τότε άκρως απαραίτητα στη Λευκωσία, που ήταν το επίκεντρο των τουρκικών επιθέσεων, αφού έπρεπε να ελέγχονται όλοι οι δρόμοι προς την τουρκική συνοικία και τα φυλάκια αυτά αποτελούσαν την πιο ιδανική, γρήγορη και ασφαλή λύση.

»Πράγματι, τα τρία φορτηγά ήρθαν σε λίγο και στο πρώτο – Ένα «Λέιλαντ – ανέβηκα εγώ και οι Αντώνης Ευσταθίου και Ανδρέας Κωνσταντινίδης. Τοποθετήσαμε «πόντους» οριζόντια στο σασί του φορτηγού και σταθήκαμε πάνω σ’ αυτούς, ενώ δεξιά και αριστερά στιβάσαμε σακούλες με άμμο, για κάλυψη.

«»Το φορτηγό, με οδηγό τον τολμηρό αγωνιστή Αλέξη, από το Μιτσερό, ξεκίνησε και κινείτο σιγά με την όπισθεν, με τον οδηγό να καλύπτεται από τις σφαίρες των Τούρκων και να βλέπει το δρόμο από το καθρεφτάκι. Ήταν εύκολο γι’ αυτόν, αφού ο δρόμος ήταν ίσιος. Με το που ξεκινήσαμε, ετοιμάστηκε να κινηθεί και το δεύτερο φορτηγό και μετά το τρίτο.

«Κτίσιμο» πρόχειρων φυλακίων στο στόμα του λύκου

»Σε λίγο περάσαμε μπροστά από το σπίτι, στο οποίο βρίσκονταν εγκλωβισμένοι οι άντρες των ομάδων Σαμψών, για τους οποίους έγινε λόγος πριν, και σε λίγο βρεθήκαμε σε μια διασταύρωση, όταν το φορτηγό προσέκρουσε σε στύλο της Ηλεκτρικής και ακινητοποιήθηκε. Φωνάξαμε στον οδηγό να ψηλώσει πιο πάνω την κάσια, ώστε να πέσουν πολλοί σάκοι στη γη, αλλά να μείνει εκεί για να μας καλύπτει, μέχρι να μπορέσουμε να «κτίσουμε» το φυλάκιο και να καλυφτούμε σ’ αυτό. Τουρκικά πυρά, με πολυβόλα 30 χιλιοστών, ρίπτονταν εναντίον μας από δεξιά και αριστερά, αλλά και από μπροστά-κάτω και ψηλότερα. Τα οχυρά των Τούρκων ήσαν διώροφα σπίτια, με δυο πολυβόλα στραμμένα προς διαφορετικές κατευθύνσεις και φυλάκια στο ισόγειο.

»Το πόσο γρήγορα, ενώ δεχόμαστε βροχή από σφαίρες, βάλαμε τους σάκους τον ένα πάνω στον άλλο και κάναμε ένα ημικύκλιο στο ύψος της κάσας του φορτηγού, δεν μπορώ να υπολογίσω. Ήταν χρόνος πέρα από ρεκόρ! Στο φυλάκιό μας κάναμε και θυρίδα προς τις θέσεις των Τούρκων.

»Είμαστε ήδη κοντά σε τέσσερα εχθρικά φυλάκια, δυο δεξιά και δυο αριστερά, στο ισόγειο και στο ανώγειο σπιτιού, από τα οποία απέχαμε μόνο 15 μέτρα! Πήραμε θέσεις κοντά στη θυρίδα και με τα τυφέκια Μ1 που κρατούσαμε, βάλλαμε κατά των τουρκικών θέσεων στο ισόγειο, με ρυθμό συνεχόμενο. Άδειαζε η μια σφαιροθήκη, βάζαμε άλλη, άλλη και άλλη…

»Είπαμε τότε στον Αλέξη και το αυτοκίνητο κινήθηκε λίγο πιο πίσω, οπότε, από το χώρο που μας προσφερόταν οπτικά κάτω από την κάσια, αρχίσαμε να κτυπούμε τις θέσεις στο ανώγειο. Ασταμάτητα και οι τρεις. Χωρίς αναπαμό. Ως αποτέλεσμα, και οι τέσσερις τουρκικές θέσεις σίγησαν. Οι τρομοκράτες είχαν εξουδετερωθεί. (Εκ των υστέρων, διαπιστώσαμε ότι είχαν εγκαταλείψει αλαφιασμένοι τις θέσεις τους).

»Το πρώτο φορτηγό έφυγε προς το «Ρέτζις», με την κάσια ημι-υψωμένη, για να προστατεύεται ο οδηγός, στον οποίο είπαμε να κινηθεί προς εμάς το δεύτερο αυτοκίνητο. Πράγματι αυτό κινήθηκε αμέσως, με επιβαίνοντες σ’ αυτό τον λαμπρό αγωνιστή της ΕΟΚΑ Μελή Δημητρίου και δυο άλλους μαχητές.

Όταν ήρθαν κοντά μας, τους είπαμε να μείνουν εκεί, την ώρα που οι Τούρκοι σταμάτησαν να βάλλουν. Εγώ, με τους Ευσταθίου και Κωνσταντινίδη ανεβήκαμε αμέσως στο δεύτερο φορτηγό, το οποίο προχωρούσε με την όπισθεν, ενώ οι Δημητρίου με τους άλλους κάλυπταν την προώθησή μας με πυρά εναντίον τουρκικών θέσεων, που έρριπταν πυροβολισμούς από μακριά.

«»Το φορτηγό προχώρησε αρκετά και έφτασε σε κάθετο δρόμο, που περνούσε μπροστά από τον Άγιο Δημητριανό. Εκεί άδειασε όλους τους σάκους άμμου που μετέφερε, τους οποίους «κτίσαμε» και πάλι σε χρόνο ρεκόρ και δημιουργήσαμε ένα νέο φυλάκιο. Στη συνέχεια το φορτηγό έφυγε, για να έρθει σε λίγο το τρίτο, οπότε έγινε ένα τρίτο φυλάκιο, το οποίο επανδρώναμε ήδη εννιά μαχητές.

Πήραν μαζί τους νεκρούς και τραυματίες

»Οι Τούρκοι εγκατέλειψαν όλες τις θέσεις τους στην Ομορφίτα και ζήτησαν καταφύγιο σε τούρκικα χωριά βόρεια-Χαμίτ Μάντρες, Μιντζέλι, Ορτάκιογιου και Κιόνελι. Μετά από αυτό, αρχίσαμε την εκκαθάριση από σπίτι σε σπίτι. Ούτε νεκρούς βρήκαμε, ούτε ζωντανούς, βρήκαμε όμως πολλά αίματα. Ήταν φανερό ότι οι Τούρκοι έφυγαν, αφού πήραν μαζί τους νεκρούς και τραυματίες, όπως και το οπλισμό τους. Για την εκκαθάριση, μου είχε δώσει ένα αυτόματο στέρλιγκ ο τότε λοχίας της Αστυνομίας Χαράλαμπος Γεωργιάδης, πατέρας του μετέπειτα, ήρωα Θεόφιλου Γεωργιάδη, σε αντικατάσταση του Μ1, που κρατούσα μέχρι την ώρα εκείνη.

»Θυμούμαι, επίσης, ότι από το παράθυρο ενός τούρκικου σπιτιού είχα πάρει μια μεγάλη σημαία, την οποία μετέφερα στο «Ρέτζις», όπου την παρέλαβε ο Ν. Σαμψών. Πρόκειται για τη σημαία, την οποία ανεμίζει ο Σαμψών στις φωτογραφίες, που έμειναν στη Ιστορία ως ανάμνηση του έπους της Ομορφίτας»…

Τιμή και δόξα στους ελευθερωτές

Παρόμοια με την επιτυχία των ανδρών της διμοιρίας Κορνήλιου Κυριακίδη είχαν και τα άλλα τμήματα που πήραν μέρος στην επίθεση για απελευθέρωση της Ομορφίτας. Με αυτά ενώθηκε, λίγο μετά το μεσημέρι των Χριστουγέννων 1963 και η διμοιρία των εγκλωβισμένων μαχητών. Ο διμοιρίτης Γ. Ολύμπιος έσπευσε τότε στο «Ρέτζις» για να συναντήσει τον Σαμψών και τους άλλους ηρωικούς μαχητές, ενώ εκατοντάδες γυναικόπαιδα Τούρκων μεταφέρονταν με ασφάλεια στην περιοχή Μετοχίου Κύκκου, απ’ όπου και παραδόθηκαν αργότερα στην τουρκική πλευρά.

»Οι σκηνές που εκτυλίχθηκαν στο «Ρέτζις» ήσαν άκρως συγκινητικές. Συγκλονιστικές και ανεπανάληπτες, αφού ο Ολύμπιος είχε την ευκαιρία να σφίξει στην αγκαλιά συναγωνιστές του στην ΕΟΚΑ, όπως οι Αυγουστής Ευσταθίου, Πραξιτέλης Βογαζιανός, Λοϊζος Χατζηλοϊζου, Νίκος Σοφοκλέους, Ευάγγελος Χριστοφή, Ρένος Κυριακίδης, Κορνήλιος Κυριακίδης, Θωμάς Λοϊζου και πολλοί άλλοι.

Η συνεργασία και βοήθεια όλων έφερε το ποθητό αποτέλεσμα: Την απελευθέρωση της Ομορφίτας από το τουρκικό μίασμα, το οποίο – στην αντίθετη περίπτωση – θα αφάνιζε παντελώς κάθε ελληνική παρουσία στο ηρωικό προάστιο. Στην Ομορφίτα που, μπορεί να καταλήφθηκε από τους Αττίλες το 1974 και μέχρι σήμερα στενάζει κάτω από τη βρομερή μπότα του αντίχριστου κατακτητή, αλλά ποτέ και κανένας δεν θα μπορέσει να σβήσει το έπος που γράφτηκε εκεί τα Χριστούγεννα του 1963.

Τιμή και δόξα στους ηρωικούς νεκρούς, τους θανόντες ειρηνικά μαχητές και όλους όσοι πήραν μέρος στην άκρως επικίνδυνη εκείνη αποστολή  και, γενικά, στην απόκρουση της τουρκικής ανταρσίας του 1963-64. Και ως άτομα, αλλά και ως συμπαγές σύνολο, απέδειξαν ότι ο Έλληνας ενωμένος μεγαλουργεί. Αυτήν την ενότητα και ομοψυχία έχουμε άμεση ανάγκη και σήμερα. Οφείλουμε να την επιδιώξουμε και να την πετύχουμε Γιατί μόνον έτσι θα έχουμε ελπίδες επιβίωσης: Τόσο πολιτικής, όσο και οικονομικής και κοινωνικής.

Ο αγωνιστής Κορνήλιος Κυριακίδης

Και προτού τελειώσουμε, λίγα λόγια στη μνήμη του αγωνιστή Κορνήλιου Κυριακίδη, ο οποίος πέθανε τον Ιούνιο του 2012. Είπε μεταξύ άλλων στην κηδεία του, η φιλολογος Ζήνα Λυσάνδρου-Παναγίδη, εξαίροντας την ανθρώπινη και αγωνιστική του προσφορά:

«Γεννημένος τον Φεβρουάριο του 1937 στο χωριό Άγιος Δημητριανός της Πάφου, ο Κορνήλιος ανήκε σε πολυμελή οικογένεια με έξι παιδιά, κατάφερε όμως, παρά τις στερήσεις και τις κακουχίες, να αποφοιτήσει από το Γυμνάσιο Πολεμίου. Αμέσως εντάχθηκε στην Ε.Ο.Κ.Α. με το ψευδώνυμο Θαλής, ενώ παράλληλα εργαζόταν στα ταχυδρομεία Λεμεσού και Πάφου. Μάλιστα, με δική του πρωτοβουλία και εισήγηση στον τομεάρχη, οργανώθηκε η αποστολή οπλισμού ταχυδρομικώς από την Ελλάδα, ενώ ο ίδιος ανέλαβε προσωπικά την εισαγωγή του οπλισμού και την παράδοσή του σε συνδέσμους των αγωνιστών στην περιοχή της Πάφου. Τον Οκτώβριο του 1958 συνελήφθη και κρατήθηκε στα κρατητήρια Ομορφίτας και Κοκκινοτριμιθιάς. Είναι γνωστό σε όλους μας ότι σ’ αυτά τα κολαστήρια των «ευγενών» Άγγλων, τα σύγχρονα Νταχάου, όσοι έμπαιναν, υφίσταντο σφοδρά βασανιστήρια, σωματικά και ψυχικά. Όταν βγήκε, ήταν ένα ράκος σε άθλια κατάσταση, είχε μείνει μόνο 50 κιλά! Ευτυχώς γλίτωσε τα χειρότερα, γιατί τον Φεβρουάριο του 1959 έγινε η συνθηκολόγηση και τελείωσε ο Αγώνας. Τα δεινά της Κύπρου δεν τελειώνουν, όμως, γιατί αυτό που ήρθε μετά από τόσες θυσίες και βασανιστήρια, δεν ήταν λευτεριά Ήταν είδωλο της λευτεριάς. Οι Άγγλοι με την πολιτική του διαίρει και βασίλευε έφεραν τους Τούρκους στο πολιτικό παιχνίδι. Έτσι, άρχισαν οι διακοινοτικές διαταραχές του 1963, όπου και πάλι έτρεξαν, ποιοι άλλοι, οι αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. να διαφεντέψουν την τιμή και την υπόληψη αυτού του δύσμοιρου νησιού. Παρών και ο μ. Κορνήλιος, που υπηρέτησε ως εθελοντής διμοιρίτης υπό την καθοδήγηση του Λοχαγού τότε Χαράλαμπου Λόττα.

»Ο μακαριστός Κορνήλιος γνώρισε την αγαπημένη του γυναίκα Παναγιώτα το 1965 στην Αμμόχωστο και τη νυμφεύτηκε το 1966. Απέκτησαν δυο γιους και τέσσερα εγγόνια, που δεν κατάφερε να χαρεί όσο θα ήθελε, λόγω της άνισης μάχης με την ασθένεια που τον ταλαιπώρησε  πολλά χρόνια, την κατά πλάκας σκλήρυνση. Όμως, ο αγωνιστής Κορνήλιος, έχοντας πάντα στο πλευρό του φύλακα άγγελο την καλή του Παναγιώτα, με την αγάπη της, την αυταπάρνηση και τη συνεχή φροντίδα της, κατάφερε να αντιμετωπίσει την ασθένειά του και να μη συμβιβαστεί. Μέχρι την τελευταία του στιγμή αρνήθηκε να καταθέσει τα όπλα. Λύγισε το βράδυ της 16ης Ιουνίου 2012 στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας.»

(Αρχείο Νίκου Παπαναστασίου-απόσπασμα)

http://nikospa.wordpress.com/