Γράφει ο Τίτος Κολώτας
Πρόσωπα και συμβάντα κατά το 1870 εις Λεμεσόν
Συνέχεια σήμερα των αναμνήσεων του Ευστάθιου Παρασκευά όπως μας τις άφησε με λεπτομερείς περιγραφές ο παλιός αυτός λεμεσιανός μέσα από σειρά άρθρων που δημοσίευε με το ψευδώνυμο «Παλαίμαχος», στην εφημερίδα «Αλήθεια» της Λεμεσού στη δεκαετία του 1930, με τον γενικό τίτλο «Παλαιαί αναμνήσεις».
Μέρος Γ’
Αποτελούσαν αναμνήσεις του από το 1869 που δέκα σχεδόν χρονών παιδάκι ήρθε από το Πισσούρι στη Λεμεσό για να φοιτήσει στο τότε «Αλληλοδιδακτικό Γυμνάσιο». Τις αναμνήσεις αυτές ο γράφων τις μάζεψε και μαζί και με κάποια σχετικά άρθρα τού επίσης παλιού λεμεσιανού σημαντικού διανοούμενου λαογράφου Ξενοφώντος Φαρμακίδη, τις έκανε βιβλίο με δική του επιμέλεια και εκτενή εισαγωγή με τίτλο «Ευστάθιου Παρασκευά – Παλαιμάχου, Παλαιαί Αναμνήσεις. Η Λεμεσός κατά τον 19ον αιώνα». Λέει λοιπόν ο Παλαίμαχος:
«Σήμερον θα δώσω εις τους αναγνώστας μου μερικά από τα κυριώτερα συμβάντα κατά το 1870 το δεύτερον έτος της μαθητείας μου εις Λεμεσόν.
Οι παλαιότεροι θα ενθυμούνται, είτε οι ίδιοι είτε από τους γονείς τους, ότι από το 1870 και τρία χρόνια κατόπιν ήτο η τόσον γνωστή «Αστοχία» που πείνασε ο κόσμος στην Κύπρο, ένεκα της ελλείψεως βροχών. Έτσι το 1870 ήτο ο πρώτος χρόνος της δυστυχίας. Κατά τον χρόνον αυτόν ήρχισε το κτίσιμον της Φραγκοκλησιάς το οποίον ετελείωσε την ημέραν του Αγ. Αντωνίου του αυτού χρόνου. Ήτο η ημέρα του κατακλυσμού. Ενθυμούμαι και δεν θα ξεχάσω ποτέ ότι την ημέραν αυτήν προ μεσημβρίας έγεινεν ο μεγαλύτερος σεισμός που δεν ξανάγεινε μέχρι σήμερον. Μποτίλιες έπεσαν από τα ράφια και έσπασαν, τζάρες, δαμιτζάνες ανεποδογυρίσθησαν. Δεν είχαμεν θύματα διότι τότε εις την Λεμεσόν τα πλείστα σπίτια της ήτο από πλινθάρια και έτσι δεν έπεσε κανένα σπίτι. Και αυτός ο μεγάλος σεισμός της 17 Ιουνίου 1896 δεν μπορούσε να συγκριθή με αυτόν του 1870. Τότε είχε διορισθή δια πρώτην φοράν Σχολάρχης ο αείμνηστος Διδάσκαλος Ανδρέας Θεμιστοκλέους• είχε διδάξει τον χρόνον αυτόν τα μαθήματα της τελευταίας τάξεως του Σχολαρχείου με μαθητάς τους μακαρίτας Λάμπρον Θ. Ρωσσίδη, Γεώργιον Θ. Μορίδην, Ευαγόραν Νικολαΐδη, Κωνσταντίνον Σολωμονίδην, Νικόλαον Δ. Υψαρίδην, Μιλτιάδην ΄Εβερτ (αδελφόν της μακαρίτιδος Ελένης Καραγεωργιάδου ιατρού) και ο Χριστόδουλος του Έξαρχου. Αυτοί ήσαν οι πρώτοι απόφοιτοι πάντες από το Σχολαρχείον με σχολάρχην τον Αντρέαν.
Μια εξέχουσα φυσιογνωμία
Την εποχήν αυτήν ύπήρχον εξέχουσαι φυσιογνωμίαι εις την Λεμεσόν για τας οποίας ανέφερα εις το προηγούμενον σημείωμα μου του 1869. Αι ίδιαι υπήρχαν και κατά το υπό περιγραφήν έτος, ουδενός αποθανόντος. Ουχ ήττον μία εξέχουσα προσωπικότητα δεν ανέφερα εις το παρελθόν επειδή ήθελα να γράψω λεπτομέρειας περί αυτής και το πράττω σήμερον. Πρόκειται περί του αειμνήστου Χριστοδουλή τού τότε ονομαζόμενου Χριστοδουλή του Χατζηπαυλή του πάππου του σημερινού δημάρχου και αδελφών του και των τέκνων Δημοσθένους Χατζηπαύλου.
Σαν να τον βλέπω μπροστά μου. Ντυμένος με την συνήθη ενδυμασίαν της τότε
εποχής δηλ. βράκαν, ζιμπούνι γιλέκο, σάρπα και ποδίνες πάντοτε λουστραρισμένες, ήτο τύπος καλωσύνης και χρηστότητας, δια τούτο εθεωρείτο πολυσέβαστον πρόσωπον από όλους τους συμπολίτας του. Ήτο έμπορος και βιομήχανος ιδρύσας το εργοστάσιον οινοπνευμάτων το οποίον διετήρησαν κατόπιν οι υιοί του Δημοσθένης και Δημήτριος και ήδη οι εγγονοί του Χριστόδουλος, Αντώνιος και Δήμος. Όσοι ευτύχησαν να εργασθούν εις το κατάστημα και εργοστάσιον του έγειναν κατόπιν με την βοήθειαν του καλοί έμποροι και καλοί πολίτες.Αποτελούσαν αναμνήσεις του από το 1869 που δέκα σχεδόν χρονών παιδάκι ήρθε από το Πισσούρι στη Λεμεσό για να φοιτήσει στο τότε «Αλληλοδιδακτικό Γυμνάσιο». Τις αναμνήσεις αυτές ο γράφων τις μάζεψε και μαζί και με κάποια σχετικά άρθρα τού επίσης παλιού λεμεσιανού σημαντικού διανοούμενου λαογράφου Ξενοφώντος Φαρμακίδη, τις έκανε βιβλίο με δική του επιμέλεια και εκτενή εισαγωγή με τίτλο «Ευστάθιου Παρασκευά – Παλαιμάχου, Παλαιαί Αναμνήσεις. Η Λεμεσός κατά τον 19ον αιώνα». Λέει λοιπόν ο Παλαίμαχος:
«Σήμερον θα δώσω εις τους αναγνώστας μου μερικά από τα κυριώτερα συμβάντα κατά το 1870 το δεύτερον έτος της μαθητείας μου εις Λεμεσόν.
Οι παλαιότεροι θα ενθυμούνται, είτε οι ίδιοι είτε από τους γονείς τους, ότι από το 1870 και τρία χρόνια κατόπιν ήτο η τόσον γνωστή «Αστοχία» που πείνασε ο κόσμος στην Κύπρο, ένεκα της ελλείψεως βροχών. Έτσι το 1870 ήτο ο πρώτος χρόνος της δυστυχίας. Κατά τον χρόνον αυτόν ήρχισε το κτίσιμον της Φραγκοκλησιάς το οποίον ετελείωσε την ημέραν του Αγ. Αντωνίου του αυτού χρόνου. Ήτο η ημέρα του κατακλυσμού. Ενθυμούμαι και δεν θα ξεχάσω ποτέ ότι την ημέραν αυτήν προ μεσημβρίας έγεινεν ο μεγαλύτερος σεισμός που δεν ξανάγεινε μέχρι σήμερον. Μποτίλιες έπεσαν από τα ράφια και έσπασαν, τζάρες, δαμιτζάνες ανεποδογυρίσθησαν. Δεν είχαμεν θύματα διότι τότε εις την Λεμεσόν τα πλείστα σπίτια της ήτο από πλινθάρια και έτσι δεν έπεσε κανένα σπίτι. Και αυτός ο μεγάλος σεισμός της 17 Ιουνίου 1896 δεν μπορούσε να συγκριθή με αυτόν του 1870. Τότε είχε διορισθή δια πρώτην φοράν Σχολάρχης ο αείμνηστος Διδάσκαλος Ανδρέας Θεμιστοκλέους• είχε διδάξει τον χρόνον αυτόν τα μαθήματα της τελευταίας τάξεως του Σχολαρχείου με μαθητάς τους μακαρίτας Λάμπρον Θ. Ρωσσίδη, Γεώργιον Θ. Μορίδην, Ευαγόραν Νικολαΐδη, Κωνσταντίνον Σολωμονίδην, Νικόλαον Δ. Υψαρίδην, Μιλτιάδην ΄Εβερτ (αδελφόν της μακαρίτιδος Ελένης Καραγεωργιάδου ιατρού) και ο Χριστόδουλος του Έξαρχου. Αυτοί ήσαν οι πρώτοι απόφοιτοι πάντες από το Σχολαρχείον με σχολάρχην τον Αντρέαν.
Μια εξέχουσα φυσιογνωμία
Την εποχήν αυτήν ύπήρχον εξέχουσαι φυσιογνωμίαι εις την Λεμεσόν για τας οποίας ανέφερα εις το προηγούμενον σημείωμα μου του 1869. Αι ίδιαι υπήρχαν και κατά το υπό περιγραφήν έτος, ουδενός αποθανόντος. Ουχ ήττον μία εξέχουσα προσωπικότητα δεν ανέφερα εις το παρελθόν επειδή ήθελα να γράψω λεπτομέρειας περί αυτής και το πράττω σήμερον. Πρόκειται περί του αειμνήστου Χριστοδουλή τού τότε ονομαζόμενου Χριστοδουλή του Χατζηπαυλή του πάππου του σημερινού δημάρχου και αδελφών του και των τέκνων Δημοσθένους Χατζηπαύλου.
Σαν να τον βλέπω μπροστά μου. Ντυμένος με την συνήθη ενδυμασίαν της τότε
Εκρίθη δια τας γενναίας συνδρομάς και δωρεάς του υπέρ Ιερών σκοπών. Τούτο πιστοποιεί και ο φίλος μου κ. Αρ. Πηλαβάκης εις το βιβλίον του «η Λεμεσός και τα Σχολεία της» όπου φαίνεται ότι κατέβαλε το πλείστον των δαπανών της ανεγέρσεως του Ναού Αγ. Ανδρόνικου, που εθεμελιώθη το 1830 και επερατώθη το 1850. Σύζυγος τούτου ήτο η αείμνηστος Εσθήρ, προστάτις των ορφανών, αδελφή του αείμνηστου Γεωργίου Κακαθύμη του πρώτου εμπόρου των χαρουπιών και εφόρου και ταμία των Σχολείων κατά το έτος τούτο.
Μαζί με τα τόσα προσόντα του ο Χριστοδουλής του Χατζηπαυλή διεκρίθη καί ως άψογος οικογενειάρχης μορφώσας και αποκαταστήσας τα παιδιά του, ήτοι Δημοσθένην, Δημήτριον, Μαριούν μητέρα του ήρωος Χριστοδούλου Σώζου, Αρίστην Θ. Βέρα και την ζώσαν σεβαστήν δέσποινα Πηνελόπην Κ. Ρωσσίδου. Τον θάνατον του έκλαυσεν όλη η πόλις.
http://www.foni-lemesos.com/
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου