Γκιώνης Κάμπασης – Ένας υπερασπιστής της Αμμοχώστου (1570-1571)

Γράφει η Νάσα Παταπίου

Τα έργα και οι ημέρες του Γκιώνη Κάμπαση, ενός άγνωστου έως τώρα μέλους του ελαφρού ιππικού από το Ναύπλιο, ο οποίος είχε υπερασπιστεί την Αμμόχωστο κατά τις παραμονές της επίθεσης των Οθωμανών στη μεγαλόνησο

H έρευνα στα βενετικά αρχεία εξακολουθεί να μας προσφέρει άγνωστες έως σήμερα ειδήσεις για τους ηρωικούς υπερασπιστές της Κύπρου, που είχαν αγωνιστεί εναντίον των Οθωμανών. Οι περισσότεροι από αυτούς έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του πολέμου, άλλοι αιχμαλωτίστηκαν και βίωσαν φρικτές ταλαιπωρίες είτε ως κωπηλάτες σε γαλέρα, είτε στις ειρκτές της Κωνσταντινούπολης και του Εύξεινου Πόντου ή ακόμα πωλήθηκαν ως δούλοι στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής. Κάποιοι από αυτούς κατόρθωσαν να απελευθερωθούν με λύτρα, τα οποία είχε καταβάλει είτε ο πάπας, είτε η Βενετική Πολιτεία ή πλούσιοι χριστιανοί. Μερικοί αιχμάλωτοι είχαν δανειστεί χρήματα για τα λύτρα, με την προϋπόθεση να τα καταβάλουν μετά την απελευθέρωσή τους. Τα μέλη του ελαφρού ιππικού, οι γνωστοί στις πηγές ως stradioti, οι πιο έμπειροι και γενναίοι πολεμιστές και υπερασπιστές της Κύπρου, εάν τα κατάφερναν να απελευθερωθούν κατέφευγαν ως πρώην Βενετοί πολίτες, στην πόλη των τεναγών, και με αιτήματά τους προς τις βενετικές αρχές, εάν ήταν νέοι προσπαθούσαν να εργοδοτηθούν στα βενετικά στρατιωτικά σώματα και εάν ήταν προχωρημένης ηλικίας και ανίκανοι για εργασία, εκλιπαρούσαν για κάποιο επίδομα, μία σύνταξη ή κάποια οικονομική στήριξη για να μπορέσουν να ζήσουν αξιοπρεπώς εξασφαλίζοντας τον επιούσιο άρτο.

Γκιώνης Κάμπασης

Στο σημερινό μας δημοσίευμα φέρνουμε στο φως τα έργα και τις ημέρες του Γκιώνη Κάμπαση (Gioni Cambassi), ενός άγνωστου έως τώρα μέλους του ελαφρού ιππικού, που είχε υπερασπιστεί την Αμμόχωστο. Ένα αίτημά του προς τις βενετικές αρχές, του έτους 1577, αποτελεί την πηγή από την οποία έχουμε αντλήσει τις ειδήσεις που τον αφορούν. Είχε αφιχθεί στην Κύπρο κατά τις παραμονές της επίθεσης των Οθωμανών στη μεγαλόνησο, μαζί με άλλους ελαφρούς ιππείς ως πιστός υπήκοος της Γαληνοτάτης, για να πολεμήσει υπερασπιζόμενος τα εδάφη της.

Με την άφιξή του στην Κύπρο αρχικά υπηρέτησε στον λόχο του γενναίου καπιτάνου και μετέπειτα έξοχου (degno) ιππότη και κυβερνήτη Νικόλαου Βελάμη και αργότερα υπηρέτησε ως υπολοχαγός (luogotenente) κοντά στον ανδρείο Γεώργιο Σκλήβα. Παρεμπιπτόντως αναφέρουμε ότι ο καπιτάνος Γεώργιος Σκλήβας, πριν την επίθεση

των οθωμανικών δυνάμεων εναντίον της Κύπρου, υπηρετούσε με ένα λόχο αποτελούμενο από είκοσι πέντε ελαφρούς ιππείς, στο χωριό Ακανθού διενεργώντας ακτοφρουρές στις ακτές της.
Ο Γκιώνης Κάμπασης καταγόταν, όπως άλλωστε οι περισσότεροι ελαφροί ιππείς που υπερασπίστηκαν στον πόλεμο αυτό την Κύπρο, από το Ναύπλιο, γνωστό στις πηγές ως Napoli di Romania. Μετά την αποβίβαση των οθωμανικών δυνάμεων στις Αλυκές της Λάρνακας, όπως αναφέρει ο ίδιος ο Κάμπασης στο αίτημά του προς τις βενετικές αρχές, ο τότε διοικητής της Αμμοχώστου και μετέπειτα ηρωομάρτυρας Μαρκαντώνιος Bragadin, τον είχε επιφορτίσει να επιτελέσει μία ριψοκίνδυνη αποστολή. Του είχε δώσει εντολή να μεταβεί στις Αλυκές, είκοσι τέσσερα μίλια, όπως ο ίδιος αναφέρει, μακριά από την Αμμόχωστο, για να κατασκοπεύσει το στρατόπεδο και τις κινήσεις του εχθρού.
Μακράσυκα, Αυγόρου, Βρυσούλλες, Άγιος Σέργιος

Αναφέρεται, επίσης, ο Γκιώνης Κάμπασης σε ποιες επιθέσεις έλαβε μέρος εναντίον του εχθρού, κατά τη διάρκεια της πολύμηνης πολιορκίας της Αμμοχώστου. Μία από αυτές τις επιθέσεις εναντίον του εχθρού είχε λάβει χώρα στο χωριό Μακράσυκα, το οποίο απέχει από την Αμμόχωστο δώδεκα μίλια. Επίσης κάνει μνεία στην επίθεση που είχε γίνει στο χωριό Αυγόρου, το οποίο απέχει από την Αμμόχωστο εννέα μίλια, σε εκείνη που είχε γίνει κοντά στις Βρυσούλλες (Fontanelle) και τέλος στην πιο σημαντική που είχε λάβει χώρα στον Άγιο Σέργιο Αμμοχώστου. Σε όλες αυτές τις επιθέσεις και στις μάχες που ακολούθησαν, ο Γκιώνης Κάμπασης δηλώνει στο αίτημά του ότι πολέμησε γενναία και είχε βάψει με το αίμα του εχθρού τα χέρια και τα άρματά του. Είχε πληγώσει και είχε φονεύσει πολλούς μεταφέροντας τα κεφάλια τους στην πόλη ως τρόπαια. Επίσης, κατόρθωσε να τους αποσπάσει αρκετά άλογα, οπλισμό και άλλα λάφυρα. Όταν ο εχθρός στρατοπέδευσε στην πόλη, ο Γκιώνης Κάμπασης σε μια μάχη που είχε διεξαχθεί έξω από τα τείχη, φόνευσε έναν Οθωμανό και πήρε το άλογό του και μετά επιτέθηκε σε ένα διακεκριμένο σπαχή και κατόρθωσε να τον συλλάβει αιχμάλωτο, επίσης, μαζί με το άλογό του.

Απελευθέρωση του Γιάννη Τσαγκαρόπουλου

Πολύ συχνά κατά τη διάρκεια της πολιορκίας έβγαινε έξω από τα τείχη με άλλους ελαφρούς ιππείς και πολεμούσε σώμα με σώμα με τον εχθρό. Σε μια περίπτωση είχε πληγώσει στο πρόσωπο και στο χέρι έναν Οθωμανό διοικητή, τον οποίο στη συνέχεια κυνήγησε έως το στρατόπεδο του εχθρού. Σε μια άλλη περίπτωση, κατόρθωσε να συλλάβει έναν άλλο Οθωμανό και να τον οδηγήσει στο αντέρεισμα της τάφρου (contrascarpa) των τειχών της Αμμοχώστου, όπου τον αποκεφάλισε. Κατόρθωσε, επίσης, να απελευθερώσει από τα χέρια των εχθρών ένα συμπολεμιστή του, τον Γιάννη Τσαγκαρόπουλο, φονεύοντας στην προσπάθειά του αυτή δύο γενίτσαρους. Το όνομα του υπερασπιστή της Αμμοχώστου Γιάννη Τσαγκαρόπουλου έρχεται για πρώτη φορά στο φως, μέσα από το αίτημα του Γκιώνη Κάμπαση. Πρόκειται προφανώς για Έλληνα, πολύ πιθανόν από την Πελοπόννησο, που υπηρετούσε στο βενετικό ελαφρύ ιππικό και ίσως να καταγόταν και αυτός από το Ναύπλιο ή τη Μεθώνη.
Δυστυχώς, στο πιο πάνω επεισόδιο, ο Κάμπασης φθάνοντας έως τις σκηνές των εχθρών για να τους πλήξει, έχασε το άλογό του, το οποίο κτυπήθηκε από τον εχθρό. Κάθε μέρα ο γενναίος ιππέας Κάμπασης, όπως διαβεβαιώνουν και αυτόπτες μάρτυρες, πολεμούσε σώμα με σώμα με τους εχθρούς και πολλοί πληγώθηκαν ή έχασαν τη ζωή τους από τη δική του σπάθη. Ο Γκιώνης Κάμπασης ως αυτόπτες μάρτυρες της πολεμικής δραστηριότητάς του ως υπερασπιστή της Αμμοχώστου, αναφέρει τον εκλαμπρότατο Μάρκο Querini και τον Νικόλαο Donato, αδελφό του μετέπειτα δόγη Λεονάρδου Dona. Σε άλλη επιστολή του στις βενετικές αρχές, όπως ο ίδιος σημειώνει στο αίτημά του, είχε υπογράψει ως μάρτυρας των όσων ανέφερε, ο στρατιωτικός του διοικητής στην Αμμόχωστο Νικόλαος Βελάμης.

Αιχμαλωσία του Κάμπαση

Με την παράδοση της Αμμοχώστου, ο stradioto Γκιώνης Κάμπασης αιχμαλωτίστηκε μαζί με τη σύζυγο και τους δυο γιους του, όπως είχαν επίσης αιχμαλωτιστεί τ’ αδέλφια του και άλλοι συγγενείς του. Τα όσα βίωσε στην αιχμαλωσία, γράφει στο αίτημά του, είναι πολύ γνωστά και δεν χρειαζόταν να αναφερθεί στις φρικτές φυλακές (oscurissime carcere) όπου έζησε έγκλειστος, ούτε στις αλυσίδες (catene) τις οποίες έφερε στα χέρια και στα πόδια για μακρύ χρονικό διάστημα ως αιχμάλωτος. Όταν τέλος κατόρθωσε να δραπετεύσει, επακολούθησαν άλλες περιπέτειες έως ότου αφιχθεί στη Βενετία. Για όλα τα δεινά που είχε προκαλέσει σ’ αυτόν και στην οικογένειά του ο πόλεμος της Κύπρου, κατά τα έτη 1570-1571, και για τα όσα προσέφερε στη Βενετική Πολιτεία κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου, διατηρούσε την πεποίθηση ότι οι βενετικές αρχές θα ανταποκρίνονταν στο αίτημά του. Άλλωστε, ο ταλαιπωρημένος από τις κακουχίες και τα δεινά του πολέμου υπερασπιστής της Αμμοχώστου δεν ζητούσε τίποτε άλλο, παρά να υπηρετήσει εκ νέου στα βενετικά στρατιωτικά σώματα, για να μπορέσει να περάσει αξιοπρεπώς τις υπόλοιπες μέρες της ζωής του. Είχε πρόσφατα πεθάνει, σημείωνε στο αίτημά του ο Κάμπασης, ο γενναίος Λεονάρδος Φωκάς (Fuca), καπιτάνος ενός λόχου του ελαφρού ιππικού στην Κεφαλλονιά. Στην κενή αυτή θέση του καπιτάνου του ελαφρού ιππικού στην Κεφαλλονιά ζητούσε να διοριστεί ο Ιωάννης Κάμπασης, ως αναγνώριση των υπηρεσιών του προς τη Γαληνοτάτη.
Δεν έχουμε εντοπίσει την απάντηση των βενετικών αρχών στον Ιωάννη Κάμπαση, ούτε εάν τελικά διορίστηκε καπιτάνος ενός λόχου ελαφρών ιππέων στην Κεφαλλονιά, στην κενωθείσα θέση του αείμνηστου καπιτάνου Λεονάρδου Φωκά. Αν κρίνουμε, όμως, από τις απαντήσεις και αποφάσεις σχετικά με τα αιτήματα άλλων υπερασπιστών της Κύπρου, κατά το 1570-1571, είναι βέβαιο ότι ο Ιωάννης Κάμπασης από το Ναύπλιο πρέπει να ανταμείφθηκε επάξια από τη Βενετική Πολιτεία, για τις υπηρεσίες τις οποίες της είχε προσφέρει στην Κύπρο, και, ιδιαίτερα στην άμυνα και υπεράσπιση της Αμμοχώστου…

http://www.parathyro.com/