Ξυλοτύμβου: στην πρώτη γραμμή του Κυπριακού ελληνισμού (βιβλιοκρισία για την εργασία του κ. Δημήτρη Κυριακού)

Α΄ δημοτικό Ξυλοτύμβου (1971-1972)

γράφει ο Φιλίστωρ 

Ένα από τα μεγάλα κέρδη που έχω αποκομίσει από την ενασχόληση μου με τα "Θέματα Ελληνικής Ιστορίας", είναι ότι πολύ συχνά έχω την ευκαιρία να γνωρίζομαι, δια αλληλογραφίας κατ΄αρχήν, με ενδιαφέροντες ανθρώπους και το πνευματικό τους έργο, που πολλές φορές το βρίσκω αξιόλογο και πρωτότυπο. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται ο κ. Δημήτρης Κυριακού και ο γιος του Χρήστος δόκιμος ιστορικός συγγραφέας με τον οποίο έχω έρθει σε επαφή. Ο κ. Δημήτρης Κυριακού έχει συγγράψει το ενδιαφέρον βιβλίο "το χωριό μου η Ξυλοτύμβου", το οποίο και ευγενικώς μου απεστάλη και στο οποίο θα αναφερθώ σήμερα στο θέμα μου για αυτή την εβδομάδα.

Χάρτης της Ξυλοτύμβου ανάμεσα σε Λάρνακα και κατεχόμενη Αμμόχωστο

Η Ξυλοτύμβου (η Ξυλοτύμπου) (*) είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της επαρχίας της Λάρνακας, και βρίσκεται επί της οδού που οδηγεί στην κατεχόμενη Αμμόχωστο,ενώ ουσιαστικά αποτελεί μια νησίδα της Κυπριακής Δημοκρατίας μέσα στα εδάφη της Αγγλικής βάσης της Δεκέλειας. Ο συγγραφέας με μια φιλότιμη και επίπονη έρευνα, έχει καταφέρει να καταγράψει όλες τις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής των κατοίκων της περιοχής σε βάθος τουλάχιστον 7 δεκαετιών. Κάτοικος του χωριού ο ίδιος και εκπαιδευτικός, ο κ. Κυριακού έλαβε συνεντεύξεις από τους γηραιούς κατοίκους της περιοχής και με ευαισθησία αλλά και με αυθόρμητη αγάπη μας παρουσιάζει πτυχές της κοινωνικής ζωής της Ξυλοτύμβου, όπως οι αγροτικές εργασίες, ο κύκλος της ζωής (γέννηση-βάπτιση-γάμος-θάνατος), η θρησκευτικότητα, ο αθλητισμός, η εκπαίδευση και τα σχολεία, τα παιχνίδια των παιδιών, σκηνές από την καθημερινή ζωή του χωριού στο παρελθόν, τις παρέες στα καφενεία, τα γλέντια κτλ. 

Το λαογραφικό στοιχείο αποτελεί το βασικότερο συστατικό του βιβλίου, με τον συγγραφέα να μας παραδίδει διάφορες ιστορίες και περιπέτειες των κατοίκων, τα παρατσούκλια τους, τον τρόπο ψυχαγωγίας τους, τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες τους. Η πρώτη σκέψη που έκανα διαβάζοντας για τον τρόπο ζωής των κατοίκων της Ξυλοτύμβου είναι πόσο αυτός έμοιαζε με τον αντίστοιχο σε πολλά μέρη της κυρίως Ελλάδας όπως π.χ. στην Πελοπόννησο από όπου κατάγομαι. Οι ομοιότητες 

Αγία Μαρίνα Ξυλοτύμβου

στα ήθη και έθιμα, στην θρησκεία, στις παροιμίες, ακόμη και σε αυτά τα παιδικά παιχνίδια είναι άλλη μια απόδειξη για το αδιαίρετο και ενιαίο του Ελληνικού χώρου ασχέτως αποστάσεων και τοπικών συνθηκών. 

Αναμφίβολα το πλέον εντυπωσιακό κεφάλαιο του βιβλίου είναι η αναφορά στην προσφορά της Ξυλοτύμβου στους Εθνικούς Αγώνες. Και αν κάποιος θα περίμενε ότι πολλοί κάτοικοι του χωριού είχαν πάρει ενεργό μέρος στον παλλαϊκό ξεσηκωμό της ΕΟΚΑ (και μάλιστα ιδιαίτερα ενεργό), είμαι σίγουρος πως λίγοι θα περίμεναν ότι από ένα σχετικά μικρό μέρος έλαβαν μέρος εθελοντές σε όλη την δεκαετία της Εθνικής εξόρμησης (Βαλκανικοί, Α΄ παγκόσμιος πόλεμος, Μικρασιατική εκστρατεία). Η συμμετοχή της Ξυλοτύμβου στον αγώνα της ΕΟΚΑ δεν περιορίστηκε σε μεμονωμένες προσχωρήσεις αγωνιστών, αλλά εκφράστηκε με παλλαϊκό τρόπο, πολλές φορές, όπως όταν στις 2 Οκτωβρίου 1955 υψώθηκε η Ελληνική σημαία στο Δημοτικό σχολείο παρά τις αυστηρές απαγορεύσεις και οι κάτοικοι λιθοβόλησαν τους Άγγλους στρατιώτες που αποπειράθηκαν να την κατεβάσουν.    

Ο συγγραφέας μας αναπαριστά πολύ πειστικά και με μεγάλη ακρίβεια μια χούφτα μικροϊστορίας που ίσως πολλούς να βρει αδιάφορους καθώς είμαστε εθισμένοι να μελετούμε τον βίο και την πολιτεία μεγάλων προσωπικοτήτων όπως ο Μακάριος η ο Γρίβας, αδιαφορώντας πεισματικά για τους απλούς ανώνυμους ανθρώπους που εμψύχωσαν κάθε μεγάλη προσπάθεια που υπέφεραν και μάτωσαν σε κάθε μεγάλη Εθνική περίσταση. Αυτούς συνήθως ο Ιστορικός αφηγητής είτε τους παραλείπει βολικά, 

Παρέλαση των σχολείων της Ξυλοτύμβου την 25η Μαρτίου

είτε το πολύ - πολύ τους χρησιμοποιεί ως φόντο για την δράση των προσωπικοτήτων. Αυτό όμως είναι ολοφάνερα άδικο, καθώς οι απλοί πολίτες δεν είναι μόνο ο καμβάς η η πρώτη ύλη για την διαμόρφωση των Ιστορικών εξελίξεων, αλλά σε πολλές των περιπτώσεων αποτελεί την γενεσιουργό αιτία για πολλά μεγάλα γεγονότα της Εθνικής ημών Ιστορίας. Η όπως πετυχημένα τραγούδησε ο Κώστας Χατζής σε στίχους της Σωτίας Τσότου:

Μη μας περιφρονάς, μη μας περιφρονάς

γράψε βρε ιστορία δυο λόγια και για μας.

Γράψε για μας τους ταπεινούς και τους ανώνυμους της πλάσης 

σκαλί είμαστε για τους τρανούς οι θεατές στις παρελάσεις.

Αν δεν υπήρχαμε εμείς, πως θα ξεχώριζαν οι άλλοι; 

Αν δεν υπήρχαν οι μικροί πως θα υπήρχαν οι μεγάλοι;

Στο πλαίσιο αυτό, θωρώ ότι το βιβλίο του κ. Κυριακού (το οποίο ήδη έχει κάνει δύο εκδόσεις) όχι μόνο αξίζει να διαβαστεί, αλλά υπενθυμίζει στον Ιστοριοδίφη ότι κάθε μεγάλη εξέλιξη μπορεί να κυοφορείται από λίγους, αλλά τελικά για να πραγματοποιηθεί πρέπει να αγκαλιαστεί από τους πολλούς. Τελειώνοντας, θα παραθέσω μια σειρά από τοπικές παροιμίες που αποθησαυρίζει ο συγγραφέας και αυτό για να αντιληφθεί ο αναγνώστης πόσο κοντινή και οικεία στον μέσο Ελλαδίτη είναι στην πραγματικότητα η μακρινή Ξυλοτύμβου της Λάρνακας....

Είπεν ο γάδαρος του πετεινού τζιεφάλα

Με το συγγενή σου φάε, πκιε τζιαι αλίσι βερίσι μεν κάνεις

Της νύχτας τες δουλειές, είεν τες η μέρα τζιαί εγέλαν

Σπίτιν όσον να σε χωρεί τζιαί χωράφιν ώσπου θωρείς

Θέλει την πίττα σωστή τζιαί το σιύλλο χορτάτο

Κατά μάνα κατά τζιύρη

  

Όποιος θέλει τα πολλά χάνει τζιαι τα λλια

(*) Στη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια του Κώστα Χριστοφίδη αναφέρεται πως ο αρχαιοκάπηλος Λουδοβίκος Πάλμα Ντι Τσιεσνόλα (1865-1876), πρόξενος της Αμερικής στη Κύπρο, ανακάλυψε το 1882 ξύλινο λαξευτό τάφο με θαυμάσια ξυλογλυπτική παράσταση της Αφροδίτης και της Αρτέμιδος. Γι αυτό δόθηκε το όνομα Ξυλοτύμπου. Οι γεροντότεροι, του χωριού έλεγαν πως στο τόπο που βρέθηκε ο τάφος υπήρχε αψιδωτό κτίσμα και πως το 1890-1900 το χάλασαν και χρησιμοποίησαν τις πέτρες για το κτίσιμο της εκκλησίας του Αγίου Ανδρόνικου.

Άλλες πηγές για την Ξυλοτύμβου

 http://www.xylotymbou-cyprus.com/

http://gym-xylotymvou-lar.schools.ac.cy/

http://www.sigmalive.com/news/local/142644/efxaristo-tou-israil-sti-ksylotympou (από τα αποκαλυπτήρια του μνημείου στην Ξυλοτύμβου από τον πρόεδρο της δημοκρατίας κ. Νίκο Αναστασιάδη, για την βοήθεια που πρόσφεραν οι κάτοικοι σε Εβραίους πρόσφυγες)

http://www.istorikathemata.com/