τον Κυπριακό λαό σε Παγκύπριο συλλαλητήριο στον Ιερό Ναό Φανερωμένης, στις
22 Αυγούστου 1954.
Πρωτοφανή πλήθη λαού από ολόκληρη την Κύπρο κατέκλυσαν το χώρο του
Ναού και τις γύρω από αυτόν περιοχές και προέβαιναν σε ενθουσιώδεις εκδηλώσεις
υπέρ της Ένωσης.
Ο Εθνάρχης Μακάριος, φανερά συγκινημένος, μίλησε προς τα συγκεντρωθέντα
πλήθη ως εξής:
Διαρρήξωμεν τους δεσμούς αυτών
καί, άπορρίψωμεν άφ' ημών τόν ζυγόν αυτών.
Κύριος τών Δυνάμεων μεθ' ημών».
Είς πάνδημον δέησιν συνήλθομεν σήμερον είς τόν ιερόν τούτον χώρον, "Ελληνες
αδελφοί. Καί τοϋ Κυρίου δεηθέντες «Ινα λαλήση αγαθά είς τάς άκοάς τών δυναστών
μας», διαλαλοΰμεν συγχρόνως τήν σταθεράν άπόφασιν νά «διαρρήξωμεν
τούς δεσμούς αυτών καί άπορρίψωμεν άφ' ημών τόν ζυγόν αυτών». Είς τήν ώραί-
αν καί ευγενή αυτήν προσπάθειαν εΐναι μεθ'ήμών ό Κύριος τών Δυνάμεων, διότι
μεθ' ημών είναι το δίκαιον, τό όποιον σκαιώς περιφρονείται καί ίταμώς καταπατείται
ύπό τής δυνάμεως τής βίας. "Εχομεν δε τήν πεποίθησιν ότι τό δίκαιον μας με
τοΰ Θεοΰ τήν βοήθειαν, μέ τήν άμετάθετον έμμονήν μας καί τήν πίστιν είς αυτό, θά
νικήση τελικώς καί θά θριάμβευση κατά τής αδίκου βίας.
«Ουδέν οΰτω μικρόν, ό μή ξήσεται τολμών άμύνεσθαι», κατά τήν έκφρασιν τών
προγόνων μας. Ό σ ω καί άν είμεθα μικροί ενώπιον τοΰ κολοσσοΰ τής Αγγλικής
βίας, θά τολμήσωμεν νά άμυνθώμεν. Θά άμυνθώμεν διά νά ζήσωμεν. Καί θα ζήσω-
μεν αμυνόμενοι. Θά ζήσωμεν όχι δοΰλοι, αλλά ελεύθεροι. Υπέρ τής ελευθερίας ή
άμυνα μας. Τής ελευθερίας , τήν οποίαν ή Ελλάς έγέννησε καί ως θεάν έλάτρευσε
καί τόν βωμόν της έθεμελίωσε μέ τα κόκκαλα τών Ελλήνων τά ιερά. Αυτή ή Ελληνική
θεότης δέν έχει θέσιν είς τήν Έλληνικήν Κύπρον, όπου εις τόν αιώνα τών
δημοκρατικών ιδεωδών καί τών αρχών τής αύτοδιαθέσεως τών λαών εξακολουθεί
ακόμη νά υφίσταται καθεστώς δουλείας, προς ΰβριν καί προς όνειδος τών υψηλών
τούτων αρχών. Όπερ δε τό χειρότερον, εντός τοΰ Βρεττανικοΰ Κοινοβουλίου, κατά
τήν 28ην παρελθόντος Ιουλίου, ό Υφυπουργός τών Αποικιών, αναφερόμενος
εις τήν Κύπρον, έδήλωσε σαφώς καί χωρίς στενοχωρίαν ή αίσθημα αίδοΰς ότι
«υπάρχουν ώρισμένα εδάφη τής Κοινοπολιτείας, τά όποια, ώς εκ τών ιδιαιτέρων
συνθηκών των, ουδέποτε δύνανται νά γίνουν πλήρως ανεξάρτητα»1. Εις αξίωμα
δηλαδή τοΰ συνταγματικού δικαίου τής Βρεττανικής Κοινοπολιτείας ηθέλησε νά
άναγάγη ό Άγγλος Υφυπουργός τήν έπί τής Κύπρου συνέχισιν τοΰ θεσμοΰ τής
δουλείας. Μέχρι τοΰδε έγνωρίζαμεν, καί αυτό τουλάχιστον διεκήρυττον οί Άγγλοι,
ότι αξίωμα τής Βρεττανικής Κοινοπολιτείας εΐναι νά προωθούνται βαθμιαίως όλαι
αί άποικίαι της προς τήν αύτοδιάθεσιν. Μέχρι πρό τίνος οί Άγγλοι έδιδον υποσχέσεις
ή έκαμναν λεπτοφυεΐς υπαινιγμούς ότι οί εθνικοί μας πόθοι θά έπραγματο-
ποιοΰντο μελλοντικώς, είς χρόνον εύθετώτερον. Έγκατελείφθη όμως ήδη ή γνωστή
Βρεττανική πολιτική τών ελιγμών καί άκαμπτος στάσις προεβλήθη έναντι τοΰ Κυπριακού
ζητήματος. Οΰτε υποσχέσεις, οΰτε υπαινιγμοί. Απόλυτος άρνησις καί διά
το παρόν καί διά το μέλλον. Ή Κύπρος είναι άπό τά εδάφη, τα όποια ουδέποτε θά
άπαλλαγοΰν τής Βρεττανικής κυριαρχίας. Κατεδικάσθησαν οί Κύπριοι νά γεννώνται
δοΰλοι καί δοΰλοι νά αποθνήσκουν. Καί ή τοιαύτη ανήθικος καταδίκη έξηγ-
γέλλετο συγχρόνως μετά τής αποφάσεως περί εισαγωγής «συντάγματος». Ποίου
άνθρωπου σεβόμενου εαυτόν καί τάς ήθικάς εννοίας δέν έξανίσταται ή συνείδη-
σις διά τήν εκ μέρους τής Βρεττανικής Κυβερνήσεως άπροκάλυπτον περιφρόνησιν
προς το αίώνιον άνθρώπινον αίτημα τής ελευθερίας καί πρός πάσαν έννοιαν
ηθικής καί δικαιοσύνης; Είς τήν πολιτικήν ιστορίαν τής Αγγλίας θά άποτελοΰν
στίγμα άνεξίτηλον αί δηλώσεις αύται τοΰ Άγγλου Ύφυπουργοΰ, διά τών όποιων
καθορίζεται ή τοιαύτη Βρεττανική στάσις έναντι τοϋ Κυπριακοΰ λαοϋ. Αί δηλώσεις
αύται άπεδοκιμάσθησαν όχι μόνον είς τήν Νήσόν μας, άλλά καί εντός αυτής
ακόμη τής Βρεττανικής Βουλής. Άγγλος πρώην Υπουργός έτόνισε τότε είς τήν
Βουλήν ότι «τό κυβερνών σήμερον τήν Μεγ. Βρεττανίαν κόμμα πρέπει νά έννοήση
πλέον τό γεγονός, ότι είς τόν σύγχρονον κόσμον δυνάμεθα νά κυβερνώμεν λαούς,
μόνον έφ' όσον ούτοι εκουσίως τό άποδέχωνται». Εργατικός βουλευτής, ό όποιος
τήν στιγμήν αυτήν ευρίσκεται μεταξύ μας, έχαρακτήρισεν ώς ύποκριτικήν καί
έπαίσχυντον τήν μέ τοιαύτας δηλώσεις συνοδευομένην είσαγωγήν συντάγματος2.
Σοβαρά δέ μερίς τοΰ Βρεττανικοΰ τύπου κατέκρινε μέ δριμεϊαν γλώσσαν τήν στά-
σιν αυτήν τής Βρεττανικής Κυβερνήσεως. Εβδομαδιαία Βρεττανική Έπιθεώρησις
έχαρακτήρισεν αυτήν ώς τραγικήν καί γελοίαν. Τραγικήν, διότι προσέβαλλε τό
βασικόν δόγμα, ότι τό άποικιακόν καθεστώς δύναται νά δικαιολογηθή μόνον ώς
προσωρινή κηδεμονία ασκούμενη έξ ονόματος τών αποικιακών λαών, γελοίαν δέ,
διότι ή Βρεττανική Κυβέρνησις δέν έχει μάθει ακόμη «τά διδάγματα τών ιδίων
αυτής μωριών».
Τήν συνταγματικήν έπίθεσιν καί τήν δήλωσιν τοϋ Άγγλου Υφυπουργού, διά τής
όποιας απέκλειε διά τόν Κυπριακόν λαόν τό δικαίωμα τής αύτοδιαθέσεως, ήκού-
σαμεν μέ άγανάκτησιν καί ομόθυμος ήτο ή διαμαρτυρία μας. Γνωρίζομεν καλώς
δτι ή Βρεττανική Κυβέρνησις επιθυμεί τήν είσαγωγήν συντάγματος, όχι διά νά παραχώρηση
εις ημάς περισσότερος ελευθερίας, άλλά διά νά στραγγαλίση δι' αύτοϋ
τό έθνικόν μας αίσθημα καί νά άποναρκώση τήν ήθικήν άντίστασίν μας. Τό σύνταγμα
είναι τό μέσον διά τήν έκτέλεσιν τής αποφάσεως περί παραμονής τής Κύπρου
αιωνίως ύπό Αγγλικήν κατοχήν. Καί διά τοΰ συντάγματος επιδιώκει ή
Αγγλική Κυβέρνησις νά γίνωμεν ημείς οί ϊδιοι έκτελεσταί τής αποφάσεως. Πόσον
δμως άπατάται άν νομίζη τούς Κυπρίους τόσον ευτελείς, ώστε νά προδώσουν τά
εθνικά ιδεώδη των! Άλλ' ήκουσαν ήδη τήν άπάντησιν τοϋ Κυπριακού λαοΰ. «Άπο-
κρούομεν το σύνταγμα». «Δέν συγκατατιθέμεθα εις τήν παράτασιν τής δουλείας
μας» ήτο ή υπερήφανος άπάντησις παντός Έλληνος Κυπρίου. Πιθανώς νά προ-
σπαθήση ή Βρεττανική Κυβέρνησις νά έξεύρη αργυρώνητα όντα πρός συνεργα-
σίαν διά τήν έπιβολήν συνταγματικού καθεστώτος. Έχομεν τήν πεποίθησιν δτι δέν
θά έπιτύχη εις μίαν τοιαύτην προσπάθειαν. Άλλά καί έπί πλέον πρέπει νά έχη ύπ'
όψιν της τό βασικόν αξίωμα, δτι δέν δημιουργοΰνται καθεστώτα μόνον μέ
αργυρωνήτους ή άρνησιπάτριδας.
Διά νά προχώρηση ανενόχλητος εις τά πολιτικά της σχέδια διά τήν Κύπρον ή
Βρεττανική Κυβέρνησις προέβη τήν 2αν Αυγούστου εις τήν καταπληκτικήν
δήλωσιν, δτι θά εφαρμόζεται εις τό μέλλον ατόνησαν άρθρον τοΰ ποινικοΰ κωδικός,
συμφώνως πρός τό όποιον πάν πρόσωπον διωκόμενον διά στασιαστικήν ένέρ-
γειαν υπόκειται εις φυλάκισιν μέχρι πέντε ετών3. Δι' επεξηγηματικής δηλώσεως καθίστατο
έπί πλέον σαφές δτι έκφρασις επιθυμίας πρός μεταβολήν τοΰ καθεστώτος
τής νήσου αποτελεί στασιαστικήν ένέργειαν. Από τό Κυπριακόν λεξιλόγιον θέλουν
οί Κυρίαρχοι νά σβύσωμεν τήν λέξιν «ελευθερία». Θέλουν νά μάς μάθουν νά είμεθα
δοΰλοι ευτελείς καί νά λησμονήσωμεν δτι είμεθα Έλληνες. Ουδέποτε αί διεθνείς
άρχαί καί διακηρύξεις υπέστησαν τοιοΰτον κόλαφον, δπως κατά τάς ημέρας
αύτάς εις τήν Νήσόν μας. Τί παρέμεινε λοιπόν ορθόν εις τήν θέσιν του, εάν καί
αυτή ακόμη ή έννοια τής ελευθερίας ανετράπη μέσα εις τήν συνείδησιν τών ιθυνόντων
σήμερον τήν ανθρωπότητα λαών, καί ή ευγενής όρμή πρός άπόκτησιν
καί διατήρησιν αυτής θεωρείται έγκλημα; Ή σ α ν λοιπόν λέξεις κεναί δλα εκείνα τά
ευγενή συνθήματα έν ονόματι τών όποιων οί λαοί τής άνθρωπότητος εκλήθησαν
διά νά χύσουν τό αίμα των καί νά θυσιάσουν τήν ζωήν των;
Έν ονόματι τής Ελλάδος καί τής ελευθερίας μάς έκάλουν προ ολίγων ετών νά
πολεμήσωμεν παρά τό πλευρόν των. «Ελλάς καί Ελευθερία» ήσαν διά τούς Άγγλους
τότε τά προσφιλέστερα ονόματα. Σήμερον δμως, ή πρός τάς λέξεις αύτάς
έπίκλησις έκ μέρους του Έλληνος Κυπρίου αποτελεί έγκλημα προδοσίας, έγκλημα στάσεως! Ό απαίσιος φασισμός, ό όποιος έπολεμήθη διά θυσιών πολλών καί απέθανε
καί ετάφη εις τά πεδία τών μαχών τοΰ τελευταίου παγκοσμίου πολέμου, έξήλ-
θεν ώς βρυκόλαξ έκ τοΰ τάφου καί άναζή σήμερον εις τήν Νήσόν μας. Τί απέγιναν
δλαι έκεϊναι αί διακηρύξεις, περί κατοχυρώσεως τών βασικών δικαιωμάτων καί
ελευθεριών τοΰ άνθρωπου, τάς όποιας έκ τών πρώτων ύπέγραψεν ή Κυρίαρχος
Δύναμις;
Δύσκολος είναι ό άγων. Δέν τρέφομεν πρός τοΰτο αύταπάτας. Άλλ' εις τήν
ψυχήν όλων μας καίει άσβεστος φλόξ, ό πόθος τής ελευθερίας. Τήν φλόγα αυτήν
ουδεμία δύναμις εγκόσμιος δύναται νά κατάσβεση. Οί δέ άνεμοι, τούς όποιους αί
δυνάμεις τής βίας καί τής τυραννίας εξαπολύουν κατ' αυτής, άπ' εναντίας τήν
άναρριπίζουν καί τήν ενισχύουν. Καί άπό τήν φλόγα αυτήν όραματιξόμεθα τήν
έλευθερίαν νά άναγεννάται πάλιν ώς ό μυθολογικός αρχαίος φοίνιξ.
Κύπριοι αδελφοί,
Στώμεν καλώς. Ουδείς άς όρρωδήση. Ουδείς άς προδώση τάς αρχάς καί τάς πεποιθήσεις
του. Είμεθα "Ελληνες καί μετά τών Ελλήνων έπιθυμοΰμεν νά ζήσωμεν.
Ύπό τούς ιερούς αυτούς θόλους άς δώσωμεν σήμερον τόν άγιον όρκον: θά πα-
ραμείνωμεν πιστοί έως θανάτου εις τό έθνικόν μας αίτημα. Άνευ υποχωρήσεων.
Άνευ παραχωρήσεων. Άνευ συναλλαγών. Θ ά περιφρονήσωμεν τήν βίαν καί τήν
τυραννίαν. Μ έ θάρρος θά ύψώσωμεν τό ηθικόν παράστημα μας υπεράνω τών
μικρών καί εφήμερων κωλυμάτων, έν καί μόνον έπιδιώκοντες, εις έν καί μόνον
αποβλέποντες τέρμα, τήν Ένωσιν καί μόνον τήν Ένωσιν».
ΑΠΑΝΤΑ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ, τόμος Α', σα. 253-257, Έκδοση Ιδρύματος Αρχ. Μακαρύ
Γ, Λευκωσία 1991
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου