Ο Μακάριος, ο Γρίβας και η τραγωδία της Κύπρου Ο στρατηγός Καρούσος αποκαλύπτει τις άγνωστες πτυχές της μακρόχρονης σύγκρουσης των ηγετών της Μεγαλονήσου

Ενας από τους βασικούς πρωταγωνιστές του σύγχρονου κυπριακού δράματος, ο στρατηγός Γεώργιος Καρούσος, αποκαλύπτει για πρώτη φορά άγνωστες πτυχές από τις μοιραίες εσωτερικές διαμάχες ανάμεσα στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και στον στρατηγό Γρίβα. Αφορμή στάθηκε η αποκάλυψη του «Βήματος» για τις πληροφορίες που είχε η CIA το 1975 για υποτιθέμενο σχέδιο δολοφονίας του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ από την οργάνωση ΕΟΚΑ Β'.

Ο στρατηγός Καρούσος χαρακτήρισε με επιστολή του προς «Το Βήμα» αβάσιμους τους ισχυρισμούς της αμερικανικής υπηρεσίας. Ο ίδιος είχε άλλωστε αναλάβει την αρχηγία της ΕΟΚΑ Β' μετά τον θάνατο του Γρίβα στις αρχές του 1974 και γνώριζε καλά πρόσωπα και πράγματα στον χώρο των οπαδών του στρατηγού.

Ακολούθησε μια επιστολή του επί σειρά ετών εξ απορρήτων του Μακαρίου Πάτροκλου Σταύρου με την οποία κατηγορούσε τον Καρούσο και την ΕΟΚΑ Β' για τον ρόλο που έπαιξαν στα γεγονότα που οδήγησαν στην τουρκική εισβολή το 1974.

Η αντιπαράθεση Καρούσου-Σταύρου αποτελεί μια σπάνια ευκαιρία να φωτισθούν επιτέλους τα σκοτεινά παρασκήνια του Κυπριακού. Πρόκειται στην ουσία για μια σκιαμαχία δύο ιστορικών ηγετών, του Μακαρίου και του Γρίβα, μέσω δύο επιζώντων στενών συνεργατών τους.

«Εντυπωσιακό ηγέτη αλλά όχι ουσιαστικό» χαρακτηρίζει τον Μακάριο ο στρατηγός Καρούσος και προσθέτει ότι «ο καλός ηγέτης θυσιάζεται για τον λαό του ενώ αυτός θυσίασε τον λαό του».

Η μαρτυρία του διαδόχου του Γρίβα έχει σημασία γιατί αποτελεί και μια αυτοκριτική για τον ρόλο της ΕΟΚΑ Β'. Ο Καρούσος εξηγεί τις προσπάθειες που έκανε να αποτρέψει την ανοικτή σύγκρουση Γρίβα-Μακαρίου και γράφει ότι του κόστισε η αποτυχία του να «συγκρατήσει φοβερές δυνάμεις που έσπρωχναν στον γκρεμό».

Ο στρατηγός ρίχνει όμως το γάντι της ιστορικής αντιπαράθεσης στον «αντίπαλό» του κ. Σταύρου με μια χαρακτηριστική φράση: «Δεν δήλωσα ποτέ αθώος και δέχθηκα το ποσοστό ευθύνης που μου καταλογίζουν. Πρέπει όμως να ξέρει ο κ. Π. Σταύρου ότι στη μεγάλη ουρά των κατηγορουμένων είμαι πιο πίσω από τον ίδιο».

Με αφορμή την επιστολή του κ. Πάτροκλου Σταύρου στην εφημερίδα σας, στις 17.1.99, παρακαλώ να δημοσιεύσετε την πιο κάτω απάντησή μου.

Η εκ μέρους του «Βήματος» καταχώρηση των απόψεών μου για την έκθεση της CIA στην οποία αναφερόταν η ανταπόκριση του κ. Α. Παπαχελά (22.11.98) δεν δικαιολογεί το οξύ γραπτό του κ. Π. Σταύρου. Μια αντιπαράθεση των κειμένων το βεβαιώνει. Η επιστολή του αποτελεί ανεμπέδωτη επίθεση κατά αγωνιστών και είναι δείγμα σπουδής, ακοσμίας και εμπάθειας.

Θέλω να τονίσω στους αναγνώστες σας ότι έτσι ακριβώς ενεργούσαν πολλοί από τους εξουσιαστές εκείνης της εποχής. Προκαλούσαν, έβριζαν και κατηγορούσαν όποιον τολμούσε να αμφισβητήσει το κατεστημένο τους. Αν μάλιστα αντιστρατεύονταν τα σχέδιά τους, τον «έπαιζαν» χωρίς οίκτο. Οσοι θέλουν να ανιχνεύσουν την αφετηρία της καταστροφής, δεν έχουν παρά να εξετάσουν πράξεις όπως του κ. Π. Σταύρου.

Δεν ήξερα, αλήθεια, ότι είχα αρχηγό τον Κίσινγκερ στην ΕΟΚΑ Β'. Και να που ξαφνικά το μαθαίνω τώρα από τον εχθρό της ένωσης, δάσκαλο της «Κυπριακής συνείδησης», ο οποίος σπιλώνει την ιστορία της πατρίδας του.

Γρίβας, αγωνιστές, υπερασπιστές μιας ωραίας ιδέας, πεταμένοι ανεύθυνα από τον κ. Π. Σταύρου στον κάλαθο των αχρήστων. Συνηθισμένος ο Δόκτορας στις γρήγορες προγραφές, αναθυμήθηκε τον «Υφυπουργό παρά τω Προέδρω» και απάντησε υβριστικά. Μόνο που τώρα είναι αλλιώς τα πράγματα. Ξύπνησε ο Ε/Κυπριακός λαός και άρχισε να καταλαβαίνει ποιοι τον οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση. Ξύπνησαν και οι Ελλαδίτες. Είδαν κι αυτοί για ποιους θυσίασαν τα παιδιά τους.

Θλιβερό απομεινάρι της τραγικής εκείνης εποχής, ο κ. Π. Σταύρου χρησιμοποίησε «Το Βήμα» για να περάσει τη γνωστή παλιά γραμμή των αδικητών, που παριστάνουν έντεχνα τους αδικημένους. Μια ματιά σε κάποιο ημερολόγιο ανθρώπου του περιβάλλοντός του (με μέριμνά του απαγορεύθηκε και πολτοποιήθηκε) και στα ιλαροτραγικά αφηγήματα για την έρπουσα συμπεριφορά του κατά το πραξικόπημα αποκαλύπτουν το ανάστημα του ανδρός.

Αν επέτρεπε ο χώρος την καταγραφή τους, θα αντιλαμβάνονταν οι αναγνώστες την ποιότητα των ανθρώπων που έβλαψαν την πατρίδα τους. Σαν τον «Υφυπουργό παρά τω Προέδρω» που προκαλούσε αψυχολόγητα τους αγωνιστές, με την αγανάκτηση των οποίων τροφοδοτούσε αφειδώς την ΕΟΚΑ Β'! Και άλλα πολλά διέπραξε ο κ. Π. Σταύρου με την παρέα του. Η μαρτυρική Κύπρος έγινε φέουδο τέτοιων εκμεταλλευτών, οι οποίοι απαγόρευαν με τη βία την αμφισβήτηση της κυριαρχίας του. Και να τος τώρα, ο απωλώς, που ξαναπροβάλλει.

Είναι αναγκαίο για τους αναγνώστες σας να δοθεί μια συνοπτική εικόνα της περιόδου στην οποία αναφέρεται ο επιστολογράφος. Καιρός πια να σταματήσει αυτό το παραμύθι περί Εθνάρχου Μακαρίου, ανεπανάληπτου κτλ. Καιρός, επιτέλους, να λήξει ο φαρισαϊσμός των ηθικών αυτουργών της καταστροφής.

Ηταν πράγματι ο Μακάριος μια προσωπικότητα με ικανότητες υψηλών προδιαγραφών. Εντυπωσιακός ηγέτης αλλά όχι ουσιαστικός. Γιατί ο καλός ηγέτης θυσιάζεται για τον λαό του ενώ αυτός θυσίασε τον λαό του. Ο Μακάριος υπήρξε ισχυρό φαινόμενο συγκυριών και τύχης. Φιλόδοξος, φίλαρχος, αυθαίρετος και απρόβλεπτος, ελισσόταν ανάμεσα από ναρκοπέδια σε βαθμό επικίνδυνο.

Χρησιμοποίησε στο έπακρο την επήρεια του ιερατικού σχήματος και τη συναισθηματική ανταπόκριση των θρησκευομένων για τη διατήρησή του στην εξουσία. Πλήθος λαθών σφραγίζουν την πολιτική πορεία του. Πέρα από αυτά διέπραξε και τα εξής κεφαλαιώδη σφάλματα:

Υπέγραψε τις Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου περιφρονώντας την εντολή του Ε/Κυπριακού λαού με το Δημοψήφισμα. Και ενώ αποφάσισε με τους συνεργάτες του τον αγώνα της ΕΟΚΑ, πάτησε τελικά τον όρκο του στη Φανερωμένη. Αργότερα δεν τίμησε την υπογραφή του και στις Συμφωνίες.

Προχώρησε μυστικά στην καταγγελία άρθρων του Κυπριακού Συντάγματος και, χωρίς πρόβλεψη και συνεργασία με την Ελλάδα, οδήγησε την κατάσταση σε θερμή αναμέτρηση και συνέδραμε στην ανάπτυξη των τουρκικών θυλάκων.

Αρχηγός κράτους ων ενεργούσε ως κομματάρχης κατά των πολιτικών αντιπάλων του. Συγκροτούσε παρακρατικές οργανώσεις, ένοπλα τμήματα πραιτωριανών και στρατιές πρακτόρων για τη στήριξή του.

Αφού προκάλεσε την κάθοδο της Ελληνικής Μεραρχίας στην Κύπρο, μεθόδευσε αργότερα την απομάκρυνσή της εκθέτοντας έτσι τον τόπο του στις τουρκικές διαθέσεις.

Επαιζε το πολιτικό παιχνίδι του μεταξύ Αδεσμεύτων και Ανατολικού Μπλοκ σε εποχή που η Κύπρος έτρεμε από τα Ρίχτερ των συμφερόντων της Αμερικής στον γεωστρατηγικό χώρο της Μέσης Ανατολής.

Δεν τήρησε τη συμφωνία του με τον Γρίβα (27.3.72) και με τον προκλητικό τρόπο του τον εξώθησε στα άκρα. Είδε την ΕΟΚΑ Β' ως εχθρό του και όχι ως αποτέλεσμα των εσφαλμένων χειρισμών του. Αντί να προλάβει τον διχασμό, επιδόθηκε σε διώξεις, φυλακίσεις, βασανισμούς, ανασκολοπίσεις (έκθεση ΓΚΑΡΕΤΤ) υπονομεύοντας έτσι τα θεμέλια της Κύπρου με εκρηκτική γόμωση κιλοτόνων. Και άναψε ο ίδιος τη θρυαλλίδα με την επιστολή του προς τον Γκιζίκη.

Δεν ανταποκρίθηκε στην προκήρυξή μου ως διαδόχου αρχηγού της ΕΟΚΑ Β' και δεν βοήθησε την προσπάθειά μου για την εκτόνωση της κατάστασης. Είδε τον θάνατο του Γρίβα ως ευκαιρία εξόντωσης των αντιπάλων του. Προκάλεσε έτσι απόγνωση και έσπρωξε τους σκληρούς στην αγκαλιά της χούντας. Μη διορατικός ή εκτελεστής άλλων σχεδίων, άνοιξε με τους χειρισμούς του διάπλατα την πόρτα στο πραξικόπημα.

Κάλεσε κατά το πραξικόπημα από την Πάφο τον Ε/Κυπριακό λαό να κτυπήσει τα παιδιά του (Εθνική Φρουρά) και στον ΟΗΕ ζήτησε από τους Τούρκους να επέμβουν κατά της Κύπρου.

Κατά τα άλλα, ήταν καλός στους συνεργάτες του και εξέπεμπε γλυκύτητα στους συνομιλητές του που προδιέθετε θετικά. Ηταν σκληρός διαπραγματευτής και διέθετε ψυχραιμία δέκα στρατηγών. Με τα προσόντα αυτά αγαπήθηκε θερμά. Για τα σφάλματά του μισήθηκε θανάσιμα.

Αυτός ήταν ο Μακάριος για τον οποίον ο κ. Π. Σταύρου γράφει: «Οσο είχαμε τον Μακάριο, καλά πήγαινε η Κύπρος, όταν τον διώξαμε ήλθαν ο θάνατος και ο όλεθρος». Ο κ. Π. Σταύρου πήγαινε πράγματι καλά. Η Κύπρος όμως όχι. Γιατί τον θάνατο και τον όλεθρο τους έφερε ο Μακάριος προ του πραξικοπήματος. Εσχατος συνοδός του ολέθρου και η ΕΟΚΑ Β'. Παρέα με αυτόν και ο κ. Π. Σταύρου, έστω και από τη θέση ενός μπάτλερ, που επιμένει να τη βαπτίζει «Υφυπουργός παρά τω Προέδρω».

Ο Γρίβας υπήρξε στρατιωτικός με πολεμική δράση και επαγγελματικές ικανότητες βεβαιωμένες από τις εγγραφές ιστορικών προϊσταμένων του. Δεν ήμουν Χίτης για να ξέρω τι έγινε. Γνωρίζω όμως όσα αναφέρονται στην αναγνώριση της Οργάνωσής του από το επίσημο Ελληνικό Κράτος. Αυτά ουδέποτε ανακλήθηκαν. Προκατειλημμένος ο κ. Π. Σταύρου σπιλώνει τον ένδοξο αρχηγό της ΕΟΚΑ (ψήφισμα Ελληνικής Βουλής) απευθυνόμενος σε αναγνώστες που έχουν ήδη αποτοξινωθεί από τα εμφυλιοπολεμικά σύνδρομα. Είναι αλήθεια ότι δεν είχε τη στόφα του πολιτικού και δεν τον διέκρινε πλαστικότητα στις διανθρωπικές σχέσεις του. Μονόχνωτος και αυστηρός, έδινε την εντύπωση ανελαστικού, σκληρού και άφιλου. Για όσους τον γνώρισαν από κοντά δεν ήταν ακριβώς έτσι. Συγκρότησε στην Ελλάδα αντιστασιακή Οργάνωση. Αποκαλύφθηκε και διώχθηκε με τους συνεργάτες του (Οπρόπουλος-Μουστακλής-Λύτρας, κύπριοι επιστήμονες και φοιτητές). Μετά τη ναυάγηση της προσπάθειάς του αυτής και με σύμφωνη γνώμη αντιστασιακών προσωπικοτήτων αποδέχθηκε αποστολή καθόδου του στην Κύπρο για επιβοήθηση Οργάνωσης από εκεί νέας αντιστασιακής προσπάθειας, σε συνδυασμό με πολιτική επιδίωξη της Ενωσης. Υποσχέθηκα να τον βοηθήσω και τήρησα τον λόγο μου. Οταν αργότερα διέφυγα προς την Κύπρο, διαπίστωσα ότι οι εξελίξεις δεν ευνοούσαν τους σχεδιασμούς. Το είπα στον Γρίβα και του ζήτησα να εξέλθει από το κρησφύγετο γιατί η εκεί παραμονή του θα έδινε άλλη ερμηνεία στα πράγματα. Είχαν από πολύ καιρό εκεί κάτω αναπτυχθεί αντιπαραθέσεις και οι τριγμοί απειλούσαν τα κεκτημένα ενός σκληρού Μακαριακού κατεστημένου, που δεν είχε καμιά διάθεση να τα παραχωρήσει για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα και στην Ενωση. Η αποστολή ήταν λάθος. Σχεδόν αυτόματα συσπειρώθηκαν γύρω από τον Μακάριο και τον Γρίβα οι οπαδοί τους. Ενώ και οι δύο τους δεν αντιλήφθηκαν τον κίνδυνο. Ξύπνησαν μέσα τους τα Κυπριακά γινάτια και θόλωσαν τη λαμπρή εικόνα των απαράβλητων πρωτεργατών του Κυπριακού αγώνα. Οι εντολείς του Γρίβα κατάλαβαν την κατάσταση και τάχθηκαν με τον δυνατό. Ετσι ο Γρίβας απομονώθηκε και εγκαταλείφθηκε. Ολοι αυτοί που ομιλούν ή κρύβονται τώρα, γιατί τότε δεν συγκράτησαν τις εξελίξεις; Μήπως διείδαν ότι η καταστροφή τους διευκόλυνε; Μήπως, λέω.

Σε λίγο τα αίματα, οι αδελφοσκοτωμοί, τα μίση προκάλεσαν μέγα χάσμα. Μέσα σε αυτό άνθησε το κακό. Πράκτορες όλων των αποχρώσεων αλώνιζαν και τις δύο πλευρές με αντικειμενικό σκοπό την αποδυνάμωση και λύση του Κυπριακού κατά τα συμφέροντά τους. Ο κρατικός μηχανισμός της Κύπρου δεν στάθηκε δυνατός να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Ενεργούσε ως Μακαριακός μηχανισμός και εκτράπηκε. Μηχανισμός του Γρίβα δεν υπήρχε. Χωρίς συνοχή η ΕΟΚΑ Β', πληττόμενη με διώξεις, έστρεψε την προσοχή της στην αντεκδίκηση και έσπρωχνε, χωρίς να βλέπει, στην αποδιοργάνωση. Μέσα σε αυτή τη σύγχυση ο Γρίβας έχασε τον έλεγχο. Αντί να προλάβει τη διαίρεση, εγκαταλείφθηκε σε αυτή με το τραχύ αίσθημα του κυνηγημένου.

Μεγάλος αριθμός ενωτικών προσπάθησε να ανακόψει τον κατήφορο. Είδε τον κίνδυνο αλλά δεν το μπόρεσε. Τα πλήγματα του Μακαρίου δεν άφηναν περιθώρια. Πολλοί ήταν αυτοί που έτρεχαν να προλάβουν, με κίνδυνο της ζωής, αντεκδικήσεις αγωνιστών αγρίως κυνηγημένων από τους πραιτωριανούς. Στο τέλος, μπροστά στο ανηλεές πογκρόμ γέμισε η ύπαιθρος από καταζητούμενους. Αντί της μέριμνας του Μακαρίου για εξηρέμηση, υιοθετήθηκε η μέθοδος της σταύρωσης. Ενα μεγάλο ποσοστό Ε/Κυπρίων κόλλησε στον τοίχο χωρίς ανάσα. Αν οι άμυαλοι της χούντας δεν διέπρατταν το έγκλημα, θα ήταν ο Μακάριος και ο κ. Π. Σταύρου σήμερα οι κατηγορούμενοι. Το πραξικόπημα τους έσωσε.

Ολη αυτή η κατάσταση έδωσε ευκαιρία στη χούντα για διεισδύσεις. Ο Γρίβας όμως δεν είχε σχέση με αυτές. Δεν ήταν ο Γρίβας συνεργάτης, όπως τον κατηγορούσαν. Υπάρχουν ιδιόγραφες διαταγές του που απαγόρευαν στα μέλη του επαφές και συγχρωτίσεις με χουνταίους. Οχλήσεις υπήρχαν από όλες τις πλευρές και φαίνονται στο αρχείο του. Συνεργασίες όμως ποτέ.

Σήμερα, 25 χρόνια μετά τα τραγικά συμβάντα, βγαίνει ένα σταθερό συμπέρασμα: ότι «συνήργησε σε αυτά συνισταμένη απροσεξιών, λαθών και εσφαλμένων χειρισμών από την Κύπρο και την Ελλάδα». Για το τελικό συμβάν στην Κύπρο υπάρχει αναμφισβήτητη ευθύνη του Γρίβα και της ΕΟΚΑ Β'. Τη μεγαλύτερη ευθύνη όμως φέρει ο Μακάριος ως υπεύθυνος Αρχηγός του Κράτους.

Το κυριότερο λάθος του Γρίβα ήταν ότι επέλεξε για την υπηρέτηση του σκοπού του την προσφιλή του μέθοδο της απόκρυψης. Και απομονώθηκε έτσι χωρίς προσλαμβάνουσες των συμβαινόντων, εκτεθειμένος στις πολύπλευρες υποδείξεις των συμβούλων του. Μερικές φορές συμβούλων φανατισμένων, εξουθενωμένων από την πίεση και το κυνηγητό του κατεστημένου. Με την κατάσταση αυτή διαφώνησα και πολλές φορές έφθασα σε οξεία αντίθεση με τον Γρίβα. Το ίδιο έπραξαν και πολλοί νουνεχείς κύπριοι ενωτικοί. Οσοι εξ αυτών είχαν τον τρόπο να τον βλέπουν ή να του γράφουν. Προσωπικά, περισσότερο ξένος στο περιβάλλον (Ελλαδίτης), απομονώθηκα και κατ' επανάληψη κατηγορήθηκα ως πράκτορας του Μακαρίου, του Λυσσαρίδη, του ΠΑΚ, της Χούντας, ανάλογα με το πώς βόλευε τον καθένα η προσπάθεια εξουδετέρωσής μου. Μάρτυρες των αγωνιών και ανησυχιών μου όσοι με φιλοξένησαν και με διαφύλαξαν κατά καιρούς στα σπίτια τους. Λυκούργος Αρχοντίδης, Ανδρέας Ανδρέου, Κώστας Παπαλεοντίου, Τάκης Ευδόκας, Σταυράκης Ζάκκος, Πανίκος Σωτηρίου και πολλοί άλλοι έζησαν μαζί μου τις ψυχικές εντάσεις και τις προσπάθειες πρόληψης του διχασμού.

Με πρωτοβουλία των Πανίκου Σωτηρίου και Σταυράκη Ζάκκου ξανασυνάντησα τον Γρίβα λίγο προ του θανάτου του. Διέκρινα το μεγάλο δράμα του. Το τέλος ενός ανδρός που μεγαλύνθηκε και πολεμήθηκε αδυσώπητα από αυτούς που ανάδειξε με τους αγώνες του. Ο θάνατός του άνοιξε το στόμιο της αβύσσου. Και πήδηξαν εκεί μέσα πρόθυμες και οι δύο πλευρές. Εκεί μέσα πήδηξε και ο κ. Π. Σταύρου. Με την ψευδαίσθηση του αθώου κρίνει τώρα τα πράγματα από τα αβυσσαλέα σκοτάδια του.

Θα υπάρχει ασφαλώς η απορία πώς εγώ αναμείχθηκα στο Κυπριακό δράμα και γιατί δεν αποχώρησα εγκαίρως.

Μόνο όσοι αντιστάθηκαν στη Δικτατορία μπορούν να με καταλάβουν. Δεν είχα διάθεση να αφεθώ στα χέρια της παθητικά, κατά τα γούστα των υποστηρικτών της. Είχα το αίσθημα του χρέους της απολάκτισης. Χιλιάδες φυλακισμένοι και εξόριστοι είχαν ανάγκη από το χρέος αυτό. Εγώ το υπηρέτησα σε βάρος των συμφερόντων και της ηρεμίας μου. Δεν ήμουν Θεός για να γνωρίζω τις εξελίξεις. Είχα την άποψη ότι προσωπικότητες σαν τον Μακάριο και τον Γρίβα ήσαν σε θέση να ποδηγετήσουν μια τέτοια σοβαρή προσπάθεια. Εφόσον μάλιστα συνδυαζόταν με επιδίωξη της Ενωσης, είδα διπλό το χρέος μου. Το Σχέδιο απέτυχε. Σκόνταψε στα κατεστημένα και στις αναθεωρήσεις των εμπνευστών του. Κατάλαβα από την πρώτη στιγμή εκεί κάτω το απρόσφορο της προσπάθειας. Ηταν το εύκολο να το 'βαζα στα πόδια πηγαίνοντας κάπου αλλού και θα επένδυα για την αύριο. Ως στρατιώτης όμως δεν διδάχθηκα τέτοιες μεθόδους. Δέχθηκα τη σκληρή τύχη. Και τη μοίρασα με τους αδελφούς Κυπρίους που αφιερώθηκαν στην προσπάθεια να συγκρατήσουν τα γεγονότα.

Οταν ο Γρίβας μου είπε αν θέλω να με διευκολύνει να φύγω από την Κύπρο, του απάντησα όχι. Θα μείνω μαζί σου, δήλωσα, ως την τελευταία πνοή σου. Και το τήρησα, ανεξάρτητα από τον σκληρό τρόπο απέναντί μου. Δεν πέτυχα στην προσπάθεια πρόληψης του κακού. Δεν εισακούστηκα. Στο τέλος τέλος ένας απότακτος ταγματάρχης ήμουν σε ξένο τόπο. Δεν μπορούσα να συγκρατήσω τις φοβερές δυνάμεις που έσπρωχναν στον γκρεμό. Μεσα σε αυτές και ο κ. Π. Σταύρου που δεν έπραξε το καθήκον του γνωστικού συμβούλου ως «Υφυπουργός παρά τω Προέδρω». Εγώ όμως προσπάθησα ως το τέλος. Μέσω του στρατηγού Περίδη και άλλων διωκομένων τότε, πέτυχα τη συνάντηση Μακαρίου και Γρίβα (27.3.72). Με σύνδεσμο τον έφεδρο Αξ/κό των ΛΟΚ το '64 κ. Λούη Λοΐζου, των Κυπριακών Αερογραμμών, ενημέρωσα αντιστασιακές προσωπικότητες του ελλαδικού και ευρωπαϊκού χώρου για την κατάσταση στην Κύπρο. Το ίδιο έπραξα και στους έγκριτους δημοσιογράφους τότε του «Βήματος» Δ. Ψαθά και Π. Παλαιολόγο. Το ίδιο και με την προκήρυξή μου και τις λοιπές ενέργειες στην ΕΟΚΑ Β', ως αρχηγός της. Εφυγα αφού ενημέρωσα τα στελέχη της ΕΟΚΑ Β' ότι δεν επιθυμώ να γίνω συνδρομητής μιας πιθανής καταστροφής και όχι γιατί φοβήθηκα τη δολοφονία μου, όπως λέει ο κ. Π. Σταύρου. Εκτοτε μοιράστηκα τα απότοκα του αποτελέσματος με όλους τους άλλους. Δεν τράβηξα την ουρά μου απ' έξω και δεν ζήτησα από κανένα να αντιληφθεί τις θέσεις μου. Δεν δήλωσα ποτέ αθώος και δέχθηκα το ποσοστό ευθύνης που τρίτοι απληροφόρητοι μου καταλογίζουν. Πρέπει όμως να ξέρει ο κ. Π. Σταύρου ότι στη μεγάλη ουρά των κατηγορουμένων που εννοεί είμαι πιο πίσω από τον ίδιο. Πρέπει ακόμη να ξέρουν όλοι ότι δεν πληρώθηκα από κανένα, δεν αποδέχθηκα θέσεις προσοδοφόρες και μένω σήμερα στο νοίκι για να είμαι ελεύθερος παρέα με την αλήθεια.

Για όλο αυτό το διάστημα της μεταπολίτευσης ενωτικοί της Κύπρου, αγνοί Ελληνες, αποφάσισαν να μην ανοίξουν το Αρχείο του Γρίβα (για όσο θα χρειαστεί), για να ΜΗ βλάψουν το δύσκολο έργο των χειριστών του Κυπριακού σήμερα. Ολοι αυτοί απαντούν στον κ. Π. Σταύρου και την παρέα του. «Παιδιά, μη σπρώχνετε, γιατί θα ανοίξει το Αρχείο του Γρίβα και θα βρωμίσει η Ελλάδα από την μπόχα σας». Τι εννοώ; Κάποια συνέντευξή μου στο περιοδικό ΕΛΛΟΠΙΑ εξηγεί μερικά πράγματα. Ας τη διαβάσει ο κ. Πάτροκλος Σταύρου. Και μια που καταγίνεται με τον μεγάλο Καζαντζάκη, ας μην παραλείψει να μελετήσει και τους «Αδελφοφάδες» του. Θα βρει εκεί μέσα τον εαυτό του. 

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟ ΒΗΜΑ   07/02/1999