Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΘΝΙΚΗ ΚΡΙΣΙΣ Η ΕΛΛΑΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ ΚΑΙ Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ - ΑΙ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΙ ΚΑΙ Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - Η ΟΛΕΘΡΙΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΙΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΜΟΓΕΝΩΝ εν έτει 1917(Α΄ΜΕΡΟΣ)

Υπό του ΓΕΩΡΓΙΟΥ Σ. ΦΡΑΓΚΟΥΔΗ
Δικηγόρου, Δημοσιολόγου, Προέδρου του "Πατριωτικού Συνδέσμου των Κυπρίων"

«Ζητώ την άδεια, όπως γίνη ανεκτόν ίνα δημοσιεύσω τας σκέψεις μου και επικρίνω την Κυβέρνησιν και τους Συμμάχους. Καθ' ην στιγμήν εις όλα τα Έθνη η σκέψις αφέθη ελευθέρα, μόνον εις την Ελλάδα ο Στρατιωτικός Νόμος και η λογοκρισία έπνιξαν κατά τρόπον αμείλικτον πάσαν σκέψιν και πάσαν ενέργειαν. Και καθ' ην στιγμήν όλοι οι λαοί εξηγέρθησαν, μόνος ο Ελληνικός λαός παραμένει δούλος, σκεπτόμενος και ενεργών όπως θέλει η Κυβέρνησις. Καθ' ην στιγμήν η Γερμανία ευρίσκετο εις τον κολοφώνα της δόξης της ο Χάρδεν επέκρινε δριμύτατα τον Κάιζερ(1) και την Κυβέρνησίν του.
Όταν κατά τους αρχαίους χρόνους οι Αθηναίοι αποκαμόντες να πολεμούν προς τους Μεγαρείς δια την Σαλαμίνα, απηγόρευσαν δια νόμου αυστηρού πάσαν περί επανακτήσεως της νήσου πρότασιν, ο Σόλων(2) προσποιηθείς τον τρελλόν, εξεφώνησεν εν τη αγορά ενθουσιώδες ποίημα περί Σαλαμίνος, καταδείξας το αίσχος της εγκαταλείψεώς της.
Έψαλλεν ότι εθεώρει καθήκον του να διαμαρτυρηθή δια να μη λέγουν οι άνθρωποι: "Ιδού ένας Αθηναίος εξ εκείνων, οι οποίοι εγκατέλειψαν την Σαλαμίνα, (εκ των Σαλαμιναφετών).
- "Ας υπάγωμεν, έψαλλε, προς την Σαλαμίνα και ας πολεμήσωμεν δια νήσον ιμερτήν και ας σωθώμεν από το βαρύ αίσχος της εγκαταλείψεώς της".
Ο Σόλων ανηγορεύθη Στρατηγός και η Σαλαμίς ανεκτήθη.
Ένας Έλλην δεν ευρέθη, όπως στιγματίση τους νέους Αθηναίους δια την εγκατάλειψιν της ιμερτής Θράκης(3) και δονήση τας ψυχάς του Έθνους, όπως επανακτήση την ποθητήν αυτήν χώραν. Υπέρ της Θράκης έρχομαι ιδία σήμερον να συνηγορήσω, χωρίς να είμαι ούτε Σόλων, ούτε να προσποιηθώ τον τρελλόν, ούτε να έχω την ελπίδα να αναγορευθώ στρατηγός. Αλλά δεν θέλω να με δεικνύουν οι ξένοι και να λέγουν, ιδού ένας Έλλην από εκείνους, οι οποίοι εγκατέλειψαν την Θράκην (εκ των Θρακαφετών).
Η δε Κυβέρνησις εάν νομίζη ότι πρέπει να με στείλη εις το Στρατοδικείον επί εσχάτη προδοσία, ας το πράξη.
Υπήρξα εκ των ολίγων εκείνων Ελλήνων, οι οποίοι αφιέρωσαν όλας αυτών τας δυνάμεις, τον χρόνον, την σκέψιν, την δράσιν των δια την Μεγάλην Ιδέαν και το έργον της Εθνικής Αναγεννήσεως. Και υπήρξα ο πρώτος, ο οποίος με θάρρος ανεπέτασα την σημαίαν της "Ειρηνικής Επαναστάσεως" κατά του αθλίου καθεστώτος, πολύ πριν ή ο Βενιζέλος σκεφθή ότι θα ήρχετο εις την Ελλάδα ως Δικτάτωρ. Η Κυβέρνησις Μαυρομιχάλη-Ράλλη με έστειλε το 1905 εις την φυλακήν, διότι εζήτουν δήθεν την ανατροπήν του Συντάγματος και του καθεστώτος, δι' εξύβρισιν του Βασιλέως κ.λπ. Μετά την αθώωσίν μου από το Κακουργιοδικείον και κατόπιν πενταμήνου προφυλακίσεως και χιλίων καταδιώξεων, ενόμισα ότι δεν ήτο ώριμος η εποχή δια την μεταβολήν και έλαβα τον δρόμον της εξορίας. Εν τούτοις ο σπόρος είχε σπαρή και εξ αυτού ιδρύεται ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος(4) και παρεσκευάζετο η επανάστασις του Γουδή(5). Μετά 10 ετών υπερορίαν,καθ' ην στιγμήν τα πράγματα του Έθνους εφαίνοντο αισιώτερα, επανήλθον όπως αφιερώσω το υπόλοιπον μέρος του βίου μου υπέρ του μεγάλου έργου της εθνικής σωτηρίας και αναδημιουργίας και τίποτε δεν θα με σταματήση, διότι λέγω την αλήθειαν, η οποία μόνη δύναται να σώση.
Ο Στρατιωτικός Νόμος, και η λογοκρισία, δεν έχουν την σημασίαν, ότι πρέπει ένας λαός να παύση σκεπτόμενος και θέλων. Ούτε σημαίνει ειδικώς εις την περίπτωσιν της Ελλάδος μονοκρατορίαν της σκέψεως και της θελήσεως του Βενιζέλου. Αλλά χάριν σωτηρίας της πατρίδος εξησφάλιζε δικτατορίαν σώζουσαν το καθεστώς κατά των εχθρών και των προδοτών και οπλίζουσαν την Κυβέρνησιν με όλα τα μέσα, όπως κάλλιον υπερασπίση τα εθνικά συμφέροντα.
Τίποτε πλέον. Εντός του καθεστώτος τούτου θέλομεν εντονωτέραν την υπεράσπισιν των εθνικών και λαϊκών συμφερόντων και ο Στρατιωτικός Νόμος, όστις δεν κατέλυσε το πνεύμα του πολιτεύματος και δεν δύναται να καταλύση τα απαράγραπτα Ανθρώπινα και Εθνικά Δίκαια, δεν δύναται να με θίξη.
Πάσα άλλη ερμηνεία θα ήτο ανήκουστος αυθαιρεσία, αναξία της στιγμής, την οποίαν ζώμεν.

Η ΜΕΓΑΛΗ ΙΔΕΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

Η Μεγάλη Ιδέα, δηλαδή, η απελευθέρωσις και η ένωσις όλων των Ελλήνων εις ένα ελεύθερον Κράτος, εκτεινόμενον εθνολογικώς και εδαφικώς εις τας απ' αιώνων Ελληνικάς χώρας της Ανατολής, απετέλεσε δια τον Ελληνισμόν την μεγάλην δύναμιν, η οποία τον συνεκράτει εν τω μέσω των συμφορών του και τον ενεψύχου δια το μέλλον.
Το Ελληνικόν Βασίλειον εθεωρήθη από της ιδρύσεώς του, ότι θα απετέλει τον πυρήνα του νέου Ελληνικού Έθνους. Δυστυχώς ένεκα διαφόρων λόγων, ιδίως όμως ένεκα της περί τα προσωπικά και Κομματικάς φθοράς των Εθνικών Δυνάμεων και της αποτυχίας του Ελληνικού Βασιλείου ν' αυτοδιοικηθή ως νεώτερον ωργανωμένον Ευρωπαϊκόν Κράτος, η Μεγάλη Ιδέα ήρχισεν σιγά-σιγά να θεωρήται ως όνειρον απραγματοποίητον. Εν τούτοις μέχρι της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου(6) (1878), η οποία εδημιούργει την Μεγάλην Βουλγαρίαν, ο Ελληνισμός έμενεν ακμαίος τω φρόνημα και ακέραιος.
Το Ελληνικόν Βασίλειον, κακώς διοικούμενον και κακώς πολιτευόμενον, διετήρει ακόμη τας ηθικάς εκείνας δυνάμεις, αι οποίαι είλκυον προς αυτό τα βλέμματα και τας ελπίδας όλων των άλλων Ελλήνων, των υποδούλων και των εν Διασπορά. Η Ένωσις της Επτανήσου με την Ελλάδα, η Ένωσις της Θεσσαλίας, αι ηρωικαί επαναστάσεις των Κρητών, η ανάπτυξις του Ελληνισμού της Τουρκίας, η δια της Αγγλίας απελευθέρωσις της Κύπρου από την Τουρκικήν τυραννίαν, η ακμή τών εκτός της Ελλάδος Ελληνικών παροικιών, η επί της σκηνής εμφάνισις του Τρικούπη, ανδρός με ευρωπαϊκάς ιδέας, αναλαβόντος με δύναμιν και μέθοδον την διοργάνωσιν των εθνικών δυνάμεων, ανεπτέρουν εκάστοτε τας εθνικάς ελπίδας και διετήρουν την "σπίθα στην στάχτη".
Δυστυχώς το Έθνος έπασχεν ασθένειαν, η οποία υπενόμευε την ύπαρξίν του. Το Ελληνικόν Βασίλειον έμενε πίσω από όλα τα άλλα Ευρωπαϊκά Κράτη και οσημέρα: καθίστατο καταφανεστέρα η απαισία πρόβλεψις, ότι ο Ελληνισμός είχεν ως φυλή μεν μεγάλην ζωτικότητα, αλλ' ήτο ανίκανος να συμπαχθή εις Έθνος ευνομούμενον και καλώς οργανωμένον δια να δυνηθή να πραγματοποιήση την Μεγάλην Ιδέαν. Η συμφορά της Κούτρας(7), η ολεθρία Εκστρατεία του 1897, ηχρεωκοπία του Κράτους, ο απαίσιος Δεληγιάννης(8), η αποτυχία και ο θάνατος του Τρικούπη, επηκολούθησαν αλλεπαλλήλως ως θανάσιμα πλήγματα πιστοποιούντα την ηθικήν χρεωκοπίαν του Ελληνικού Κράτους, και κάτι χειρότερον.
Ενώ δε αι Εθνικαί ελπίδες κατέρρεον, αφ' ετέρου ωρθούτο απέναντί μας η νέα Βουλγαρία(9), η οποία διατηρήσασα όλα τα άγρια ένστικτα, της ασιατικής της καταγωγής και εξυπνήσασα μετά τόσους αιώνας με τον αυτόν φανατισμόν και το αυτό μίσος κατά των Ελλήνων, ήρχετο να μεταβάλη άρδην τους όρους της υπάρξεως του Ελληνικού Έθνους.
Οι Βούλγαροι επέδειξαν αμέσως μεγάλας οργανωτικάς αρετάς και κατώρθωσαν εντός ελαχίστου χρόνου να μεταβάλουν την Βουλγαρίαν εις Ευρωπαϊκόν Κράτος και να δημιουργήσουν λαμπρόν στρατόν. Αλλ' ό,τι ιδία διακρίνει τους Βουλγάρους

είναι ο μεγάλος αυτών πατριωτισμός, η αγρία των θέλησις, όπως αντί πάσης θυσίας δημιουργήσουν Μεγάλην Βουλγαρίαν.
Το πρώτον βήμα ήτο να αρπάσουν την Ανατολικήν Ρωμυλίαν, της οποίας όλαι αι πόλεις ήσαν Ελληνικαί και να εξοντώσουν τον Ελληνικόν πληθυσμόν αυτής τε και της παλαιάς Βουλγαρίας. Ενώ δε ημείς κατερρέομεν, οι Βούλγαροι ήρχισαν να βάλλουν χέρι και εις την Μακεδονίαν.
Επειδή δε εκεί παρ' όλον το σλαυικόν ιδίωμα, το οποίον ομιλεί μεγάλη μερίς των χωρικών της, δεν ήτο δυνατόν να επιβληθούν ειρηνικώς, εδημιούργησαν τους Κομιτατζήδες(10) και όλην την λοιπήν τρομοκρατίαν, η οποία μετέβαλε την χώραν επί έτη μακρά εις πεδία φυλετικών σπαραγμών.
Οι Βούλγαροι επανήρχοντο εις τας παλαιάς αυτών μεθόδους. Δια να πραγματοποιήσουν την Μεγάλην Βουλγαρίαν, έπρεπε πρώτον να καταστρέψουν τον Ελληνισμόν, τον οποίον εύρισκον αναρχούμενον, ακυβέρνητον, ανοργάνωτον, σπαρασσόμενον διαρκώς από εσωτερικάς κρίσεις και έριδας.
Και οι Βούλγαροι είχον Κόμματα και εσωτερικάς διαμάχας, αλλ' ο κύριος αγών όλων των Κομμάτων ήτο η Μεγάλη Βουλγαρία, η κατάκτησις της Μακεδονίας, η εξόντωσις του Ελληνισμού.
Την Θράκην δεν την πολυεσκέπτοντο κατ' αρχάς, διότι ήτο τόσον Ελληνική, ώστε δεν εφαντάζοντο ότι ήτο δυνατόν να την εκβουλγαρίσουν, και η προσοχή των εστράφη αμέσως προς την Μακεδονίαν, η οποία ωδήγει ευκολώτερον προς την θάλασσαν, προς την πολυπόθητον Θεσσαλονίκην και το Αιγαίον Πέλαγος. Και ναι μεν ο Ελληνισμός παρ' όλην την παραλυσίαν του αντέταξεν ερρωμένην αντίστασιν εις τους Βουλγάρους εν Μακεδονία, εν τούτοις ήτο φανερόν, ότι η Μακεδονία θα κατελαμβάνετο από το Έθνος, το οποίον θα παρέτασσε κατά την πρώτην στιγμήν τον ισχυρότερον στρατόν.
Δεύτερος εχθρός του Ελληνισμού επεφάνη κατά τα τελευταία έτη η Νέα Τουρκία.
Υπό το παλαιόν καθεστώς ο Ελληνισμός της Τουρκίας ευημέρει, ηνδρούτο, ηύξανε καθημερινώς. Ήτο μία νέα Ελλάς, η οποία εδημιουργείτο, ενθουσιωδεστέρα και υγιεστέρα της Ελλάδος του Ελευθέρου Βασιλείου. Η Μεγάλη Ιδέα ενέπνεεν όλους τους Έλληνας, οι οποίοι δεν είχον εκφυλισθή. Εφ' όσον ο Ελληνισμός της Τουρκίας ήτο ακέραιος, υπήρχεν ελπίς ότι το Έθνος θα επανεύρισκε τον δρόμον του και ότι θα εσώζετο η φυλή εις τα κύρια αυτής μέρη.
Αλλ' οι Νεότουρκοι εγκαινίασαν μεθόδους Βουλγαρικάς και ο Ελληνισμός, εκαλείτο να πληρώση και πάλιν με το αίμα του την δημιουργίαν της Νέας Τουρκίας.
Οι Νεότουρκοι κηρύξαντες το Σύνταγμα, έβλεπον ότι θα ήρχετο ημέρα κατά την οποίαν οι μειοψηφούντες εν τη αυτοκρατορία Τούρκοι θα εξηφανίζοντο. Έπρεπε, λοιπόν, να εξοντωθούν αι άλλαι φυλαί και προ παντός η πλέον επικίνδυνος, η Ελληνική. Εάν αι μέθοδοι των Νεοτούρκων εξηκολούθουν ολίγον ακόμη χρόνον, ο Ελληνισμός της Τουρκίας θα εξηφανίζετο.
Ο Ελληνισμός, λοιπόν, ο οποίος παρ' όλας τας συμφοράς του είχε διατηρήσει πάντοτε ακμαίας τας ηθικάς του δυνάμεις και ήλπιζε πάντοτε εις την Μεγάλην Ιδέαν, εδέχθη κατά τα τελευταία έτη δεινά και αλλεπάλληλα πλήγματα, τα οποία έφερον εις κίνδυνον αυτήν ταύτην την ύπαρξίν του.
Όλα τα στοιχεία συνωμότουν εναντίον μας. Η ανικανότης μας να δημιουργήσωμεν στρατόν και να οργανώσωμεν τας εθνικάς δυνάμεις, επολλαπλασίαζε τους εχθρούς και απεμάκρυνε τους φίλους. Η Αγγλία δι' ιδίους σκοπούς αντιτασσομένη εις την Ένωσιν της Κρήτης μετά της Ελλάδος, εκράτει διαρκώς ανοικτήν την πληγήν του Κρητικού Ζητήματος.
Το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, πολεμούμενον διαρκώς υπό των Ρώσων και των Βουλγάρων, ηγωνίζετο χαλεπόν αγώνα.
Οι Άραβες ήρπαζον το Πατριαρχείον της Αντιοχείας, και επολέμουν το Πατριαρχείον των Ιεροσολύμων. Οι Ρουμάνοι δίδοντες το σύνθημα των μεγάλων και ιστορικών κατά τα τελευταία έτη διώξεων του Ελληνισμού εις τον Αίμον(11), διεσκόρπισαν τας ακμαζούσας Παραδουναβείους Ελληνικάς παροικίας. Επηκολούθησαν αι καταδιώξεις της Βουλγαρίας και των Νεοτούρκων.
Η Ιταλική προπαγάνδα προ πολλού ειργάζετο εις την Ήπειρον και εις αυτήν ακόμη την Κέρκυραν, και υπέρ τα Ιωάννινα νέος εχθρός επρόβαλλεν, ο Αλβανός, απειλών την Ήπειρον και την Μακεδονίαν.
Ενώ δε συνετελείτο πέριξ μας η φοβερά αύτη καταστροφή, το Ελεύθερον Βασίλειον εβάδιζεν ημέρα τη ημέρα προς τον εκφυλισμόν και τον όλεθρον. Επήλθε στιγμή κρίσιμος εις την Ελληνικήν Ιστορίαν. Μετά την πτώσιν του Τρικούπη, αι Κυβερνήσεις ήσαν η μία χειροτέρα της άλλης. Το Έθνος ανίκανον να σώση εαυτό, όπως όλα τα νεώτερα ανεξάρτητα και κοινοβουλευτικά έθνη, τα οποία έχουν πολίτας αληθινούς και αναδεικνύουν άνδρας πολιτικούς κατά δεκάδας, αμιλλωμένους ν' αναδειχθούν δια των αρχών των και όχι δια των ρουσφετίων και της διαφθοράς, εζήτει και πάλιν νέον Μεσσίαν, όπως το σώση, και το οδηγήση μέσα εις τον πολιτικόν κυκεώνα, και την πολιτικήν αναρχίαν εις τα οποία εσφάδαζε. Κανείς δεν εγνώριζε τι έπρεπε να γίνη. Οι ανεπτυγμένοι είχον πάθει τελείαν ανικανότητα σκέψεως και ενεργείας, ο δε λαός αμαθής εύρισκεν ως μέσον σωτηρίας την μετανάστευσιν, η οποία αθρόα όπως ήτο απετέλεσε νέαν πληγήν Φαραώ. Η Αμερική ηπείλει ν' απορροφήση την Ελλάδα.
Η επανάστασις του Γουδή, όπως έγινε δεν εφαίνετο αποτέλεσμα εθνικής ανανήψεως, αλλ' ένα εκ των επεισοδίων της αναρχικής εξελίξεως, προκληθείσα από προσωπικά ζητήματα και εκ δυσαρεσκειών κατά της Βασιλείας. Ο λαός ευρεθείς προ ενός χάους, εζήτει την συνδρομήν νέου Μεσίου. Αλλοίμονον εις τα Έθνη, τα οποία ανίκανα να ζήσουν, κρεμούν την τύχην των από την ικανότητα ενός και μόνου ανδρός. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος επέβαλε τον Βενιζέλον, όστις ήτο ήδη πασίγνωστος δια την εν Κρήτη δράσιν του, ως εκδιώξας δε ένα Πρίγκηπα είχε δεδηλωμένας αντιβασιλικάς αρχάς. Ο Βενιζέλος δεν είχε διακριθή εν Κρήτη, ούτε δι' υψηλάς ιδέας ούτε δι' οργανωτικάς αρετάς. Αλλ' είχε διακριθεί κατά την νεωτέραν ρωμαίικην αντίληψιν ως δυνατός Κομματάρχης, τολμηρός ηγέτης, τετραπέρατος πολιτικός, ευτυχής εις τας επιχειρήσεις του. Και την στιγμήν καθ' ην το Έθνος εκλυδωνίζετο, εκλήθη εις την Ελλάδα ως Δικτάτωρ. Του εδόθη πλήρης εξουσία να ρυθμίση τα εσωτερικά και εξωτερικά πράγματα όπως εγνώριζε καλύτερον. «Όταν ένα έθνος δεν έχει την δύναμιν να κυβερνηθή μόνον του, η Δικτατορία ή η Δουλεία είναι αναγκαία συνέπεια».

ΑΙ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΙ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ (12)

Ο Βενιζέλος έκαμεν έκτοτε δια το Έθνος ό,τι εγνώριζε καλύτερον και ό,τι του επέτρεπον αι ψυχικαί και διανοητικαί του δυνάμεις. Εάν κακώς επολιτεύθη, πταίει το Έθνος, το οποίον δεν παράγει ικανούς άνδρας δια να το οδηγήσουν. Αλλά το Έθνος παραμένει ελεύθερον ν' αποδοκιμάση τον Δικτάτορα και να επανέλθη εις τον κανονικόν βίον.
Όπως δείξωμεν τους κινδύνους της Δικτατορίας ταύτης, όπως φωτίσωμεν το έθνος, όπως επικρίνοντες τον Βενιζέλον συντελέσωμεν εις την ευόδωσιν του εθνικού αγώνος, του οποίου ηγείται, επιχειρούμεν το έργον τούτο της επικρίσεως, κατά την κρισιμωτέραν στιγμήν του εθνικού μας βίου.
Δεν είναι, βεβαίως, η στιγμή κατάλληλος, όπως επικρίνωμεν τον Βενιζέλον εν τη εσωτερική του πολιτική. Αλλά θεωρούντες επικίνδυνον και πεπλανημένην την εξωτερικήν του πολιτικήν, οφείλομεν να εκθέσωμεν τας σκέψεις μας, αι οποίαι δεν αμφιβάλλομεν ότι ανταποκρίνονται εις το γενικόν αίσθημα όλων των ανεξαρτήτων και φωτισμένων Ελλήνων.
Ο Βενιζέλος ήλθεν εις την Ελλάδα ως Δικτάτωρ, και ως τοιούτος παραμένει και σήμερον. Η Δικτατορία του διαιρείται εις δύο περιόδους την προ της παραιτήσεώς του, ήτις ήτο Δικτατορία Εθνική, απορρέουσα από την γενικήν θέλησιν να διοική αυτός, και την μετά την επιστροφήν του εκ Θεσσαλονίκης, ήτις ήτο Δικτατορία πρωτοφανής εν τη ιστορία, και είχε την σημασίαν ότι η Ελλάς έπρεπε να σωθή εν ανάγκη και δια της βίας. Κατ' αμφοτέρας τας περιπτώσεις το Έθνος είναι υποχρεωμένον να υποστή τας συνεπείας της ατομικής πολιτικής των ιδεών, της διανοητικότητος, της ψυχικής καταστάσεως του Βενιζέλου.
Τα ελεύθερα Έθνη έχουν τους Κυβερνήτας, τους οποίους αξίζουν και οι οποίοι καθίστανται απαραίτητοι, διότι εξυπηρετούν επιτακτικήν ανάγκην εις τον ιστορικόν βίον ενός λαού.
Ο Βενιζέλος δύναται να λέγη: «Ενώ το παρελθόν έφερε την Ελλάδα εις την καταστροφήν, ο Ελληνισμός δε ευρίσκετο εις τας παραμονάς διαμελισμού, εγώ κατώρθωσα εντός ελαχίστου χρόνου να συγκεντρώσω τας εθνικάς δυνάμεις, να εμφυσήσω νέαν ζωήν εις το λιποψυχούν Έθνος, να διοργανώσω τον στρατόν και τον στόλον, να διεξαγάγω δύο νικηφόρους πολέμους και να διπλασιάσω εντός ολίγου χρόνου την Ελλάδα, πραγματοποιών ούτω μέρος της Μεγάλης Ιδέας, προσαρτών προ παντός την Μακεδονία, πράγμα θεωρούμενον αφάνταστον προ ολίγων μόλις ετών».
Όλα αυτά είναι ίσως εν μέρει αληθή και κατέστησαν τον Βενιζέλον μεγάλην ιστορικήν και εθνικήν μορφήν. Αλλά το έργον του Βενιζέλου φέρει όλα τα ελαττώματα και όλους τους κινδύνους της μονοκρατορίας της σκέψεως και της Δικτατορίας. Διαπράττει καθημερινώς τόσα λάθη και οδηγεί το σκάφος κατά τοιούτον κινδυνώδη και πεπλανημένον τρόπον, ώστε να κινδυνεύη ανά πάσαν στιγμήν να σπάση επάνω εις τους βράχους με τον κυβερνήτη του.
Εάν το Έθνος υπέστη συμφοράς, εάν ηναγκάσθη να παραδεχθή την Δικτατορίαν ενός ανδρός, δεν σημαίνει ότι παρητήθη των δικαιωμάτων του.
«Θα πάρω από σε ό,τι δύνασαι να κάμης καλόν εις την Πατρίδα, αλλά δεν θα σε αφήσω να πράξης το κακόν». Και αν παραδεχθώμεν, ότι ο Ελληνισμός εσώθη χάρις εις την έγκαιρον εμφάνισιν του Βενιζέλου, δεν σημαίνει ότι πρέπει και να χαθή ένεκα των ελαττωμάτων του.
Ο Κωνσταντίνος, καταργήσας το Σύνταγμα και επιβαλών επί τινα καιρόν δια διαφόρων μέσων την ιδικήν του Δικτατορίαν, έλεγε:
«Εγώ έκαμα την Ελλάδα, εγώ και θα την καταστρέψω».
Ο Βενιζέλος δεν δύναται να λέγη:
«Εγώ εδιπλασίασα την Ελλάδα, εγώ θα διαθέσω τον Ελληνισμόν όπως θέλω».
Το Έθνος έχει δικαίωμα ν' αγρυπνή και να ανακαλή ανά πάσαν στιγμήν την εντολήν. Ημείς δε οι ολίγοι πατριώται, οι οποίοι δεν επαύσαμεν σκεπτόμενοι δια το Έθνος, ανεξαρτήτως Κόμματος και εργαζόμενοι δια την Μεγάλην Ιδέαν και κρατούντες αναμμένον τον λύχνον των εθνικών ελπίδων ανά μέσον των κρισιμωτέρων στιγμών, έχομεν δικαίωμα και καθήκον ν' αγρυπνώμεν και να επικρίνωμεν. Άλλως τε το έργον της επικρίσεως δύναται να καταστήση και το έργον του Βενιζέλου εθνωφελέστερον. Εάν η φαυλοκρατία κατέστρεψε την Ελλάδα, εάν τα Κόμματα είχον φέρει εις κίνδυνον την Μεγάλην ιδέαν, το Έθνος δεν είχεν αποβάλει όλας τας αρετάς του, ούτε παρητήθη των δικαιωμάτων του ως ελεύθερος λαός. Ο δε ηρωισμός του στρατού μας απέδειξεν, ότι η φυλή δεν διεφθάρη ανεπανορθώτως και ότι μόνον η κακή Πολιτεία υπενόμευε τα θεμέλια της Μεγάλης Ιδέας και ότι υπάρχει ελπίς ο Ελληνισμός ολόκληρος ενούμενος να εισέλθη εις νέαν περίοδον βίου επίσης ενδόξου, ως και κατά το παρελθόν.

...τέλος Α΄Μέρους

http://www.metarrythmisis.gr/