Του Πέτρου Παπαπολυβίου
Συμπληρώθηκαν εβδομήντα χρόνια από την απόφαση της ΚΕ του ΑΚΕΛ για κατάταξη στις συμμαχικές δυνάμεις. Ήταν 16 Ιουνίου του 1943, όταν σε έκτακτη συνεδρία της η ΚΕ του ΑΚΕΛ, με θέμα «την ενεργοτέραν συμμετοχήν του κόμματος εις την πολεμικήν προσπάθειαν» αποφάσισε «να γίνη έκκλησις προς όλα τα μέλη του κόμματος δι’ εθελοντικήν κατάταξιν εις τας ενόπλους δυνάμεις προς ενίσχυσιν του αγώνος δι’ απελευθέρωσιν της Ελλάδος από την χιτλερικήν τυρρανίαν, απελευθέρωσιν των υποδούλων χωρών και εξασφάλισιν του εθνικού, πολιτικού και κοινωνικού μέλλοντος της νήσου». Η απόφαση καλούσε τα μέλη του κόμματος σε Παγκύπρια Συνδιάσκεψη στη Λεμεσό στις 27 Ιουνίου, όπου θα εγκρινόταν ο τελικός κατάλογος των εθελοντών που θα κατατάσσονταν στο «Κυπριακό Σύνταγμα». Για να γίνει πιο εμφατική η απόφαση, ανακοινώθηκε ότι 11 από τα 17 μέλη της ΚΕ του ΑΚΕΛ, θα κατατάσσονταν και οι ίδιοι εθελοντές.
Η απόφαση προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις. Στο χώρο του ΑΚΕΛ δημιουργήθηκε ενθουσιασμός (είχαν προηγηθεί οι Δημοτικές εκλογές του Μαρτίου 1943 όπου το κόμμα είχε εκλέξει Δημάρχους στη Λεμεσό και στην Αμμόχωστο) και στις 27 Ιουνίου 1943 εκατοντάδες ακελιστές προσήλθαν για κατάταξη στο στρατό, ενώ οργανώθηκε εντυπωσιακή αποχαιρετιστήρια τελετή και παρέλαση στους κεντρικούς δρόμους της Λεμεσού. Οι πληροφορίες που επικράτησαν από τότε και στη βιβλιογραφία μιλούσαν για κατάταξη τον Ιούνιο του 1943 «731 ακελιστών». Η πρόσφατη έκδοση από τον γράφοντα του Μητρώου των Κυπρίων εθελοντών του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου περιόρισε αυτόν τον αριθμό σε λιγότερους από 400, καθώς φαίνεται ότι και σε αυτή την περίπτωση δεκάδες υποψήφιοι εθελοντές απορρίφθηκαν για ιατρικούς λόγους, χωρίς βέβαια αυτό να μειώνει τη σημασία της μαζικής κομματικής κατάταξης. Όσο επώδυνη και αν είναι η απόδειξη ως ανακριβούς του αριθμού των «731», ειδικά για όσους μεγάλωσαν με αυτόν, είναι ένα μικρό παράδειγμα ότι στην ιστορία δεν υπάρχουν μόνο «αστικοί μύθοι» και ότι για τη νεότερη ιστορία του τόπου έχουμε, ακόμη, να μάθουμε πολλά…
Στον μη ακελικό χώρο επικράτησε αμηχανία. Ο μητροπολίτης Πάφου Λεόντιος (που εθεωρείτο προσωπικός φίλος του Πλουτή Σέρβα) ευλόγησε τους ακελικούς εθελοντές, ενώ οι παλιοί εθελοντές των Βαλκανικών πολέμων Σωτηράκης Μαρκίδης και Ευέλθων Σχίζας ζήτησαν «τη μίμηση της εθνικής χειρονομίας του ΑΚΕΛ». Μια προσπάθεια της αντιακελικής παράταξης για ανάλογη κατάταξη έπεσε στο κενό, και απέμεινε η δημοσιογραφική αμφισβήτηση (μέσω κυρίως της εφημερίδας «Ελευθερία») των «πραγματικών προθέσεων» του ΑΚΕΛ, με παραπομπές στην υποτονική ή αρνητική αντίδραση των μελών του παράνομου ΚΚΚ την 28η Οκτωβρίου 1940.
Μένοντας στο κλίμα του 1943 πρέπει να τονίσουμε – και ασχέτως με τη ρητορική που έχει επικρατήσει στους κομματικούς επετειακούς εορτασμούς της 16ης Ιουνίου τις τελευταίες δεκαετίες – ότι το «σύνθημα της 16ης Ιούνη» εντασσόταν, ως κορυφαία ενέργεια, στον αγώνα του ΑΚΕΛ για την ένωση με την Ελλάδα. Όπως έλεγε και το εμβατήριο των εθελοντών του ΑΚΕΛ, «Εμείς όλοι της Κύπρου μας παιδιά, του ΑΚΕΛ πάντα πιστοί σημαιοφόροι, για της Ελλάδας μας τη Λευτεριά, ριχτήκαμε στη μάχη πρωτοπόροι. (…) Εμπρός η γαλανόλευκη θαρθεί στ’ ωραίο μας νησί να κυματίσει, και μπρος σε μια περίχαρην αυγή η Λευτεριά το κάστρο της θα χτίσει.»
Δημοσιεύθηκε στην εφημ. “Ο Φιλελεύθερος”, στις 15 Ιουνίου 2013
Συμπληρώθηκαν εβδομήντα χρόνια από την απόφαση της ΚΕ του ΑΚΕΛ για κατάταξη στις συμμαχικές δυνάμεις. Ήταν 16 Ιουνίου του 1943, όταν σε έκτακτη συνεδρία της η ΚΕ του ΑΚΕΛ, με θέμα «την ενεργοτέραν συμμετοχήν του κόμματος εις την πολεμικήν προσπάθειαν» αποφάσισε «να γίνη έκκλησις προς όλα τα μέλη του κόμματος δι’ εθελοντικήν κατάταξιν εις τας ενόπλους δυνάμεις προς ενίσχυσιν του αγώνος δι’ απελευθέρωσιν της Ελλάδος από την χιτλερικήν τυρρανίαν, απελευθέρωσιν των υποδούλων χωρών και εξασφάλισιν του εθνικού, πολιτικού και κοινωνικού μέλλοντος της νήσου». Η απόφαση καλούσε τα μέλη του κόμματος σε Παγκύπρια Συνδιάσκεψη στη Λεμεσό στις 27 Ιουνίου, όπου θα εγκρινόταν ο τελικός κατάλογος των εθελοντών που θα κατατάσσονταν στο «Κυπριακό Σύνταγμα». Για να γίνει πιο εμφατική η απόφαση, ανακοινώθηκε ότι 11 από τα 17 μέλη της ΚΕ του ΑΚΕΛ, θα κατατάσσονταν και οι ίδιοι εθελοντές.
Η απόφαση προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις. Στο χώρο του ΑΚΕΛ δημιουργήθηκε ενθουσιασμός (είχαν προηγηθεί οι Δημοτικές εκλογές του Μαρτίου 1943 όπου το κόμμα είχε εκλέξει Δημάρχους στη Λεμεσό και στην Αμμόχωστο) και στις 27 Ιουνίου 1943 εκατοντάδες ακελιστές προσήλθαν για κατάταξη στο στρατό, ενώ οργανώθηκε εντυπωσιακή αποχαιρετιστήρια τελετή και παρέλαση στους κεντρικούς δρόμους της Λεμεσού. Οι πληροφορίες που επικράτησαν από τότε και στη βιβλιογραφία μιλούσαν για κατάταξη τον Ιούνιο του 1943 «731 ακελιστών». Η πρόσφατη έκδοση από τον γράφοντα του Μητρώου των Κυπρίων εθελοντών του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου περιόρισε αυτόν τον αριθμό σε λιγότερους από 400, καθώς φαίνεται ότι και σε αυτή την περίπτωση δεκάδες υποψήφιοι εθελοντές απορρίφθηκαν για ιατρικούς λόγους, χωρίς βέβαια αυτό να μειώνει τη σημασία της μαζικής κομματικής κατάταξης. Όσο επώδυνη και αν είναι η απόδειξη ως ανακριβούς του αριθμού των «731», ειδικά για όσους μεγάλωσαν με αυτόν, είναι ένα μικρό παράδειγμα ότι στην ιστορία δεν υπάρχουν μόνο «αστικοί μύθοι» και ότι για τη νεότερη ιστορία του τόπου έχουμε, ακόμη, να μάθουμε πολλά…
Στον μη ακελικό χώρο επικράτησε αμηχανία. Ο μητροπολίτης Πάφου Λεόντιος (που εθεωρείτο προσωπικός φίλος του Πλουτή Σέρβα) ευλόγησε τους ακελικούς εθελοντές, ενώ οι παλιοί εθελοντές των Βαλκανικών πολέμων Σωτηράκης Μαρκίδης και Ευέλθων Σχίζας ζήτησαν «τη μίμηση της εθνικής χειρονομίας του ΑΚΕΛ». Μια προσπάθεια της αντιακελικής παράταξης για ανάλογη κατάταξη έπεσε στο κενό, και απέμεινε η δημοσιογραφική αμφισβήτηση (μέσω κυρίως της εφημερίδας «Ελευθερία») των «πραγματικών προθέσεων» του ΑΚΕΛ, με παραπομπές στην υποτονική ή αρνητική αντίδραση των μελών του παράνομου ΚΚΚ την 28η Οκτωβρίου 1940.
Μένοντας στο κλίμα του 1943 πρέπει να τονίσουμε – και ασχέτως με τη ρητορική που έχει επικρατήσει στους κομματικούς επετειακούς εορτασμούς της 16ης Ιουνίου τις τελευταίες δεκαετίες – ότι το «σύνθημα της 16ης Ιούνη» εντασσόταν, ως κορυφαία ενέργεια, στον αγώνα του ΑΚΕΛ για την ένωση με την Ελλάδα. Όπως έλεγε και το εμβατήριο των εθελοντών του ΑΚΕΛ, «Εμείς όλοι της Κύπρου μας παιδιά, του ΑΚΕΛ πάντα πιστοί σημαιοφόροι, για της Ελλάδας μας τη Λευτεριά, ριχτήκαμε στη μάχη πρωτοπόροι. (…) Εμπρός η γαλανόλευκη θαρθεί στ’ ωραίο μας νησί να κυματίσει, και μπρος σε μια περίχαρην αυγή η Λευτεριά το κάστρο της θα χτίσει.»
Δημοσιεύθηκε στην εφημ. “Ο Φιλελεύθερος”, στις 15 Ιουνίου 2013
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου