Ο Υπ. Εξωτερικών της Ελλάδος Ευάγγελος Αβέρωφ στο βιβλίο του ‘Ιστορία Χαμένων Ευκαιριών’ που εκδόθηκε από το βιβλιοπωλείο ‘Εστία’ των Αθηνών το 1982 έγραψε και απάντησε με λεπτομέρεια στις κατηγορίες που πρόβαλαν οι Τούρκοι από τότε (1956 -1958) εναντίον του ότι τάχα ήταν ο ίδιος που αναφέρθηκε πρώτος στην Διχοτόμηση. Βλέπε σελίδες από 214:
“Η ΙΔΕΑ ΤΗΣ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
Εδώ είναι ίσως η θέση για να τοποθετηθεί στην πραγματική του βάση ένας τουρκικός ισχυρισμός της εποχής εκείνης που έτυχε κάποιας εκμεταλλεύσεως και από ορισμένους δικούς μας κύκλους: ότι την ιδέα της λύσεως με τη διχοτόμηση της Κύπρου την είχα πρώτος εγώ. ΄Οτι την 6η Οκτωβρίου 1956 και την 22α Απριλίου 1957, σε δυο συνομιλίες μου με τον τότε Τούρκο Πρεσβευτή στην Αθήνα Ικσέλ την είχα προτείνει ως λύση.
Και είναι μεν αλήθεια ότι ουδέποτε αυτό υποστηρίχθηκε επίσημα και ξεκάθαρα από την Τουρκική Κυβέρνηση, η οποία περιορίστηκε σε σπάνιους σχετικούς υπαινιγμούς – το έγραφαν όμως αρκετά συχνά τουρκικές εφημερίδες, και ιδιαιτέρως το έλεγαν Τούρκοι διπλωμάτες σε συναδέλφους τους. Έτσι φυσικό ήταν να δημιουργεί κάποιο εσωτερικό πολιτικό ζήτημα στη Χώρα μας.
Για το ποιος πρώτος είχε την ιδέα της διχοτομήσεως, δύσκολο είναι να εκφραστεί κανείς, γιατί θα χρειαζόταν ειδική έρευνα. Πάντως, είναι βέβαιο ότι η ιδέα είχε προταθεί από διαφόρους πολύ πριν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μου αναθέσει το χειρισμό της εξωτερικής μας πολιτικής, και πριν προβληθεί ο τουρκικός ισχυρισμός που αναφέρθηκε. Ενδεικτικά αναφέρω ότι πρόταση διανομής της Κύπρου μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος υπέβαλε ο ανεξάρτητος Τούρκος βουλευτής Μαγνησίας Κικμέτ Μπαγιούρ το Φεβρουάριο 1956 (εφημερίδα Τζουμχουριέτ, 26 Φεβρουαρίου 1956). Ο βουλευτής του βρετανικού Συντηρητικού Κόμματος Έλιοτ, στις 17 Ιουλίου 1956, με γράμμα του στούς Τάιμς. Και δύο μέρες αργότερα, ο ίδιος μαζί με το συνάδελφό του Ουάλτερ Λειτς, κατά τη διάρκεια συζητήσεως στη Βουλή των Κοινοτήτων.
Θα μπορούσαν να αναφερθούν και άλλα ονόματα ΄Αγγλων και Τούρκων που, ίσως από το 1954, είχαν προβάλει την ιδέα της διχοτομήσεως. Έτσι, η πατρότης ήταν αδύνατο να μού αποδοθεί.
Οσο για το ότι πρότεινα εγώ αυτή τη λύση στον Πρεσβευτή Ικσέλ, εύκολο θα μού ήταν με λογικούς συλλογισμούς να καταλήξω στην απόδειξη ότι δεν ήταν εκ των πραγμάτων δυνατό (φλογερή δημόσια καταπολέμηση της διχοτομήσεως, γενική αντίθεση των Κυπρίων προς τη λύση αυτή, και άλλα) να έχω κάμει τέτοια πρόταση. Δε χρειάζονται όμως οι έμμεσες αποδείξεις, γιατί υπάρχουν άμεσες και πειστικές.
Λίγο μετά την ανάληψη των καθηκόντων μου στο Υπουργείο Εξωτερικών, κατάλαβα ότι ήταν χρήσιμο να μεταδίδω σε στελέχη του Κέντρου και σε μερικούς Πρεσβευτές μας στο εξωτερικό το περιεχόμενο των σημαντικότερων συνομιλιών μου. Μόλις γίνονταν λοιπόν, ή το πολύ μια ή δύο ημέρες μετά, τις απέδιδα όσο λεπτομερέστερα χρειαζόταν, υπαγορεύοντας στο Γεώργιο Τζοβάρα, το γνωστό στους παλαιούς κοινοβουλευτικούς διευθυντή των στενογραφημένων πρακτικών της Βουλής. Ο Τζοβάρας, σοβαρός και εχέμυθος, που χρησιμοποιήθηκε για τέτοιες εργασίες από τον καιρό που Υπουργός Εξωτερικών ήταν ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος, στενογραφούσε όσα απέδιδα, και τα δακτυλογραφούσε ο ίδιος σε όσα αντίτυπα του ζητούσα.
Οι δύο συνομιλίες μου με τον Πρεσβευτή Ικσέλ αποδόθηκαν σε πέντε αντίτυπα καθεμιά, η πρώτη την επομένη της συναντήσεως, η δεύτερη αυθημερόν. Διατυπώθηκαν δηλαδή, σε χρόνο εντελώς ανύποπτο, όταν κανείς δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι θα προβαλλόταν ο τουρκικός ισχυρισμός για την πατρότητα και την πρόταση. Το πρώτο μνημόνιο έχει 14 σελίδες, το δεύτερο 7. Αντίτυπα αυτών των μνημονίων στάλθηκαν αμέσως σε Πρεσβείες μας στο εξωτερικό και σε αρμόδιες Διευθύνσεις του Υπουργείου. Τίποτα και στα δυό μνημόνια δεν επιτρέπει στον καλόπιστο ερευνητή να πει ότι ο τουρκικός ισχυρισμός είχε κάποια βάση.
Στο πρώτο μνημόνιο, καταλήγοντας διατυπώνω τέσσερα συμπεράσματα για το σκοπό της επισκέψεως του Τούρκου Πρεσβευτή: να πληροφορηθεί ποιές είναι οι θέσεις μας, να δείξει διαλλακτικότητα, να δείξει αδιαλλαξία για την αυτοδιάθεση και “τέταρτον, πιθανόν ήθελε να κάμει μια βολιδοσκόπηση για το θέμα της διανομής”.
Αν τώρα ο Πρέσβης της Τουρκίας παρεξήγησε τίποτα από όσα ειπώθηκαν, και ως ποιό βαθμό τα παρεξήγησε, ή αν ο τουρκικός ισχυρισμός εντάσσεται σε μια έντονη προσπάθεια να με βλάψουν και να απαλλαγούν από μένα, αυτό δεν μπορώ να το ξέρω. (σημειώνω το τελευταίο τούτο για δύο λόγους: Πρώτον, γιατί αυτή τη γνώμη διατύπωσε με γράμμα του ο τότε Σύμβουλος της Πρεσβείας μας στην Άγκυρα Βαρσάμης. Δεύτερον, γιατί για το θέμα αυτό, την ίδια γνώμη σε ευρύτερο φάσμα διατύπωσε σε αναφορά του προς το Υπουργείο του Βέλγος διπλωμάτης που υπηρετούσε στην Αγκυρα. (βλ. Στεφ.Ξύδη, Cyprus σελ.111).)
Πάντως τελικά το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών, ύστερα από προκλήσεις και επανειλημμένες διαψεύσεις μου, και παρά τη σφοδρή οξύτητα της εποχής εκείνης, έκαμε στις 12 Ιουνίου 1958 επίσημη ανακοίνωση, κατά την οποία “η διχοτόμηση της Κύπρου είχε προταθεί για πρώτη φορά από το Βρετανό Υπουργό των Αποικιών το Δεκέμβριο του 1956”. (Δεν ήταν κι αυτό ακριβές, γιατί η πρόταση, όπως μόλις σημειώθηκε, διατυπώθηκε για πρώτη φορά από Τούρκους και Άγγλους βουλευτές πολύ νωρίτερα).
Ενδιαφέρον είναι να μνημονευθεί, με την ευκαιρία, ότι η δεύτερη συνομιλία έγινε στην κατοικία του Πρεσβευτή του Βελγίου, και με δική του πρωτοβουλία. ΄Ηταν παλαιός γνώριμος, θερμότατος φίλος της Ελλάδος, έλεγε πως ήθελε να βοηθήσει ώστε να υπάρχει τουλάχιστον κατανόηση. Πιθανότατα ενεργούσε με εντολή του Υπουργού του, του Σπάακ. Αλλά κατανόηση μεταξύ μας δεν πέτυχε.
Το μνημόνιο που αποδίδει τη συνομιλία παρουσιάζει κάποιο ενδιαφέρον, γιατί δείχνει σε ποιο σημείο είχαν φτάσει οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ο Πρέσβης της Τουρκίας, σε τόνο πολύ χαμηλό, με εκφράσεις ήπιες, είχε υποστηρίξει άκαμπτα τις τουρκικές θέσεις: Αδιάλλακτος ο αρχηγός της ΕΟΚΑ, και ο Αρχιεπίσκοπος. Αδιάλλακτη η Ελληνική Κυβέρνηση, με εμένα φιλοφρονητικό μόνο στα λόγια. Μόνη δυνατή λύση η διχοτόμηση, της οποίας λεπτομερώς ανέλυε τα πλεονεκτήματα. Νέο στοιχείο: Η κυβέρνησή του δε δεχόταν τις αγγλικές προτάσεις, αυτοκυβέρνηση ή ανεξαρτησία, και μετά, δύο χωριστά δημοψηφίσματα. Γιατί αν η Τουρκική Κοινότητα ζούσε μερικά χρόνια υπό τους Ελληνοκυπρίους, δε θα τολμούσε να ψηφίσει διανομή της Κύπρου! Μόνη λύση, “ηθική και αποκαθιστώτα ταχύτερον τα πράγματα”, η συμφωνημένη διχοτόμηση...”.
Στις δύο επόμενες συνέχειες θα δωθούν τεκμηρειωμένες απαντήσεις στα κενά που άφησε η κατάθεση Αβέρωφ σχετικά με την πατρότητα της διχοτόμησης και θα δοθούν εξηγήσεις για τις αναφορές στα βρετανικά έγγραφα που δημοσιεύθηκαν στις 4,5,6 Νοεμβρίου 2009 στην “Σημερινή”.
Φανούλα Αργυρού
Λονδίνο, 6/11/2009
ΠΗΓΉ www.tanea-london.net
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου