Βασίλειος και Λοΐζος Σιβιτανίδης ΕΘΙΝΙΚΟΙ ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ


Ο Βασίλειος Σιβιτανίδης, γιος του Κύπριου Ιερώνυμου Σι-
βιτανίδη από την Πάφο, γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αι-
γύπτου το 1830. Έμαθε τα πρώτα γράμματα στην Αλεξάνδρεια
σε ελληνικό σχολείο και συνέχισε τις σπουδές του σε Γαλλική
Σχολή όπου και ειδικεύτηκε στο εμπόριο. Στην αρχή εργάσθηκε
ως υπάλληλος στον μεγάλο Εμπορικό Οίκο Πρωίου στην Αλε-
ξάνδρεια. Πολύ σύντομα όμως ίδρυσε δική του επιχείρηση και
εργαζόταν μαζί με τον αδελφό του Λοΐζο του οποίου η τελευταία
επιθυμία ήταν να ιδρυθεί στην Αθήνα δημόσια Σχολή Τεχνών και
Επαγγελμάτων σύμφωνα με τα Ευρωπαϊκά πρότυπα και κυρίως σύμφωνα με την περίφημη Παρισινή Σχολή "Arts et Metiers", και να αναφέρεται το όνομα του ως ιδρυτού
Αναδείχθηκε σε έναν από τους ισχυρότερους οικονομικούς και
κοινωνικούς παράγοντες της Ελληνικής Κοινότητας της Αλεξαν-
δρείας και διατέλεσε μέλος, αντιπρόεδρος και πρόεδρός της ευ-
εργετώντας την πολλαπλώς και προσφέροντας πλούσιες δωρεές
του σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και κοινωφελείς οργανισμούς και
συμβάλλοντας στην κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της
Πέθανε στις 3 Ιουνίου του 1921 σε ηλικία 91 ετών.
Η ίδρυση της ΣΙΒΙΤΑΝΙΔΕΙΟΥ ΣΧΟΛΗΣ
Στο βιβλίο με τίτλο : Δημιουργία Τεχνικής εκπαιδεύσεως εν Ελλάδι – ΣΙΒΙΤΑΝΙΔΕΙΟΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ, ο που κυκλοφόρησε στην Αθήνα το 1926, ο συγγραφέας Ανάργυρος Ηλιάδης περιγράφει με λεπτομέρειες το πώς δημιουργήθηκε η ΣΙΒΙΤΑΝΙΔΕΙΟΣ ΣΧΟΛΗ με βάση το κληροδότημα του Βασίλη Σιβιτανίδη. Γράφει ο Ηλιάδης :
«Ο Βασίλειος Ιερωνύμου Σιβιτανίδης με την διαθήκη του της 12/6/1917 καθιστά γε¬νικό κληρονόμο ολόκληρης της περιουσίας του το ελληνικό δημόσιο με την προ¬ϋπόθεση, αφού πληρωθούν σε μετρητά τα διάφορα κληροδοτήματα και άλλες υποχρεώσεις οι οποίες ορίζονται στην διαθήκη, να διατεθεί το υπόλοιπο της πε¬ριουσίας του για να (όπως επί λέξει αναφέρεται στον κωδίκελλο Σιβιτανίδη) «ἱδρυθῇ ἄνευ ἀναβολῆς ἐν Ἀθήναις κατὰ τὸ ὑπόδειγμα τῶν λειτουργουσῶν ὁμοίων σχολῶν ἐν ταῖς μᾶλλον προηγμέναις χώραις εἰς τὰς τέχνας καὶ τὴν βιομηχανίαν “Σχολὴ Τεχνῶν καὶ Ἐπαγγελμάτων” φέρουσα τὴν ἑξῆς ἐπιγραφὴν, “Σχολὴ τῶν Τεχνῶν καὶ τῶν Ἐπαγγελμάτων” ἱδρυθεῖσα ὑπὸ τῶν ἐν Ἀλεξανδρείᾳ τῆς Αἰγύπτου ἀδελφῶν Βασιλείου καὶ Λουΐζου Ἱερώνυμου Σιβιτανίδη, πρὸς δὲ προικοδοτηθῇ αὔτη, ὡς κατωτέρω, ἤτοι διὰ μὲν τοῦ ἡμίσεος ποσοῦ τῆς ἀφιεμένης περιουσίας τῷ Ἑλληνικῷ Δημοσίῳ περιουσίας μου, κτισθῇ τὸ κτίριον τῆς περὶ ἧς ὁ λόγος Σχολῆς, τὸ δὲ ἕτερον ἥμισυ κατατεθῇ εἰς τὴν Ἐθνικὴν Τράπεζαν τῆς Ἑλλάδος ἐν Ἀθήναις, εἰς χρεώγραφα πάσης ἀσφαλείας, ὅπως οἱ τόκοι αὐτοῦ χρησιμεύσουν ἑκάστοτε πρὸς συντήρησιν τῆς περὶ ἧς πρόκειται Σχολῆς, ἥτις δέον νὰ ὀργανωθῇ κατὰ τελειότερον καὶ πρακτικώτερον σύστημα, ἀνατιθεμένης τῆς διοίκησεως αὐτῆς εἰς ἐπιτροπὴν, ἥτις αὐστηρῶς πρέπει νὰ ἐπιβλέπῃ τὴν διοίκησιν αὐτῆς. Τὰ τρία μέλη τῆς ἐπιτροπῆς ταύτης δέον νὰ ὧσιν ὁ ἑκάστοτε Μητροπολίτης Ἀθηνῶν, ὁ πρόεδρος καὶ ὁ Εἰσαγγελεὺς τοῦ Ἀρείου Πάγου. Τὸ κτίριον τῆς ἀνωτέρω Σχολῆς ἐπιθυμῶ νὰ εἶναι Ἑλληνικοῦ ῥυθμοῦ ἢ Δωρικοῦ, καὶ ἀντάξιον πρὸς τὸ ὑπ’ ἐμοῦ προορισθὲν ποσὸν διὰ τὴν ἀνέγερσιν αὐτοῦ. Ἐὰν ὅμως ἕτερος διαθέτης πρὸ τῆς ἀνοίξεως τῆς παρούσης διαθήκης μου, ἤθελεν ἀφήσει, κληροδοτήσει ἤ ἀφιερώσει ποσὸν τι πρὸς ἀνέγερσιν τῆς ἀνωτέρω Σχολῆς [γεγονὸς τὸ ὁποῖον δὲν συνέβη] τὸ Ἑλληνικὸν Δημόσιον καὶ κληρονόμος μου εἶναι ἐλεύθερον ἀντὶ τῆς ἐν λόγῳ Σχολῆς νὰ ἱδρύσῃ οἱονδήποτε ἄλλο ἐκπαιδευτικὸν κατάστημα ἤθελεν ἐγκρίνῃ, πρὸς συμπλήρωσιν τῆς βιομηχανικῆς ἐκπαιδεύσεως καὶ καταρτίσεως τῆς χώρας. Ἐπὶ κεφαλῆς τοῦ ἱδρύματος τούτου ἀναγραφήσεται ἡ αὐτὴ, ὡς ἀνωτέρω εἴρηται, ἐπιγραφὴ, ἤτοι τῆς ἱδρύσεως τούτου ὑπὸ τῶν ἐν Ἀλεξανδρείᾳ τῆς Αἰγύπτου
ἀδελφῶν Βασιλείου καὶ Λουΐζου Ἱερώνυμου Σιβιτανίδη συμπληρουμένης συμφώνως πρὸς τὸν δοθησόμενον προορισμὸν τοῦ ἱδρύματος».Με βάση την διαθήκη Σιβιτανίδη 18.000 Αιγυπτιακές λίρες κληροδοτούνται σε συγγενικά του πρόσωπα και σε διάφορα ιδρύματα , και η ακίνητη περιουσία του στην Αίγυπτο και στην Κύπρο. Σε περίπτωση δε κατα την οποίαν οι κληροδόχοι Σιβιτανίδη θα προσέβαλλαν την διαθήκη του θα αποστερούντο του κληροδοτήματος το οποίο έλαβαν, υπέρ του Δημοσίου[33].
Ο Σιβιτανίδης επιθυμώντας την ταχύτατη ανέγερση και λειτουργία της Σχολής αναφέρει: «Αὗται εἰσιν αἱ διατάξεις τῆς τελευταίας θελήσεως μου θερμῶς δὲ παρακαλῶ τοὺς ἐκτελεστὰς καὶ τὸν κληρονὸμον μου νὰ ἐκτελέσωσι ταύτας ἀκριβῶς καὶ τὸ ταχύτερον φροντίζοντες ὅπως ἅμα τῇ πληρωμῇ τῶν κληροδοτημάτων μου καὶ τῇ μεταβιβάσει εἰς Ἀθὴνας τοῦ ὑπολοίπου τῆς περιουσίας μου καὶ τῆς καταθέσεως αὐτῆς παρὰ τῇ Ἐθνικῇ Τραπέζῃ τῆς Ἑλλάδος ἱδρυθῇ ἡ ἐν λόγῳ Σχολὴ μνημεῖον ἀΐδιον τοῦ Ἑλληνικοῦ πνεύματος καὶ φιλεργίας, Ἑστία δὲ Ἐθνικῆς φιλοπονίας διὰ τὸ μεγαλεῖον καὶ πρὸς δόξαν τῆς Φιλτάτης Πατρίδος».
Μετά τον θάνατο του διαθέτη, άρχισε αμέσως η εκκαθάριση της περιουσίας, από τους εκτελεστές της διαθήκης και από το Ελληνικό προξενείο στην Αλεξάνδρεια. Όλες δε οι ενέργειες έγιναν υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του αρμόδιου τμήματος κλη¬ροδοτημάτων το οποίο υπαγόταν στο Υπουργείο Γεωργίας. Αφού μεταβιβάστηκε η ακίνητη περιουσία και πληρώθηκαν τα διάφορα κληροδοτήματα στους κλη¬ροδόχους, τα εκκαθαρισθέντα υπόλοιπα απεστάλησαν και κατατέθηκαν σε διάφορες χρονικές περιόδους στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος για λογαρια¬σμό του Ελληνικού Δημοσίου. Δυστυχώς το πρώτο αποσταλέν ποσό τον Νοέμ¬βριο του 1921, ύψους 37.000 λιρών μετετράπη σε ελληνικές δραχμές με αποτέλε¬σμα να προκύψει μεγάλη απώλεια λόγω της υποτίμησης της δραχμής. Τότε προέκυψε θέμα εάν θα έπρεπε οι εκτελεστές να μετατρέψουν την περιουσία από το ξένο νόμισμα σε δραχμές, και ποία ήταν η επιθυμία του διαθέτη, ο οποίος όριζε να παρακατατεθεί το ήμισυ σε χρεώγραφα πάσης ασφαλείας. Το Υπουργείο Γεωρ¬γίας ερμήνευσε την θέληση του διαθέτη με βάση την νομοθεσία και αποφάσισε ότι εννοούσε ελληνικά χρεώγραφα.
Ανέστειλε τότε την εκτέλεση της διαθήκης και διέταξε τους εκτελεστές να παραιτηθούν από κάθε ενέργεια, αφού προηγουμένως καταθέ¬σουν στο υποκατάστημα της Τράπεζας Ανατολής, το οποίο ήταν παράρτημα της Εθνικής Τράπεζας, την κινητή περιουσία της κληρονομιάς, διότι εν τω μεταξύ είχε επέμβει το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, ως αρμόδιο για την εκτέλεση του όρου «περί ιδρύσεως της Σχολής».Το Υπουργείο Οικονομίας εκτιμούσε ότι δεν έπρεπε να με¬τατραπεί η περιουσία σε δραχμές λόγω των κινδύνων από την περαιτέρω προ¬βλεπόμενη υποτίμηση του εθνικού νομίσματος, αλλά να παραμείνει σε ξένο νόμισμα λόγω της σταθερότερης κατάστασής του.
Τα μέτρα αυτά απεδείχθη ότι ωφέλησαν την περιουσία εξ αιτίας της ανατίμησης της λίρας και των χρεωγράφων έναντι της ελληνικής δραχμής. Έτσι τον Ιούνιο του 1925, όταν είχε σχεδόν ολοκληρωθεί η εκκαθάριση της περιουσίας του Σιβιτανίδη, υπήρχαν αιγυπτιακοί τίτλοι και χρεώγραφα αξίας 121.764 αιγυπτιακών λιρών, καθώς και 60.880 σε καταθέσεις, το δε σύ¬νολο της περιουσίας μαζί με τους τόκους ανήρχετο περίπου στις 78.000.000 δρχ. (με τιμή λίρας προς 350 δρχ).
Το ποσό αυτό τον Ιούλιο του 1926 (ημερομηνία τελι¬κής εκκαθάρισης), λόγω της περαιτέρω υποτίμησης της δραχμής είχε ξεπεράσει τα 100.000.000 δρχ ενώ το 1927, οπότε συνεδρίασε για πρώτη φορά το Διοικητικό Συμβούλιο, ήταν 75.000.000 δρχ.
Εν τω μεταξύ, καθ’ όλη την διάρκεια της εκκαθάρισης, το Υπουργείο Οι-κονομίας είχε ξεκινήσει προπαρασκευαστική μελέτη των μέτρων, με τα οποία θα εξασφαλιζόταν η εκπλήρωση του σκοπού του διαθέτη, δηλαδή η ανέγερση και οργάνωση σχολής τεχνικών επαγγελμάτων. Για τον λόγο αυτό ,κατά τα έτη 1921,1923 και 1924 συνεκλήθη¬σαν επανειλημμένα επιτροπές με άτομα προερχό¬μενα από όλες τις τάξεις του επιστημονικού, επαγγελματικού και βιομηχανικού κόσμου, τα οποία διατύπωσαν τις γνώμες τους. Η εργασία των επιτροπών συνεχίστηκε επί υπουργίας Σεχιώτη αλλά διακόπηκε λόγω της κατάργησης του Υπουργείου Οικονομίας, για να συνεχιστεί αργότερα από το Υπουργείο Γεωργίας στο οποίο υπήχθη η επαγγελματική εκπαίδευση.
Ο αρχιτέκτονας του σχεδιασμού της οργάνωσης της Σ.Σ.Τ.Ε. είναι ο μετέπειτα και διευ¬θυντής της Ανάργυρος Ηλιάδης. Στη μελέτη του “Δημιουργία Τεχνι-κής Εκπαιδεύσεως εν Ελλάδι – Σιβιτανίδειος Κληρονομία” καταθέτει τις απόψεις του για την επαγγελματική εκπαίδευση και την οργάνωση της Σ.Σ.Τ.Ε. λαμβά¬νοντας υπ’ όψη του τις γνώμες των προαναφερθεισών επιτροπών. Η μελέτη αυτή θα αποτελέσει τον οδηγό στον οποίο θα βασισθεί για τις ενέργειες και αποφάσεις του το μετέπειτα εκλεγέν Διοικητικό Συμβούλιο.
Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο εκλέγεται με βάση το εκδοθέν συστατικό της Σχολής νομοθετικό διάταγμα της 8/8/1926 (επί υπουργίας Γ.Ε.Β. Γ. Χαριτάκη), του οποίου βασικές διατάξεις είναι οι εξής:
η σύσταση αυτοτελούς Νομικού προσώπου Δημοσίου Δικαίου προς εκτέλεση του σκοπού του διαθέτη, και η διοίκησή του από 14μελές Συμβούλιο, το οποίο θα εκλέ¬γει την Εκτελεστική Επιτροπή. Στο Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου εκχωρεί¬ται από το Ελληνικό Δημόσιο ολόκληρη η κληροδοτηθείσα περιουσία Σιβιτανίδη, το δε Διοικητικό Συμβούλιο αναλαμβάνει τον καθορισμό των αφορούντων την διοί¬κηση και διαχείριση της περιουσίας, και των αφορούντων την διοίκηση, οργάνωση και λειτουργία της ιδρυόμενης Σχολής.
Οι δύο πρώτες συνεδριάσεις του Δ.Σ. πραγματοποιούνται στο Μητροπολιτικό μέ¬γαρο της Αρχιεπισκοπής Αθηνών τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 1927, υπό την προεδρία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσοστόμου όπως ορίζει ο διαθέτης, και θέτουν τις βάσεις λειτουργίας τηςυπό ίδρυση Σχολής.
Τον Φεβρουάριο όμως του 1927, με ψήφισμα της εθνοσυνέλευσης ακυρώνεται το εκδοθέν επί δικτατορίας Πάγκαλου διάταγμα της 8/8/1926, και ως εκ τούτου η υπόσταση του Διοικητικού Συμβουλίου. Κυρώνεται νέο νομοθετικό διάταγμα την 22/6/1927 με βάση το οποίο επέρχεται μεταβολή στην σύνθεση του Δ.Σ. και της Ε.Ε. Το νέο Δ.Σ. συγκροτείται τον Σεπτέμβριο 1927…»

Σχόλια