Η κ. Τούλα Χαραλάμπους, τομεάρχης της Ε.Ο.Κ.Α μιλά για τον αγώνα

- Κυρία Τούλα, θα θέλαμε να ξεκινήσουμε λέγοντάς μας λίγα λόγια για την αντίσταση των Κυπρίων αλλά και τη δική σας δράση πριν την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα.

- Την εποχή εκείνη που η Κύπρος ήταν υπό κατοχή στους Άγγλους, η αγάπη για την πατρίδα και τη θρησκεία μεταδιδόταν από γενιά σε γενιά μέσω της οικογένειας. Παρόλ’ αυτά πριν τον αγώνα του 1955 δεν είχαμε φανταστεί ότι θα μπορούσαμε να πολεμήσουμε τους Άγγλους. Εγώ το 1955, αν και ήμουν παντρεμένη και είχα δύο παιδιά, ήμουν ενεργό μέλος της εθνικής και κοινωνικής κίνησης της Λάρνακας. Αρθρογραφούσα στην εφημερίδα «Ελευθερία» εναντίον των Άγγλων και ταυτόχρονα διοργανώναμε στη Χριστιανική Εστία του Αποστόλου Παύλου διάφορες εκδηλώσεις εθνικού χαρακτήρα εκφράζοντας τον πόθο μας για ένωση με την Ελλάδα. Επίσης μαζί με τη μητέρα μου, ράβαμε κρυφά στο σπίτι μας τις ελληνικές σημαίες τις οποίες αναρτούσαν το βράδυ στα σχολεία της πόλης. Γι’ αυτό ήμουν γνωστή στη Λάρνακα λόγω των δραστηριοτήτων μου και, όπως ανακαλύψαμε αργότερα, οι Άγγλοι μου είχαν ήδη δημιουργήσει φάκελο και με χαρακτήριζαν άκρως εθνικίστρια.

- Πώς μπήκατε στην οργάνωση της ΕΟΚΑ;

-Εγώ δε γνώριζα για την επανάσταση μέχρι που άκουσα τα εκρήξεις το βράδυ πριν την 1η Απριλίου 1955. Την πρώτη εβδομάδα του Αγώνα μου ζήτησαν μέλη της Οργάνωσης στη Λάρνακα να έρθουν στο σπίτι μου για να συνεδριάσουμε για την ΕΟΚΑ. Εγώ δέχτηκα με τον όρο να γίνω κι εγώ μέλος της ΕΟΚΑ. Την ίδια στιγμή ο Κίκης Φιλιαστίδης με όρκισε και από τότε ξεκίνησε η δράση μου. Στην οργάνωση είχα το συνθηματικό όνομα Ηλέκτρα.

- Με ποιο τρόπο ορκιζόσαστε;

- Βάζαμε το χέρι μας πάνω στο Ευαγγέλιο και ορκιζόμασταν ότι θα υπερασπιζόμασταν την πατρίδα με όλες μας τις δυνάμεις. Μετά προσπαθούσαμε όσο γινόταν να ενεργούμε κρυφά αλλά, επειδή ήμασταν σε μικρή πόλη, γνωριζόμασταν αρκετοί μεταξύ μας.

- Μπορείτε να μας περιγράψετε τη δράση σας μέσα από την οργάνωση;

- Η αγωνίστρια Ελενίτσα Σεραφείμ-Λοϊζου με όρισε βοηθό της και μου ανέθεσε την ευθύνη να οργανώσω τις γυναίκες της πόλης. Χωρίσαμε σε ομάδες τις μαθήτριες οι οποίες διακινούσαν επαναστατικά φυλλάδια. Συνήθως έριχναν τα φυλλάδια τις Κυριακές από τον εξώστη της εκκλησίας ή στο δρόμο καθώς έτρεχαν με τα ποδήλατά τους. Αυτά τα φυλλάδια τα στέλναμε και στα χωριά της επαρχίας μας.

- Ποιος ήταν ο ρόλος των Κυπρίων γυναικών;

- Οι γυναίκες της Κύπρου είχαν μεγάλη ψυχική δύναμη και δούλεψαν πολύ τόσο στην πόλη όσο στα χωριά. Ύστερα δημιουργήθηκαν οι ομάδες κρούσεως. Σ’ αυτές τις ομάδες έριχναν και οι γυναίκες βόμβες κατά τη διάρκεια των επιθέσεων.

- Πώς αργότερα γίνατε τομεάρχης της πόλης και επαρχίας Λάρνακας;

- Η δράση μου μεγάλωνε κάθε μέρα. Το σπίτι μου έγινε αφετηρία εκδηλώσεων αλλά και εκτελέσεων. Η

προηγούμενη τομεάρχης ήταν η Ελενίτσα Σεραφείμ-Λοΐζου η οποία όρισε αμέσως τον αντικαταστάτη της όπως άλλωστε έκαναν όλοι οι τομεάρχεις. Μετά τη σύλληψη της Ελενίτσας, έπρεπε να γίνει τομεάρχης ο αντικαταστάτης της. Όταν εκείνος αρνήθηκε, μου αποκάλυψε το ψευδώνυμο του αρχηγού της Οργάνωσης για να έρθω σ’ επαφή μαζί του. Πράγματι επικοινώνησα με το Γεώργιο Γρίβα και μου είπε να αναλάβω τομεάρχης της Λάρνακας. Από τότε απέκτησα περισσότερες ευθύνες και συνεχώς έπρεπε να έρχομαι σε επαφή με καταζητούμενους, να οργανώνω τις μεταφορές τους καθώς και να ηγούμαι στις εκδηλώσεις της πόλης και επαρχίας.

- Πέστε μας ένα περιστατικό το οποίο στέφθηκε με επιτυχία και θα μείνει για πάντα στο μυαλό σας.

- Μια μέρα οι Άγγλοι επέβαλαν κατ’ οίκον περιορισμό αλλά εμείς έπρεπε να μετακινήσουμε όπλα από ένα σπίτι συλληφθέντος γιατί φοβόμασταν. Ξεκίνησα μαζί με μια άλλη συναγωνίστρια και την κόρη μου για να μετακινήσουμε τον οπλισμό. Εμείς δεν μπορούσαμε να τα πάρουμε γιατί οι Άγγλοι θα μας έλεγχαν. Γι’ αυτό δώσαμε τα όπλα στη 10χρονη κόρη μου για να τα πάρει σ’ ένα άλλο σπίτι. Η κόρη μου ακολουθούσε τη συναγωνίστρια και εγώ έβλεπα από μακριά. Στο δρόμο συνάντησαν περίπολο των Άγγλων. Εγώ έγνεψα στην κόρη μου να προχωρήσει χωρίς να φοβηθεί κι έτσι η αποστολή εξετελέσθη. Σκεπτόμενη, όμως, τώρα το περιστατικό απορώ με τον εαυτό μου, πώς γίνεται να αγχωνόμουν για τα όπλα και να έβαζα σε κίνδυνο τη ζωή της κόρης μου. Αλλά η ζωή μας περιστρεφόταν γύρω από τον αγώνα και την ελευθερία, αυτά είχαμε πάντα στο μυαλό μας.

- Μπορείτε να μας περιγράψετε και μία χαρακτηριστική αποτυχημένη προσπάθεια;

- Κάποια μέρα έπρεπε να πάω σ’ ένα χωριό για να μιλήσω μυστικά και να συνεννοηθώ μ’ έναν καταζητούμενο. Καταστρώσαμε ολόκληρο σχέδιο μέχρι να τον βρω, μιλήσαμε και μετά έφυγα. Αργότερα, όταν ο καταζητούμενος αυτός συνελήφθη, ίσως μετά από πολλή πίεση πρόδωσε στους Άγγλους λεπτομερώς όλα όσα είπαμε. Αυτό το έμαθα αργότερα, όταν τελείωσε ο Αγώνας και είδα την κατάθεση που έδωσε στους Άγγλους.

- Έχουμε ακούσει ότι σας συνέλαβαν οι Άγγλοι. Πώς έγινε αυτό;

- Οι κατακτητές γνώριζαν ήδη ότι είχα δράση και μάλιστα ήρθαν και κάποιες φορές σπίτι μου για έλεγχο χωρίς, ευτυχώς, να βρουν τίποτα. Εξάλλου πριν ακόμη ξεκινήσει ο Αγώνας, μου είχαν δημιουργήσει φάκελο και με χαρακτήριζαν εθνικίστρια. Αργότερα, όταν συνελήφθη ο καταζητούμενος τον οποίο σας ανέφερα προηγουμένως και με πρόδωσε, με συνέλαβαν. Όπως φάνηκε, γνώριζαν όλες τις ενέργειές μου από την κατάθεση του συλληφθέντος.

- Τι ακολούθησε της σύλληψής σας; Πώς ήταν η ζωή στη φυλακή;

- Με οδήγησαν στις Κεντρικές Φυλακές μαζί με άλλες γυναίκες. Ήμουν κρατούμενη με το νούμερο 18. Οι κατακτητές άλλες βασάνιζαν και άλλες όχι. Στη φυλακή οι Άγγλοι έδιναν στην καθεμιά ένα μικρό ποσό ημερησίως για να αγοράζουμε τρόφιμα γιατί μαγειρεύουμε μόνες μας. Μαζεύαμε τα χρήματα όλες, κάναμε λίστα και μας έφερναν τα τρόφιμα. Όταν έρχονταν οι δικοί μας, δεν μπορούσαμε να τους δούμε διότι μας χώριζαν δύο πυκνά σύρματα. Τη Μεγάλη Εβδομάδα πρέπει να σας πω ότι οι συγγενείς μας μπορούσαν να μας φέρνουν μόνο κοτόπουλο και λουλούδια. Μαζέψαμε λοιπόν τα τραπεζάκια των κελιών μας και φτιάξαμε Επιτάφιο τη Μεγάλη Παρασκευή. Ήταν μια πολύ συγκινητική εμπειρία. Την Κυριακή του Πάσχα δηλώσαμε απεργία πείνας. Πέρασε μια βδομάδα και ήμασταν ήδη αρκετά αδύναμες. Την Κυριακή του Θωμά ξεκίνησε δυνατή βροχή η οποία πλημμύρισε το δωμάτιό μου. Η υγρασία του δωματίου με αρρώστησε και ήταν η αιτία να απελευθερωθώ γρήγορα.

- Στη συνέχεια σας απελευθέρωσαν;

- Καταρχάς να σας πω ότι δεν επρόκειτο να με αφήσουν ελεύθερη αν δε συνέβαινε ένα γεγονός. Σε καθορισμένα χρονικά διαστήματα οι Άγγλοι μας έκαναν ιατρικό έλεγχο. Έκανα κι εγώ εξετάσεις στο νοσοκομείο. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι είχα φυματίωση λόγω της υγρασίας και της κακής κατάστασης του πλημμυρισμένου κελιού μου εκείνη τη μέρα που σας ανέφερα. Επειδή η αρρώστια αυτή ήταν κολλητική, φοβήθηκαν οι Άγγλοι και με άφησαν να επιστρέψω στο σπίτι μου μετά από οκτώ μήνες κράτησης.

- Τότε σταματήσατε την ανάμειξή σας στην Οργάνωση;

- Όχι. Δεν είπα σε κανένα για την κατάσταση της υγείας μου και αμέσως επικοινώνησα με τον Αρχηγό. Καταλάβαινε ότι ήμουν ήδη σεσημασμένο πρόσωπο αλλά, λόγω της επιτυχημένης μου δράσης, μου έδωσε πάλι υπεύθυνη θέση.

- Τελειώνοντας, κυρία Τούλα, πιστεύετε ότι ο αγώνας πέτυχε ή δεν έπρεπε να γίνει;

- Φυσικά και άξιζε τον κόπο! Όμως, αν οι Μεγάλοι είχαν άλλα σχέδια και έκαναν έπραξαν αναλόγως, τι φταίμε εμείς; Εμείς υπακούσαμε στα ένστικτά μας για να ελευθερώσουμε την πατρίδα μας και να ενωθούμε με την Ελλάδα χωρίς να μας νοιάζει η δική μας ζωή ή της οικογένειάς μας. Δοθήκαμε ολόψυχα στον Αγώνα αλλά ποτέ δε μετανιώσαμε για την Ε.Ο.Κ.Α.

http://www.panagiachrysopolitissa.com/