Ελληνική Σχολή [Scuola Greca]

Γράφει η Νάσα Παταπίου

Το αίτημα για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας κατά τη Βενετοκρατία και η στέγαση της Ελληνικής Σχολής στον καθεδρικό ναό της Παναγίας της Οδηγήτριας, στη Λευκωσία

Με τη λατινική κατάκτηση της Κύπρου το 1191, είχαν παρακμάσει τα υφιστάμενα στη μεγαλόνησο ελληνικά εκπαιδευτήρια, όπως μπορούμε να συμπεράνουμε από τις διασωθείσες για την εποχή πηγές. Το γεγονός αυτό συντελέστηκε κυρίως και με την καταπίεση της Ορθόδοξης Εκκλησίας από τους Λατίνους.

Για παράδειγμα, ο Γεώργιος Κύπριος και μετέπειτα πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως από το 1283 έως το1289, με την αυτοβιογραφία του που μας κληροδότησε, περιγράφει την εκπαιδευτική του πορεία κατά τις αρχές του 13ου αιώνα στην Κύπρο.
Διδάχθηκε τα στοιχειώδη γράμματα, δηλαδή ανάγνωση και γραφή, και, όπως τεκμηριώνεται στην αυτοβιογραφία του, θέλησε να συνεχίσει τις σπουδές του σε μια ανώτερη σχολή, την οποία ο Γεώργιος ονομάζει η «Καλλινικισέων», προφανώς από το Καλλινίκησις, προγενέστερη ονομασία της Λευκωσίας. Ο Γεώργιος ο Κύπριος, επειδή αντιμετώπιζε δυσκολίες στη λατινική γλώσσα, θέλησε στη συνέχεια να εγκαταλείψει την Κύπρο και να μεταβεί στη Μικρά Ασία για να σπουδάσει, όπως γράφει, στα «παιδευτήρια Ρωμαίων».

Ένα ανώτερο πνευματικό ίδρυμα, αν και δεν διαθέτουμε συγκεκριμένες πηγές, υπήρχε όντως ήδη κατά τη Φραγκοκρατία στη Λευκωσία και μάλλον θα πρέπει να ταυτιστεί με αυτό το οποίο αναφέρει ο Γεώργιος ο Κύπριος. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι το 1601 γίνεται για το ίδρυμα αυτό σχετική μνεία, σε συνθήκη που είχε συνταχθεί μεταξύ του Αρχιεπισκόπου Κύπρου και του δούκα της Σαβοΐας Καρόλου Εμμανουήλ, σε περίπτωση προσάρτησης της Κύπρου στο δουκάτο του. Το 23ο άρθρο της εν λόγω συνθήκης ως προς το θέμα μας είναι πολύ διαφωτιστικό. Αναφέρεται σε ίδρυση σχολείων αλλά και σε ίδρυση πανεπιστημίου στη Λευκωσία, όπως ακριβώς αυτό το οποίο υπήρχε κατά τη Φραγκοκρατία, όπως σημειώνεται στο σχετικό άρθρο, υπό την επωνυμία Βασιλικό Πανεπιστήμιο (Seminario Regio). Σ’ αυτό θα φοιτούσαν τόσο ευγενείς όσο και μέλη του λαού. Τη διεύθυνση του πανεπιστημίου θα αναλάμβανε ένας επίσκοπος πεπαιδευμένος, ο οποίος θα εκλεγόταν κάθε τέσσερα χρόνια. Επίσης, ο δούκας μεταξύ άλλων θα ενίσχυε οικονομικά τους σπουδαστές για την ένδυση και τη διατροφή τους.

Οι προσπάθειες για προσάρτηση της Κύπρου από τον δούκα της Σαβοΐας, μετά από εκκλήσεις των Κυπρίων κατά τον 17ο αιώνα, σχετίζονταν οπωσδήποτε με την παραχώρηση του στέμματος του βασιλείου της Κύπρου -ενός κενού στην ουσία τίτλου- στο δουκάτο της Σαβοΐας. Η Καρλόττα Lusignan, τελευταία και νόμιμη βασίλισσα της Κύπρου, μετά την εκδίωξή της από το βασίλειο από τον ετεροθαλή αδελφό της και σφετεριστή του στέμματος Ιάκωβο Β΄, είχε καταφύγει στη Ρώμη. Εκεί, στις 24 Φεβρουαρίου 1485, παραχώρησε τον τίτλο του βασιλιά της Κύπρου στον δούκα Κάρολο Α΄ της Σαβοΐας, με τη συμφωνία να της καταβάλλει ένα ετήσιο εισόδημα ανερχόμενο στις τέσσερις χιλιάδες φλορίνια. Στο υπό ίδρυση πανεπιστήμιο, η παιδεία σαφώς θα ήταν ελληνική, αφού οι εκκλήσεις για απελευθέρωση από τους Οθωμανούς είχαν γίνει εκ μέρους των Κυπρίων από τον Αρχιεπίσκοπό τους.

Μια σχολή λατινικής παιδείας στη Λευκωσία, η οποία λειτουργούσε στην περίφημη λατινική μονή του Αγίου Δομινίκου, μνημονεύεται ήδη σε πηγή του 1306. Στη σχολή αυτή είχε διδάξει και ο Ιούλιος ή Ιουλιανός Σταυριανός, επίσκοπος Αρμενίων, που έφερε και τον τιμητικό μάλλον τίτλο του επισκόπου Μεγάρων (episcopus Megarensis). Ας σημειωθεί επίσης ότι ήταν βικάριος και χωρεπίσκοπος όχι μόνο των Αρμενίων αλλά και των Μαρωνιτών, όπως απαντά σε έγγραφο του έτους 1567. Κατά τη Βενετοκρατία, επίσης, μνημονεύονται και δάσκαλοι που είχαν κληθεί να υπηρετήσουν στην Κύπρο, όπως ο Sebastian Foscarini το 1512 και ο Zuan Justiniani από την Κρήτη, που δεν πρόλαβε όμως να αφιχθεί στη μεγαλόνησο, γιατί τον βρήκε ο θάνατος. Επίσης, όπως αναφέρεται σε πηγή του έτους 1560, ένας Μινορίτης fra Thomasino δίδασκε γραμματική στους διάκους. Έως τις αρχές του 

συνέχεια στο  http://www.parathyro.com/?p=34461