Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου-Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών :ΕΚΘΕΜΑ ΜΗΝΑ ΜΑΡΤΙΟΥ 2015

Με αφορμή τον εορτασμό της επετείου της 25^ης Μαρτίου 1821, το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών έχει επιλέξει να σας παρουσιάσει ως έκθεμα του μήνα Μαρτίου 2015 μια περίτεχνη σε διακόσμηση κολοκύθα (κολότζι) (Α.Μ. 41). Το συγκεκριμένο αντικείμενο δωρήθηκε στο Μουσείο από τον Σ. Ευαγγελίδη γύρω στο 1950. Σύμφωνα με επιγραφή του ιδίου του τεχνίτη αποτελεί έργο του 1902, του Δημητρίου Γεωργίου από τα Πυργά. Φέρει πλούσια εγχάρακτη διακόσμηση στο λαιμό με ζώνες από γεωμετρικά μοτίβα και κλάδους αμπέλου, ενώ το στόμιό του είναι επενδυμένο με μεταλλίνη. Στη σφαιρική γάστρα απεικονίζονται οι εγχάρακτες μορφές των ηρώων της ελληνικής επανάστασης Αθανασίου Διάκου, Νικηταρά, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Ηλία Μαυρομιχάλη, Ρήγα Φεραίου και Γεωργίου Καραϊσκάκη και στο κάτω μέρος μια ζώνη με κύκλους και άλλα γεωμετρικά σχήματα.
Ο συγκεκριμένος τύπος «κολοτζιού», δηλαδή με ίσιο λαιμό και σφαιρική γάστρα, εξυπηρετούσε κυρίως οικιακούς σκοπούς, δηλαδή χρησιμοποιείτο κυρίως ως σκεύος για το νερό και το κρασί.  Παραδείγματα έχουμε επίσης και για άλλους σκοπούς χρήσης, όπως ήταν για τη φύλαξη πυρίτιδας (κολότζια του πυρίτη), ως δοχείο για το τάισμα μικρών πουλιών, ως δοχείο για τις ελιές (κολοκολιός), ως κουταλοθήκη, ως δοχείο για το λούσιμο της οικογένειας, αλλά και για το πλύσιμο των ρούχων. Με την κατάλληλη επεξεργασία έχουμε και  τη χρήση του στη μουσική ως έγχορδου μουσικού οργάνου, τον λεγόμενο ταμπουρά. Σε εορταστικές περιπτώσεις, όπως ήταν ο γάμος στόλιζαν την κολοκύθα με ένα κουλούρι πλουμιστό που είχε τρύπα στη μέση, το οποίο και φορούσαν στο λαιμό της. Το «κολότζι» αυτό το χρησιμοποιούσαν στο κάλεσμα ή και στο κέρασμα του γάμου αναλόγως της περιοχής.
Η διαδικασία για την επεξεργασία των κολοκύθων ήταν επίπονη. Τα «κολότζια» αφήνονταν πρώτα να αποξηρανθούν. Ο λεπτός φλοιός τους αφαιρείται με το ξύσιμο. Αυτό είναι απαραίτητο για να μην αναπτυχθούν μύκητες, που θα δημιουργούσαν στο «κολότζι» μαύρες κηλίδες. Αν η χρήση του προοριζόταν  για υγρά, το πάνω μέρος κόβεται και αρχίζει η διαδικασία του καθαρισμού. Για να φύγουν οι σπόροι, τοποθετούνται μέσα στην κολοκύθα κομμάτια από γυαλί ή αγκαθωτές πέτρες, τα οποία ανακινούνται δυνατά, έως ότου αφαιρεθεί όλο το εσωτερικό. Μετά για να γίνει ομαλή η εσωτερική επιφάνεια και να στεγανοποιηθεί για τα υγρά, χύνεται μέσα στην κολοκύθα ζεστή πίσσα από πεύκο. Με αυτόν τον τρόπο επικαλύπτεται όλη η εσωτερική επιφάνεια του κολοτζιού. Η διακόσμηση γινόταν με κοφτερό μαχαίρι, καρφί ή βελόνι και στη συνέχεια ο τεχνίτης άλειφε την κολοκύθα με λάδι και στάχτη, μαύρες ελιές ή πυρίτιδα για να λάβουν οι παραστάσεις το χαρακτηριστικό μαύρο χρώμα. Η διακόσμηση συνήθως αποτελείτο από επιφανείς μορφές, σκηνές από την
ελληνική ιστορία και μυθολογία, αλλά και την καθημερινή ζωή.    

Ποικιλία κολοκύθων εκτίθεται στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου. Για περισσότερες πληροφορίες και νέες δωρεές αποταθείτε στο τηλ. 22432578.

Επιμ. Κειμένου: Άντρη Θεοφάνους, Μέλος Συνδέσμου «Φίλοι του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου».
Ελένη Χρίστου, Μέλος ΔΣ Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών

Πηγές:
-Αρχείο Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου-Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών
-Αρχείο Υπηρεσίας Κυπριακής Χειροτεχνίας
-Παπαδημητρίου, Ελένη, Η Τέχνη του ξύλου στην Κύπρο, Πολιτιστικές Υπηρεσίες Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, Λευκωσία, 2003
-Παπαδημητρίου, Ελένη, Λαϊκή ζωγραφική. Εγχάραξη και γλυπτική, Λευκωσία, 2010