Εβη Βασιλειάδη,
Φιλόλογος - ηθοποιός, υπεύθυνη του Αρχείου Αιμ. Χουρμούζιου
Κλείνουν σήμερα (16.9.2001) είκοσι οκτώ χρόνια από τότε που ο σημαντικός κριτικός της λογοτεχνίας και του θεάτρου, δημοσιογράφος, μεταφραστής και διανοητής Αιμίλιος Χουρμούζιος (1904-1973) έφυγε από κοντά μας. Η «K», σε συνεργασία με το Ιδρυμα Αιμ. Χουρμούζιου - Μ. Παπαϊωάννου (1985), το οποίο είναι υπεύθυνο για την καταγραφή και συντήρηση του αρχείου του και την εν γένει προβολή του έργου του, αναδημοσιεύει σήμερα ένα από τα τελευταία κείμενά του, το «Εγκώμιο της Σιωπής», θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη τού επί δεκαετίες εμπνευσμένου διευθυντή της. Το κείμενο που αποδεικνύει ότι ο Χουρμούζιος δεν «έφυγε», παραμένει παρών, επίκαιρος, και μπορεί να μας αγγίζει και να μας αφορά με έναν τρόπο που η χρονική απόσταση τον κάνει ακόμη πιο συνταρακτικό.
Ξεκινώντας από τη Λεμεσό της Κύπρου, από οικογένεια με δημοσιογραφική παράδοση (ο θείος κι ο πατέρας του διηύθυναν την εκεί εφημερίδα «Σάλπιγγα»), στα είκοσί του εκδίδει κιόλας την «Αβγή» -ναι, με βήτα!- (1924), που υπήρξε το πρώτο σημαντικό λογοτεχνικό περιοδικό της Κύπρου με αριστερό προσανατολισμό και ψυχαρική γλώσσα.
Ηρθε στην Ελλάδα το 1925 και από τότε δεν έπαψε να εκδίδει περιοδικά («Λογοτεχνική Επιθεώρηση» και «Νέα Επιθεώρηση»), να μεταφράζει έργα λογοτεχνικά και κοινωνικού προβληματισμού, να μελετά και να γράφει αδιάκοπα, είτε αρθρογραφώντας είτε εκδίδοντας βιβλία του.
Αφιέρωσε σχεδόν τέσσερις γόνιμες δεκαετίες της ζωής του στην «Καθημερινή», της οποίας υπήρξε αρχισυντάκτης (1931-40) και αργότερα διευθυντής, από το θάνατο του Γ. Βλάχου ώς το κλείσιμο της εφημερίδας από τη χούντα (1945-67).
Ο Αιμίλιος Χουρμούζιος υπήρξε ακόμη ο άνθρωπος που λάτρευε το θέατρο (οι αναλύσεις και κριτικές του παρακολουθούν με ευαισθησία και οξυδέρκεια την πορεία του θεάτρου μας μεταπολεμικά) και που η θητεία του ως διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου (1955-64), μια από τις λαμπρότερες εποχές του, συνδέθηκε με τη θεσμοθέτηση των Επιδαυρίων ως ετήσιου φεστιβάλ, με την αναβίωση της αριστοφανικής κωμωδίας, Αριστοφάνη -που δεν είχε ακόμη πάρει το δρόμο της, όπως η τραγωδία- και το άνοιγμα του Εθνικού προς νέους σκηνοθέτες, μουσικούς και ηθοποιούς.
Το πνευματικό του κύρος και η κριτική του ματιά πάνω στα λογοτεχνικά, θεατρικά αλλά και στα κοινωνικά πράγματα φανερώνονται καθαρά και πυκνά στα έργα του, όσα εκδόθηκαν στη διάρκεια της ζωής του: Ο Παλαμάς και η εποχή του, 1944 (1ος τ.),
1959-60 (2ος-3ος τ.) Ευγένιος Ο' Νηλ, Ενας εικονοκλάστης του Θεάτρου, 1945 Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Ο εισηγητής του κοινωνιστικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα, 1946 Η δοκιμασία του Πνεύματος, 1950, ένας Ηθικός Απόλογος, όπως ο ίδιος τη χαρακτηρίζει - ένα έργο για την ευρωπαϊκή κοινωνική και πνευματική πραγματικότητα μετά τους δύο μεγάλους πολέμους, ένα κείμενο μεγάλης τόλμης που αγγίζει το θέμα της ελευθερίας και της ευθύνης που αυτή συνεπάγεται.
Μετά το θάνατό του οι «Εκδόσεις των Φίλων» (από τις οποίες επανεκδόθηκαν και Η δοκιμασία του Πνεύματος -το 1976- και η μελέτη για τον K. Θεοτόκη -1979) εξέδωσαν μεγάλο μέρος από τα κατάλοιπά του, όπως τα συγκέντρωσε επιλεκτικά, από τις δημοσιεύσεις τους στην «Καθημερινή» ή αλλού και από χειρόγραφά του, ο Κώστας Τσιρόπουλος. Πρόκειται για μια σειρά τόμων που περιλαμβάνουν πολιτικά, φιλοσοφικά και κριτικά δοκίμια του Αιμ. Χ. (όπως συνήθιζε να υπογράφει) που είχαν, τα περισσότερα, δημοσιευτεί ως επιφυλλίδες ή είχαν παρουσιαστεί σε μορφή διαλέξεων.
Ο Χουρμούζιος στάθηκε ένας ασυμβίβαστος στοχαστής, ένας «νωρίς προδομένος» αριστερός, που έμεινε μόνος, και που κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, στη σκοτεινή επταετία, όταν τον χτύπησε και η αρρώστια, είχε αποσυρθεί σε μια συνειδητή σιωπή, αρνούμενος να δημοσιεύει κείμενα και γενικά να συμμετέχει στο δημόσιο βίο. Η στάση του αυτή από πολλούς εκλήφθηκε ως παραίτηση, ως εγωκεντρισμός, ως προδοσία.
http://www.kathimerini.gr/
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου