Δεκέμβρης 1963: Η «Πράσινη Γραμμή» – Η «Μάχη των Μύλων Σεβέρη»

Αφηγείται η ηγηθείς της «Μάχης των Μύλων», Νεοπτόλεμος Γ. Λεφτής

ΔΕΝ ήταν μόνο το έπος της Ομορφίτας – στο οποίο αναφερθήκαμε πριν – που σημάδεψε ιστορικά την περίοδο των Χριστουγέννων του 1963, αλλά και η «Μάχη των Μύλων Σεβέρη», τους οποίους υπερασπίστηκε μια ομάδα από οκτώ μόνο εθελοντές μαχητές, υπό τον πρώην αντάρτη της ΕΟΚΑ, Νεοπτόλεμο Γεωργίου Λεφτή. Επρόκειτο για μιαν άκρως επικίνδυνη αποστολή μέσα στην τουρκική συνοικία της Λευκωσίας, η οποία στέφθηκε με επιτυχία, χωρίς να υπάρξει η παραμικρή απώλεια από πλευράς μαχητών-υπερασπιστών των Μύλων. Το αν τελικά δεν κρατήθηκαν οι Μύλοι στα χέρια των Ελλήνων, αυτό ποσώς δεν αφορά τους εθελοντές εθνοφύλακες. Αφορά την τότε πολιτική ηγεσία, η οποία υπέγραψε τη συμφωνία της «Πράσινης Γραμμής», με βάση την οποία η περιοχή «ανήκε» στην τουρκική πλευρά.

Εκπαίδευση από το 1961 και εργαστήριο όπλων

«Το 1961», θυμάται ο Λεφτής, «ο λοχαγός Γάσπαρης της ΕΛΔΥΚ, μας βοηθούσε στην εκπαίδευση των ανδρών των λόχων, που είχαμε ιδρύσει εγώ και ο Νίκος Σαμψών, για την αντιμετώπιση των Τούρκων, σε περίπτωση που θα κινούνταν εναντίον των Ελλήνων και του κράτους. Η εκπαίδευση γινόταν στην περιοχή Αρχαγγέλου, στη Λευκωσία, μέσα στα αμπέλια.

»Όπλα κατασκεύαζα εγώ στο γκαράζ μου, που ήταν στο χώρο που σήμερα βρίσκεται το Δημαρχείο Στροβόλου. Σ’ αυτά προστέθηκαν και μερικά που είχα φυλάξει από τον αγώνα της ΕΟΚΑ, όπως και άλλα, που είχαμε φέρει από την Κρήτη. Μας τα είχαν στείλει οι ηρωικοί Κρήτες καπεταναίοι, που πολέμησαν κατά την κατοχή εναντίον των Γερμανών.

»Για εργαλεία, υλικά και έξοδα του εργαστηρίου όπλων, είχα ξοδέψει από την τσέπη μου χιλιάδες λίρες, χωρίς ποτέ να πάρω από το κράτος ούτε γρόσι. Πλήρωνα επίσης τους δυο βοηθούς μου, τον αδελφό μου Παναγιώτη και τον νεαρό τότε οπλουργό Φρίξο Θεοδούλου. Και οι τρείς, με τη βοήθεια και μηχανημάτων που αγόρασα, κατασκευάζαμε αυτόματα των 0,38 και 45 χιλιοστών. Ήταν στιλ «Τόμσον» και «Μπράουνιγκ», με δραστικό βεληνεκές πέραν του ενός χιλιομέτρου.

Όπλα από Άγγλους με νυχτερινή καταδρομή

»Την περίοδο εκείνη, είχανε κάμει και μια καταδρομική επιχείρηση – συνολικά οκτώ άτομα – στις εγκαταστάσεις της ΡΑΦ στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, απ’ όπου και πήραμε τρία οπλοπολυβόλα «Μπρεν» και τρία «Άντενγκαν», τα οποία δεν είχαν χρησιμοποιήσει ακόμη οι Άγγλοι. Επρόκειτο για ηλεκτρικά πολυβόλα των 0,32 χιλ, με ταινία και εφαρμόζονταν σε αεροπλάνα, τα οποία οι Άγγλοι είχαν αποθηκευμένα εκεί.

»Μετά από την περίπτωση αυτή, με είχε καλέσει στο Προεδρικό ο Μακάριος, ο οποίος με είχε αποκαλέσει «κλέφτη». Αρνήθηκα την κλοπή αλλά, μετά από λίγες μέρες, έστειλε αστυνομικούς και έκαμε έρευνα στο γκαράζ και στο σπίτι μου, χωρίς, όμως, να βρουν οτιδήποτε. Το γελοίο της υπόθεσης, ήταν ότι τα τρία «Μπρεν» τα είχα σε κρύπτη κάτω από το πισινό κάθισμα του αμερικάνικου «Φορντ» που χρησιμοποιούσα τότε και, πηγαίνοντας στο σπίτι μου, κάθισαν πάνω σ’ αυτά οι αστυνομικοί, αφού εγώ τους πήρα! Τα πολυβόλα τα είχα κρύψει στην ΕΛΔΥΚ, υπό την ευθύνη του τότε διοικητή, συνταγματάρχη Τζουβελέκη.

Οκτώ μαχητές στους «Μύλους του Σεβέρη»

»Το Σάββατο, 21.12.1963, μετά το νυκτερινό αιματηρό επεισόδιο, που προηγήθηκε στην Οδό Ερμού, στη Λευκωσία, μαζέψαμε τους άντρες μας και είμαστε έτοιμοι για οτιδήποτε. Εκείνη την ημέρα, είχε έρθει στο γκαράζ και ο τότε Υπουργός Εσωτερικών Πολύκαρπος Γιωρκάτζης και είπε στο Σαμψών πως ήθελε να πάω εγώ στους Μύλους του Σεβέρη, αφού κανένας δεν πήγαινε κι ότι εγώ ήμουν ικανός. Οι Μύλοι ήταν στην τουρκική συνοικία της Λευκωσίας, στο δρόμο προς την Κερύνεια, κοντά στο τότε «Τράφικ».

»Μιλήσαμε με τον Γιωρκάτζη και του είπα «ναι, θα πάω, για το χατίρι του ελληνικού πληθυσμού, ειδικά του Τράχωνα και της Νεάπολης, που κινδυνεύει να σφαγεί από τους Τούρκους». Του ζήτησα να με προμηθεύσει με σφαίρες και πράγματι μου έστειλε, όχι όμως ικανοποιητικό αριθμό.

Χειροκροτήματα από…Τ/κ στις Χαμίτ Μάντρες!

»Διάλεξα τότε τους άντρες που θα πήγαιναν μαζί μου στους Μύλους, που ήταν οι: Σπύρος Κυριάκου, Γιώργος Καλοζώης, Κυριάκος Καραϊσκος, Μιχαλάκης, αστυνομικός, από τα Πυργά, Σάββας Παπαδάμου, Απόστολος Κωνσταντίνου και Γιαννάκης Κτηματίας, επίσης αστυνομικός. Φύγαμε νωρίς το απόγευμα με το «Λαντ Ρόβερ» του Κωνσταντίνου, αφού πήρα μαζί μου και δυο σημαίες, μια ελληνική και μια τούρκικη. Τις κρατούσε διακριτικά ο Καλοζώης, στον οποίο σύστησα όπως, την ώρα που θα περνούσαμε από το τούρκικο χωριό Χαμίτ Μάντρες, να κρατεί την τούρκικη σημαία έξω από το αυτοκίνητο. Έπρεπε να περάσουμε από το χωριό αυτό, γιατί άλλος δρόμος δεν υπήρχε, πλην εκείνου της Ομορφίτας, ο οποίος, όμως, κατεχόταν από τους τρομοκράτες.

»Πράγματι, ο Καλοζώης ανέμιζε την τούρκικη σημαία μέσα στις Χαμίτ Μάντρες, με αποτέλεσμα να εισπράξουμε και τα…χειροκροτήματα των κατοίκων, αφού μας πήραν για Τούρκους! Κάτι παρόμοιο έγινε και στον Τράχωνα, αλλά με την ελληνική σημαία, αφού οι κάτοικοι του προαστίου ήσαν Έλληνες. Σταθμεύσαμε στο σύλλογο του Τράχωνα, όπου μας υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό οι εκεί υπεύθυνοι, οι οποίοι και μας έδωσαν έναν καλό γνώστη της περιοχής των Μύλων, για να μας καθοδηγήσει. Επρόκειτο για τον Πιλακούτα, ο οποίος προηγείτο του αυτοκινήτου μας.

»Φτάσαμε στους Μύλους, όπου βρίσκονταν εγκλωβισμένοι οι Χάρης (Χαρούλης) Χαρίτωνος και Σάββας Σταύρου, και οι δυο αξιωματικοί του Κυπριακού Στρατού. Διέθεταν μόνον ένα αυτόματο, τη στιγμή που δέχονταν πυρά από όλες τις πλευρές! Απέναντι βρισκόταν το παλιό ελληνικό εργοστάσιο των σπίρτων, που κατεχόταν από Τούρκους, όπως και όλα τα άλλα κτίρια της περιοχής, περιλαμβανομένων και των τούρκικων Μύλων, Τους Μύλους αυτούς προγραμμάτιζα να καταλάβω με νυκτερινή καταδρομική επιχείρηση, αλλά, δυστυχώς, μας πρόλαβε η συμφωνία της «Πράσινης Γραμμής» και οι Τούρκοι γλίτωσαν».

Έξυπνο κόλπο με κράνος σε ξύλο

Με την άφιξή της μέσα στο σκοτάδι, η ομάδα των Ελλήνων μαχητών, φρόντισε αμέσως να τοποθετήσει σάκους αλεύρου, πίτουρων, σιταριού και οτιδήποτε άλλου προϊόντος, στα παράθυρα του πρώτου και δεύτερου ορόφου των Μύλων, για κάλυψη από τις σφαίρες. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκαν θέσεις μάχης με κάλυψη. Σ’ ένα παράθυρο είχαν τοποθετήσει «Μπρεν», με το οποίο, με εντολή του Λεφτή, ρίχτηκε ριπή εναντίον του

Ο ηγηθείς της αντίστασης κατά των Τούρκων τρομοκρατών στους «Μύλους του Σεβέρη», παλιός αντάρτης της ΕΟΚΑ, Νεοπτόλεμος Γεωργίου Λεφτής.

εργοστασίου σπίρτων. Ακολούθησε καταιγισμός τουρκικών πυρών κατά των Μύλων, όπως αναμενόταν, κι αυτό έκαμε φανερές τις θέσεις των Τούρκων, που ήταν και το ζητούμενο.

Με το που ξημέρωσε η Κυριακή 22.12.1963, επισημάνθηκαν από τους Έλληνες μαχητές και άλλες θέσεις των Τούρκων, επιδίωξη δε του Λεφτή, ήταν να γίνουν γνωστές όλες. Για το σκοπό αυτό, είπε στον Καραϊσκο να βάλει σε ξύλο ένα κράνος, το οποίο να κουνά πάνω από τα στοιβαγμένα σακιά, αλλά χωρίς να φαίνεται το ξύλο. Το έκαμε, οπότε οι Τούρκοι άρχισαν πυκνά πυρά, με στόχο το κράνος! Το πόσες σφαίρες ρίχτηκαν δεν λέγεται. Το κράνος είχε τρυπήσει και έγινε κοσκινο!.. Ακολούθησε καταιγισμός πυρών από τους Έλληνες μαχητές, οι οποίοι ήξεραν πια πού να κτυπήσουν. Υπήρξε τότε σφοδρή ανταλλαγή πυρών, που κράτησε αρκετή ώρα και, τελικά, οι Τούρκοι σίγησαν. Αυτό θεωρήθηκε ως κόλπο από μέρους των Τούρκων, με πιθανό σκοπό έφοδό τους εναντίον των Μύλων.

• Κάποια στιγμή θεάθηκαν Τούρκοι τρομοκράτες ν’ ανεβαίνουν στην ταράτσα των δικών τους Μύλων και να προσπαθούν να εγκαταστήσουν όλμο. Δεν τα κατάφεραν όμως, αφού Έλληνας μαχητής επενέβη αμέσως και τους εξουδετέρωσε με ριπές.

Επίσης, την ίδια μέρα, οι Έλληνες μαχητές διαπίστωσαν ότι σε διπλανό τους διώροφο κτίριο υπήρχαν Άγγλοι της Αεροπορίας και ότι από την πλευρά αυτή ρίχνονταν πυρά εναντίον τους. Έψαξαν την απειλή και βεβαιώθηκαν ότι τα πυρά προέρχονταν από Τούρκο, ο οποίος ανέβαινε σε ελιά, έξω από το σπίτι. Με ριπή «Μπρεν» του Σπύρου Κυριάκου, ο Τούρκος αυτός εξουδετερώθηκε. Παράλληλα, τρεις μαχητές πήγαν στο σπίτι με τους Άγγλους, που τους βρήκαν με τις οικογένειές τους. Όμως, η παρουσία τους στο χώρο εκείνο εγκυμονούσε κινδύνους, γι’ αυτό, φεύγοντας οι μαχητές, έρριψαν ριπή εναντίον του σπιτιού. Οι Άγγλοι φοβήθηκαν και έσπευσαν ν’ αποχωρήσουν.

Με την πάροδο των ημερών, μια μετά την άλλη οι τούρκικες θέσεις εξουδετερώνονταν. Οι μόνες που έμειναν, ήσαν εκείνες στους τούρκικους Μύλους, στους οποίους οι Έλληνες μαχητές προγραμμάτιζαν καταδρομική επιχείρηση.

Ήταν ήδη Χριστούγεννα και το φάσμα της πείνας άρχισε να δείχνει τα δόντια του για τους Έλληνες μαχητές. Μοναδική τους τροφή τα ψωμιά και τα κουλούρια, που υπήρχαν στους Μύλους. Έψαξαν τότε στα γύρω σπίτια αν υπήρχε κόσμος, οπότε διαπίστωσαν ότι υπήρχαν πράγματι δυο ελληνικές οικογένειες, που ήσαν συνέχεια κλεισμένες μέρα και νύχτα. Πήγαν και τις βρήκαν, κι αυτές τους έδωσαν ψημένο κόκορα κι άλλα τρόφιμα, κι έτσι μπόρεσαν και έκαμαν Χριστούγεννα.

Μακάριος: «Να φύγεις αμέσως από τους Μύλους»!

«Ήταν τρεις το απόγευμα τη μέρα των Χριστουγέννων», συνεχίζει ο Λεφτής, «όταν κτύπησε το τηλέφωνο. Ήταν ο πρόεδρος της Βουλής Γλαύκος Κληρίδης, ο οποίος μου είπε πως με ήθελε ο Πρόεδρος Μακάριος. Μου έδωσε τον Αρχιεπίσκοπο, ο οποίος και μου είπε:

- Κοίταξε, υπογράψαμε τη συμφωνίας της «Πράσινης Γραμμής» και πρέπει να φύγεις από τους Μύλους»!

- Εσύ μ’ έφερες εδώ και θα φύγω; Δεν θα φύγω!..

- Αν δεν φύγεις, θα σε συλλάβουμε, μου είπε επιτακτικά.

- Αν μπορέσετε, ελάτε εδώ μέσα να με συλλάβετε!.. Εστέλλετε ανθρώπους δικούς σας και δεν έρχονταν διότι φοβούνταν και ήρθα εγώ και θα με συλλάβεις;

- Θα έρθουν εκεί οι Εγγλέζοι και, ξέροντας ποιος είσαι, θα σε σκοτώσουν! Σε έχουν στο στομάχι, μου είπε τότε ξερά ο Μακάριος!..

»Του έκλεισα το τηλέφωνο και κάλεσα αμέσως τους άλλους μαχητές και τους ενημέρωσα σχετικά. Τους είπα να ετοιμαστούν για να φύγουν, με την προσθήκη ότι «εγώ θα μείνω».

(ΣΗΜ: Η συμφωνία για την «Πράσινη Γραμμή» υπογράφτηκε στις 30 Δεκεμβρίου 1963, αλλά είναι φανερό ότι όλα ήσαν έτοιμα από πριν)

»Σε λίγο κτύπησε ξανά το τηλέφωνο. Ήταν ο διοικητής της ΕΛΔΥΚ.

- Καπετάνιε, μου είπε, έχουμε χάσει την ΤΟΥΡΔΥΚ και επειδή είσαι ψηλά, κοίταξε ίσως την εντοπίσεις και πάρε με τηλέφωνο.

»Βγήκα στη στέγη των Μύλων, οπότε, πράγματι, είδα έναν λόχο Τούρκων στρατιωτών να κατευθύνεται προς το μέρος μας. Είπα τότε στους άλλους να μπουν στο αυτοκίνητο και να με περιμένουν. Ξαναβγήκα ψηλά και με το «Μπρεν» έριξα δυο ριπές εναντίον των στρατιωτών. Προκλήθηκαν ανάμεσά τους θύματα και πανικός. Κατέβηκα, στη συνέχεια, τρέχοντας, μπήκα σε φορτηγό και φύγαμε.

Ν. Σαμψών: «Έλα στην Ομορφίτα»

»Λόγω του κινδύνου που αντιμετωπίζαμε να κτυπηθούμε από τουρκικά πυρά αν χρησιμοποιούσαμε το «Λαντ Ρόβερ» του Απόστολου Κωνσταντίνου, προτιμήσαμε να χρησιμοποιήσουμε φορτηγό για την αποχώρησή μας. Ανεβήκαμε όλοι στην κάσια και πέσαμε κάτω, πλην του οδηγού, βέβαια. Κατευθυνθήκαμε προς την Ομορφίτα, μέσω Νεάπολης, αφού στο μεταξύ, με είχε πάρει τηλέφωνο ο Νίκος Σαμψών, ο οποίος μου είπε να πάω στην Ομορφίτα, για να τους βοηθήσω στην εκκαθάριση των τουρκικών θέσεων. Εκεί, μας υποδέχτηκαν με χαρές και φιλιά οι άλλοι συναγωνιστές μας, Πραξιτέλης Βογαζιανός, Άθος Πετρίδης, Αυγουστής Ευσταθίου, Γεώργιος Ολύμπιος και πολλοί άλλοι.

»Ξεκαθαρίσαμε, πράγματι, ό,τι έμεινε σε τουρκικές θέσεις και μετά παραλάβαμε τα γυναικόπαιδα των Τουρκοκυπρίων, τα οποία και μεταφέραμε στο Γυμνάσιο Κύκκου, όπου και τα παραδώσαμε.

Ο «Δούρειος Ίππος»

»Στην Ομορφίτα είχα κάμει την περίοδο εκείνη κι ένα τεθωρακισμένο, όπως και ένα δεύτερο στο Στρόβολο. Επρόκειτο για μπουλτόζες, τις οποίες θωράκισα με χοντρές λαμαρίνες, με τρεις θυρίδες στην κάθε μια. Τις λαμαρίνες πλήρωσα εγώ, αφού ο Μακάριος αρνήθηκε να μου δώσει τα λεφτά. «Ποιος σου είπε να τις αγοράσεις;», μου είπε. Και τα δυο αυτά τεθωρακισμένα χρησιμοποιήθηκαν εναντίον των Τούρκων τρομοκρατών. Εκείνο που έκαμα στο Στρόβολο, το ονόμασα «Δούρειο Ίππο».

»Ακολούθησε, το επόμενο διάστημα, η ορκωμοσία μας ως ειδικών αστυνομικών και η ετοιμασία στρατοπέδου στο Στρόβολο. Οι λόχοι μας παρέμειναν σε μάχιμη κατάσταση μέχρι τα μέσα του 1964, οπότε δημιουργήθηκε η Εθνική Φρουρά. Εκπαιδευτές των ανδρών μας, οι Καρούσος, Μπεκιάρης, Λάσκαρης, Μπόλαρης, Ταρσούλης και άλλοι. Όλοι άριστοι Έλληνες αξιωματικοί, που είχαν κατέβει στην Κύπρο στα πλαίσια της μεραρχίας, η οποία είχε σταλεί από την Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου για ενίσχυση της Κύπρου και απόκρουσης τουρκικής εισβολής, αν και όταν αυτή επιχειρείτο.

»Είχαμε πέντε συνολικά λόχους, με διοικητή τον Νίκο Σαμψών, υποδιοικητή εμένα και λοχαγούς τους Πραξιτέλη Βογαζιανό, Άθω Πετρίδη και Παντελή Σουγλίδη. Είμαστε 500 άτομα. Πήγαμε και στην Τηλλυρία, όπου παραμείναμε για 15 μέρες, πριν από τις μάχες του Αυγούστου του 1964. Ο Σαμψών είχε πάει με ατμάκατο από το Ξερό, ενώ όλοι οι άλλοι από τα βουνά, μέσω της τοποθεσίας «Χάτουπας», που απέχει τέσσερα χιλιόμετρα από τον Κάμπο».

«Θα μείνουμε στην Ομορφίτα υπό οποιεσδήποτε συνθήκες!»

ΤΗΝ απελευθέρωση της Ομορφίτας από τους Τούρκους τρομοκράτες, ακολούθησε η εκκένωση του ηρωικού προαστίου από τους άμαχους Τουρκοκύπριους. Για τον ανθυπολοχαγό, όμως, Γεώργιο Ολύμπιο, επί κεφαλής της διμοιρίας, που –  όπως είδαμε πριν – προασπίστηκε τη ζωή και τις περιουσίες των Ελλήνων κατοίκων της Ομορφίτας, αυτό που προείχε ήταν η άμυνα της περιοχής, με βάση τα νέα δεδομένα. Έπρεπε να αναδιαταχθούν οι υπάρχουσες δυνάμεις και να ζητηθεί ενίσχυσή τους.

Χωρίς να χάνει λοιπόν καιρό, ο Ολύμπιος ασχολήθηκε με τον καθορισμό των τομέων ανάπτυξης των τριών ομάδων της διμοιρίας του. Ενώ έθεσε προς υλοποίηση το καθήκον αυτό, ο βοηθός διμοιρίτης Αντωνάκης Μιχαήλ, του ανέφερε πως πήρε τηλεφώνημα από τον τότε Πρόεδρο Μακάριο, που έλεγε πως έπρεπε να εγκαταλείψουν αμέσως την Ομορφίτα και να πάνε στη γραμμή «Ρέτζις» (Καϊμακλί), γιατί έρχεται η ΤΟΥΡΔΥΚ και θα τους επιτεθεί!

Ο Ολύμπιος πάγωσε. Πάγωσε, γιατί, μετά την κολοσσιαία προσπάθεια να κατανικηθούν οι Τούρκοι τρομοκράτες και να φύγουν από την Ομορφίτα, οι ελληνικές δυνάμεις και ο ελληνικός πληθυσμός καλούνταν να εγκαταλείψουν χωρίς καθυστέρηση το προάστιο. Μαζί μ’ αυτούς, όμως, θα έπρεπε στη συνέχεια να φύγουν και οι κάτοικοι του των αμιγώς ελληνικών προαστίων Καϊμακλιού, της Νεάπολης και του Βόρειου Πόλου!

Πανικός, χάος και δυο θύματα

Η εντολή του Μακαρίου να εγκαταλειφθεί αμέσως η Ομορφίτα διαδόθηκε σε χρόνο ρεκόρ από στόμα σε στόμα και οι σκηνές που ακολούθησαν μπορούν άνετα να χαρακτηριστούν απερίγραπτες. ΟΙ Έλληνες κάτοικοι, με κλάματα και φωνές απελπισίας και μέσα σ’ ένα πρωτοφανές κλίμα πανικού, επιβιβάζονταν σε οτιδήποτε μέσο μπορούσαν και κατευθύνονταν προς την περιοχή «Ρέτζις» και το Καϊμακλί.

• Ήταν τόσος ο πανικός και η σύγχυση μέσα στη νύχτα, που, στο χάος και την ασυνεννοησία που επικρατούσε, έχασε τη ζωή του από πυροβολισμούς ο αστυνομικός Ιωαννίδης και τραυματίστηκε σοβαρά ο Ιωάννης Αρχοντίδης!

Μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση, ο Ολύμπιος με τους Μιχαήλ, Γιασουμή και τα άλλα μέλη της διμοιρίας τους, προσπαθούσαν να βάλουν μια τάξη και να ηρεμήσουν όσο μπορούσαν τα πράγματα. Τη νύχτα εκείνη, είχε φτάσει στην Ομορφίτα ο αγωνιστής Νεοπτόλεμος Λεφτής με τους άντρες του, που υπερασπίστηκαν με νύχια και με δόντια για τέσσερα 24ωρα τους «Μύλους του Σεβέρη». Αγκαλιάστηκαν και φιλήθηκαν με όλους, μέσα σε κλίμα πρωτοφανούς συγκίνησης.

Ο Λεφτής και οι άντρες του εξέφρασαν την αγανάκτηση και απογοήτευσή τους για τη διαταγή Μακαρίου να εγκαταλείψουν τους «Μύλους». Κράτησαν με νύχια και με δόντια ελληνικούς τους «Μύλους», μέσα στο στόμα του τουρκικού λύκου, αλλά, στο τέλος, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν αμαχητί την περιοχή. Όλους τότε – και λογικά – απασχολούσε ένα βασανιστικό «γιατί», όπως ακριβώς και τον Ολύμπιο στην Ομορφίτα.

Τραυματίας και με τη γυναίκα του λεχώνα!

Προσπαθούσε να βρει κάποια διέξοδο στις πολλές σκέψεις που γυρόφερναν στο κεφάλι του Ο Ολύμπιος αλλά δεν εύρισκε. Αισθανόταν έντονα ότι τα τραύματα που είχε στο σώμα του – στον μηρό και στον αστράγαλο του ποδιού – και δεν πήγε στο νοσοκομείο για να τα φροντίσει, ίσως να κατέληγαν σε μόλυνση. Δεν μιλούσε, δεν έτρωγε, δεν ησύχαζε. Η κούραση και η αϋπνία κατέγραφαν ήδη 24ωρα, σε σημείο που κινδύνευε από στιγμή σε στιγμή να καταρρεύσει. Κι αυτά, όλα, ενώ η γυναίκα του είχε γεννήσει από τις 18 του Δεκέμβρη στον Νοσοκομείο Λευκωσίας το πρώτο τους παιδί και επιβαλλόταν να πάει να τη δει.

Πού τέτοια σκέψη, όμως; Είχε ήδη ξημερώσει η 26.12.1963 και έπρεπε να ληφθούν άμεσα αποφάσεις. Όμως, η απόφαση του Ολύμπιου και των συνεργατών του στο σπίτι-αρχηγείο του Ανδρέα Γιασουμή, ήταν ήδη ειλημμένη: Να παραμείνουν στην Ομορφίτα, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Εγκατάλειψή της θα ήταν καθαρή προδοσία.

Πήγε στο ΘΟΙ Ομορφίτας ο Ολύμπιος, όπου και πήρε τηλεφώνημα από τον Υπ. Εσωτερικών Πολύκαρπο Γιωρκάτζη, ο οποίος τον συγχάρηκε για τον άθλο της διμοιρίας του και τον ενημέρωσε πως γίνονταν προσπάθειες για εκεχειρία και ότι θα στελλόταν στην Ομορφίτα τμήμα, για αντικατάσταση της καταταλαιπωρημένης διμοιρίας.

Με άδεια του Υπουργού, επίσης, ο Ολύμπιος πήγε στο Νοσοκομείο και είδε τη λεχώνα γυναίκα του, αλλά βρήκε και την ευκαιρία να περιποιηθούν οι γιατροί τα τραύματά του. Το βράδυ επέστρεψε στο «Ελένειο» δημοτικό σχολείο, όπου, στο μεταξύ, είχε πάει για ξεκούραση η διμοιρία του.

Αυτό που αισθάνθηκε από την πρώτη στιγμή, ήταν πως όλοι οι άντρες του ήθελαν να επιστρέψουν πίσω στην Ομορφίτα, πράγμα που έγινε την επομένη το πρωί, Παρασκευή 27.12.1963. Στη γραμμή άμυνας της Ομορφίτας, όμως, όχι στη γραμμή Τράχωνα – Καιμακλιού – Γραμμών τρένου, όπως ήταν η διαταγή. Η ίδια ακριβώς διαταγή που δόθηκε και στον Λεφτή, όταν έφυγε από τους «Μύλους Σεβέρη».

Εντολή «να φύγετε» και από Άγγλους «ειρηνευτές»

Ενώ, όμως, με την πάροδο των ωρών και ημερών, η κατάσταση στην Ομορφίτα άρχισε να ομαλοποιείται, έκαναν αισθητή την παρουσία τους στην περιοχή αγγλικές στρατιωτικές δυνάμεις: Οι Άγγλοι «ειρηνευτές», οι οποίοι, με τη σύμφωνη γνώμη του Προέδρου Μακαρίου, παρεμβλήθηκαν μεταξύ των ελληνικών και τουρκικών δυνάμεων για αποτροπή επέκτασης της επελθούσης σύγκρουσης, όμως, αυτό που έκαναν δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά να βοηθούν όσο μπορούσαν τους Τούρκους και να προωθούν τον γεωγραφικό διαχωρισμό Ελλήνων και Τούρκων.

Ένα, λοιπόν, απόσπασμα Άγγλων στρατιωτικών έφτασε και στην Ομορφίτα το πρωινό της 30ής Δεκεμβρίου 1963, με οχήματα μεταφοράς προσωπικού και μικρά τεθωρακισμένα. Ο επί κεφαλής ζήτησε να συναντήσει τον Ολύμπιο, στον οποίο είπε ότι είχε εντολές να εγκαταστήσει το τμήμα του στην Ομορφίτα και να παρεμβληθεί μεταξύ των αντιμαχομένων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και να εφαρμόσει τη συμφωνία της «Πράσινης Γραμμής», η οποία επιτεύχθηκε μεταξύ των δυο πλευρών.

Ο Ολύμπιος, που πιο πριν είχε δώσει προληπτικά εντολές για εγκατάσταση δυο οπλοπολυβόλων «Μπρεν» απέναντι από το αγγλικό απόσπασμα για παν ενδεχόμενο, εκπλάγηκε από τα λόγια του Άγγλου αξιωματικού. Του είπε ότι ο ίδιος δεν ήταν ενήμερος για καμιά συμφωνία, ούτε υπήρχαν αντιμαχόμενοι στην Ομορφίτα, δεδομένου ότι Τουρκοκύπριοι δεν υπήρχαν. Ο Άγγλος αξιωματικός έδειξε στον Ολύμπιο χάρτη, με ολόκληρη την περιοχή Ομορφίτας υπό τον έλεγχο των Άγγλων, τις δε ελληνικές δυνάμεις στη γραμμή Καϊμακλιού – Τράχωνα – Γραμμών τρένου. Προς τούτο, τον κάλεσε να υποστείλει την ελληνική σημαία από το δημοτικό σχολείο και να τάξει τους άντρες στη συγκεκριμένη γραμμή!

Άμεσος κίνδυνος ένοπλης σύγκρουσης

Ο Ολύμπιος του είπε πως κάποιο λάθος συμβαίνει, οπότε ο Άγγλος αξιωματικός εκνευρίστηκε και κάλεσε τους άντρες του να κατεβούν από τα οχήματά τους και να πάρουν θέσεις μάχης! Μπροστά σ’ αυτή την προκλητική κατάσταση, ο Ολύμπιος ανέσυρε το πιστόλι και το έστρεψε εναντίον του Άγγλου. Το ίδιο έκαμε και ο Α. Γιασουμής, με το αυτόματό του. Ταυτόχρονα, ο Α. Μιχαήλ προέβη σε εμφανείς κινήσεις με άλλους άντρες, με τα οπλοπολυβόλα Μπρεν». Ο Άγγλος αξιωματικός αντελήφθη καθαρά ότι ήταν περικυκλωμένος, οπότε και έδωσε οδηγίες στους άντρες του να ανεβούν ξανά στα οχήματά τους. Ο Ολύμπιος ξεκαθάρισε στον αξιωματικό ότι, δεν επρόκειτο να υποστείλει την ελληνική σημαία, ούτε και να αποχωρήσει από την Ομορφίτα. Αντίθετα, τον κάλεσε να αποχωρήσει ο ίδιος, οπότε ο Άγγλος επικαλέστηκε και πάλι τον χάρτη που κρατούσε.

Ο Ολύμπιος, θέλοντας να ενημερώσει την προϊστάμενη αρχή, πήρε ένα αυτοκίνητο και πήγε στο γραφείο του Αρχηγού του Κυπριακού Στρατού, στρατηγού Μενέλαου  Παντελίδη. Αυτός τον συγχάρηκε μεν για όσα θαυμαστά επιτέλεσε στην Ομορφίτα, αλλά και τον πληροφόρησε ότι μετατίθεται στην περιοχή Λυμπιών. Αμέσως, μάλιστα!

Ο Ολύμπιος χολώθηκε  από την αντιμετώπιση αυτή. Επέστρεψε στην Ομορφίτα, ενημέρωσε του άντρες του, οι οποίοι και αντέδρασαν έντονα στην ανακοίνωση της μετάθεσης. Ο Ολύμπιος τούς επεσήμανε την υποχρέωση όλων να υπακούουν στις διαταγές, αυτοί κατενόησαν την ανάγκη αυτή, όμως, όλοι μαζί είπαν ότι οι ίδιοι δεν επρόκειτο να εγκαταλείψουν την Ομορφίτα, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες.

Αιώνια τιμή και ευγνωμοσύνη

Ο Γ. Ολύμπιος εγκατέλειψε υπηρεσιακά μεν την Ομορφίτα, αλλά νοερά ήταν και θα είναι πάντα εκεί. Έδωσε όλο του το είναι γι’ αυτήν και μέχρι θανάτου τα όσα έζησε θα είναι ριζωμένα στη ψυχή του. Χάρη στη δική του επιμονή και γενναιότητα, το ηρωικό προάστιο έμεινε εκτός της «Πράσινης Γραμμής» και οι Έλληνες κάτοικοί του έζησαν και δημιούργησαν στη γη που τους γέννησε μέχρι την εισβολή του Αττίλα 1974. Η Ιστορία θα εξαίρει πάντοτε τον ηρωισμό της διμοιρίας των εγκλωβισμένων της Ομορφίτας και όσοι θα τη γνωρίζουν ανά τους αιώνες, θα κλίνουν με συγκίνηση το γόνυ, προς τους λίγους εκείνους, οι οποίοι υπεράσπισαν το προάστιο υπό άκρως δυσμενείς και επικίνδυνες συνθήκες. Αέναος η τιμή και η ευγνωμοσύνη προς αυτούς

Ως κατάληξη του έπους «Ομορφίτα 1963», αυτό που πρέπει να επισημανθεί, είναι ότι:

• Η συμφωνία της «Πράσινης Γραμμής» έθετε πίσω από τις τουρκικές γραμμές ολόκληρη την αρμενική συνοικία και τις ελληνικές περιοχές Κέρμιας και Αγίου Ιακώβου, όπως και μεγάλο μέρος της Ομορφίτας και του Βόρειου Πόλου.

Η συμφωνία της «Πράσινης Γραμμής»

Η «Πράσινη Γραμμή» δημιουργήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 1963, για ν’ αποτρέψει κλιμάκωση της μεγάλης έντασης μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, που υπήρχε τότε. Όμως, όπως φάνηκε, αποτελούσε προσχεδιασμένη ενέργεια για διχοτόμηση της Λευκωσίας, ως απαρχή εφαρμογής επί του εδάφους των τουρκικών σχεδίων για διχοτόμηση της Κύπρου, που άρχισαν να υλοποιούνται με τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, με την εξώθηση και βοήθεια των Άγγλων.

ΟΙ Άγγλοι, που βρίσκονταν  – και βρίσκονται – πίσω από κάθε αντικυπριακή ενέργεια, με την έναρξη των συγκρούσεων λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1963, παρουσιάστηκαν ως «ειρηνευτές», για την αποτροπή περαιτέρω αιματοχυσίας. Όμως, κάθε άλλο παρά ειρηνευτές ήσαν, γιατί βοηθούσαν παντοιοτρόπως τους Τούρκους τρομοκράτες και έκανα τα πάντα σε βάρος της ελληνικής πλευράς. Με τη συγκατάθεση του Μακαρίου, παρενεβλήθησαν μεταξύ των αντιμαχομένων, αρχικά στη Λευκωσία και μετέπειτα σ’ ολόκληρη την Κύπρο, και φρόντισαν για την υπογραφή της συμφωνίας της «Πράσινης Γραμμής». Για το σκοπό αυτό ήρθε στην Κύπρο ο Άγγλος Υπουργός Κοινοπολιτειακών

                                    Η Λευκωσία διχοτομημένη, με την «Πράσινη Γραμμή».

Σχέσεων Ντάγκαν Σαντς, ο οποίος έβαλε και την υπογραφή του κάτω από τη συμφωνία, μαζί με εκείνες του Μακαρίου, του Κιουτσούκ, του Γλ. Κληρίδη και του Ντενκτάς.

ΟΝΟΜΑΣΤΗΚΕ «Πράσινη Γραμμή», γιατί ο τότε διοικητής των βρετανικών δυνάμεων στην Κύπρο στρατηγός Γιανγκ τη χάραξε στο χάρτη με πράσινο μολύβι στον χάρτη Από το Μάρτη του 1964, οπότε κατέφτασαν στο νησί οι Κυανόκρανοιτου ΟΗΕ, η φύλαξή της ανήκει σ’ αυτούς. Η Γραμμή επεκτάθηκε κατά πολύ μετά τηνεισβολη του 1974. Η «Πράσινη Γραμμή» διατηρεί ατη Λευκωσία χωρισμένη σε δύο μέρη. Η πόλη, είναι σήμερα η μόνη διαιρεμένη πρωτεύυσα στον κόσμο.

(Αρχείο Νίκου Παπαναστασίου-απόσπασμα)

http://nikospa.wordpress.com/