ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΜΑΤΣΗ


Συναπάντημα με τον Κυριάκο Μάτση
Δεν είχα ποτέ μου φανταστεί πόσο δύσκολο είναι να προσπαθείς να αντλήσεις από τον ατέρμονο ωκεανό της γλώσσας μας τις λέξεις εκείνες που θα καθρεφτίσουν τις σκέψεις σου τα συναισθήματά σου, τα γεγονότα αν θέλετε γύρω από μια στιγμή του συναπαντήματός σου με τον Κυριάκο Μάτση.
Το Κυριάκο Μάτση δεν τον γνώρισα προσωπικά τον καιρό του αγώνα 55-59. Δεν είχα την τύχη να έχω άμεση εμπειρία της προσωπικής συνάντησης. Το συναπάντημά μας ήταν αόριστο, διάχυτο στον αέρα που αναπνέαμε στα όνειρα, στα οράματα που συναντιόνταν στην κοινή μικρή μας πατρίδα.
Τον Κυριάκο Μάτση τον συνάντησα λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1960. Ναι το 1960. Σε ένα χωριό, στο νόμο Αριδαίας στη Μακεδονία που το απόθεσε η φύση στα πόδια ενός βουνού στα σύνορα. Τους «Προμάχους» ή άλλως «Μπάχωβο». Οι Πρόμαχοι ήταν ένα μικρό χωριό που όταν το γνώρισα τον Οκτώβρη του 1960, περίπου νόμισα πως είχα μετακομίσει σε ένα άλλο κόσμο. Δεν υπήρχε δρόμος αμαξιτός, το χειμώνα το νερό πάγωνε στις βρύσες και χρησιμοποιούσαμε τον βρασμό... οι κάτοικοι ντύνονταν με παραδοσιακές ενδυμασίες και με πολλή δυσκολία μπορούσα να αντιληφθώ τις πρώτες μέρες την καθομιλουμένη. Τοποθετήθηκα εκεί σαν «εκπαιδευόμενη» Κοινωνική Λειτουργός με τον τίτλο της «Αρχηγού» στο «Σπίτι του Παιδιού» που ιδρύθηκε, όπως πολλά παρόμοια από την Βασιλική Πρόνοια.
Δεν θα μπω στον πειρασμό να περιγράψω πιο πολύ τον χώρο... δεν είναι ο στόχος μου.
Εκεί λοιπόν ύστερα από 2-3 μήνες πήρα το πρώτο ταχυδρομείο από την
οικογένεια μου. Μια δέσμη με εφημερίδες διάφορες και διαφόρων ημερομηνιών. Μόλις με ειδοποίησαν ότι έχω επιστολές και ένα μικρό πακέτο «χαρτιά» έτρεξα βέβαια να τα πάρω... Ο γραμματέας της κοινότητας τότε μου έδειξε στην πρώτη εφημερίδα της δέσμης τη φωτογραφία του Κυριάκου Μάτση. Ήταν η φωτογραφία με σχόλια για το μνημόσυνό του.

- Τον ξέρεις αυτόν, με ερώτησε ο Γραμματέας της Κοινότητας
- Εγώ τον ξέρω του είπα. Εσείς που τον ξέρετε
- Ο Κυριάκος ήλθε στο χωριό μας την περίοδο του εμφυλίου και μας έκανε ομιλίες. Μας μίλησε μαζί με άλλους από τη Θεσσαλονίκη για την Ελλάδα για τους αγώνες για ελευθερία και ήταν και Γεωπόνος και μας έδωσε και κάποιες συμβουλές...
Μας είπε ότι είναι Κύπριος και μιλούσε για τη Κύπρο που την κρατούσαν ακόμα οι Άγγλοι...

Άνοιξα τότε την εφημερίδα και με όση δύναμη μου άφησε η συγκίνηση, του διηγήθηκα την ιστορία του Κυριάκου. Βουρκωμένος με άφησε χωρίς να πει λέξη και βγήκε έξω... Μάζεψα τις εφημερίδες και άφησα μια στο γραφείο του. Σε λίγα λεπτά άρχισαν να κτυπούν πένθιμα οι καμπάνες της εκκλησίας του χωριού... Μαζεύτηκε ο κόσμος και ο Γραμματέας τους εξήγησε ότι αυτό ήταν το ύστερο αντίο για τον Κυριάκο Μάτση, τον Κύπριο...
Σύμφωνα με το έθιμο του χωριού η σύναξη για μνημόσυνο και παρηγοριά για τους νεκρούς τους γίνονταν 3 χρόνια μετά τον θάνατο τους. Μου το εξήγησε αυτό ο κ. Σουδής ο γραμματέας κι έτσι το χωριό, οι Πρόμαχοι της Μακεδονίας, αποχαιρέτησε τον Κυριάκο Μάτση.
Τότε συναπαντήθηκα μαζί Του. Τότε ο ήρωας μου ξεχώρισε από όλους τους άλλους... Τότε ο Κύπριος αγωνιστής διαχρονικός Πανέλληνας έγινε αέρας, οξυγόνο και το αναπνέω μαζί με όλους τους άλλους και ζω και ελπίζω κι' ονειρεύομαι και οραματίζομαι κι' εγώ και τα εγγόνια μου, που με ρωτούν Γιαγιά τον ξέρεις αυτόν... ΝΑΙ τον ξέρω... Τον ψηλάφισα στα ματωμένα χώματα του Πενταδακτύλου, τον ψηλάφισα στους ΠΡΟΜΑΧΟΥΣ της Αριδαίας, της Μακεδονίας... τον ψηλαφώ κάθε μέρα.
Μαλάμω Λύρα Νεοφύτου
Πρώην Διευθύντρια Τμήματος Ευημερίας


Frank Davis
Ο Frank Davis είναι ο άγγλος στρατιώτης που διετάχθη να ρίξει τη χειροβομβίδα στο κρησφύγετο του Κυριάκου Μάτση στο Δίκωμο στις 19 Νοεμβρίου 1958.

Μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου και συγκεκριμένα το 1980, ο Frank Davis παραθέριζε στην Πάφο και σε επαφή του με τον ιδιοκτήτη εστιατορίου στο Χλώρακα κο Κώστα Πενταρά τον ρώτησε εάν γνώριζε την οικογένεια Μάτση.

Ο κος Κώστας Πενταράς του εξήγησε ότι γνωρίζει τον αδελφό του Κυριάκου Μάτση, Γιαννάκη Μάτση, και ο Frank Davis του αποκάλυψε ότι ήταν ο άγγλος στρατιώτης που έριξε την χειροβομβίδα στο κρησφύγετο του Κυριάκου Μάτση και ότι θέλει να γνωρίσει την οικογένεια του ήρωα καθώς και την επιθυμία του να παρευρεθεί σε μνημόσυνο του ήρωα στο Παλαιχώρι για να καταθέσει το δικό του στεφάνι.
Φαινότανε συγκλονισμένος από την μεγάλη εκτίμηση που έτρεφε προς τον ήρωα για την αντιμετώπιση του θανάτου στο υπόγειο κρησφύγετο και την άρνησή τoυ να παραδοθεί. Και αυτό φαίνεται από την εξιστόρηση του Κώστα Πενταρά από την περιγραφή των γεγονότων της 19ης Νοεμβρίου 1958 πάνω από το κρησφύγετο του ήρωα που του έδωσε ο Frank Davis κατά τη συνάντησή τους.
Ο Frank Davis έγραψε επιστολή προς τον Γιαννάκη Μάτση και του ζήτησε να συναντηθούν στο Λονδίνο. Σε επίσκεψη του κου Μάτση στην Αγγλία το 1982 διευθετήθηκε συνάντηση με τον Frank Davis σε εστιατόριο του Λονδίνου.
Ο Γιαννάκης Μάτσης περιγράφει:

«... Ο Frank Davis φαινότανε πολύ ανήσυχος όταν με συνάντησε διότι διερωτάτο ποια θα ήταν η αντίδρασή μου. Μετά από συνομιλία λίγων λεπτών αντελίφθηκε ότι το παρελθόν και η συμπεριφορά το στο Δίκωμο δεν ήταν τίποτε περισσότερο από εκτέλεση διαταγών των ανωτέρων του όταν έριχνε την μοιραία χειροβομβίδα στο κρησφύγετο. Έγινε πολύ ομιλητικός και μου εξήγησε με δέος την ψυχολογική κατάσταση στην οποία ευρίσκετο έκτοτε δολοφονώντας έστω και κατόπιν διαταγών έναν ανυπεράσπιστο άνθρωπο.
Μου εξεθήασε τον ηρωισμό του Κυριάκου Μάτση και μου διηγήθηκε λεπτομερώς πώς εξελίχθησαν τα γεγονότα κατά την περικύκλωση του κρησφυγέτου και την συμπεριφορά του αγγλικού στρατού μέχρι τη στιγμή της
ρήψεως της χειροβομβίδας.

Ο Frank Davis εξεδήλωνε μεγάλο θαυμασμό για τον ήρωα και μου ζήτησε να
επισκεφθεί το Παλαιχώρι στις 19 Νοεμβρίου 1983 για να γνωρίσει τους γονείς
του και να καταθέσει στεφάνι.

Ενώ είχαν όλα διευθετηθεί για την άφιξή του στην Κύπρο θεωρήσαμε σωστό να αναβάλει την επίσκεψή του για τον επόμενο χρόνο λόγω της αναταραχής που δημιουργήθηκε μετά την εξαγγελία εκείνες τις ημέρες της ίδρυσης του ψευδοκράτους από τους Τουρκοκυπρίους πράγμα το οποίο συμφώνησε και ο ίδιος.

Εν τω μεταξύ είχε δημοσιοποιηθεί η εδώ άφιξη του Frank Davis και η επίσκεψή του στο Παλαιχώρι. Σε επανειλημμένες προσπάθειές μας να επικοινωνήσουμε αργότερα με τον ίδιο απέβησαν άκαρπες και ο Frank Davis είχε ουσιαστικά εξαφανισθεί χωρίς να δώσει κανένα σημείο ζωής».

Μέητζορ Μακκάουαν
Μετά την δραπέτευση του Κυριάκου από τα Κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς το Σεπτέμβριο του 1956, παρέμεινα κρατούμενος μέχρι τις αρχές του 1958 όταν κατά εντελώς απροσδόκητο και απρόσμενο τρόπο απολύθηκα, αφού πέρασα και από το Πουργατόριο Πυροϊού.
Διατάχθηκα να παρουσιάζομαι καθημερινά στον Αστυνομικό Σταθμό Άλωνας και αργότερα στον κεντρικό Αστυνομικό Σταθμό Λευκωσίας.
Ο Αγώνας συνεχιζόταν με αμείωτη ένταση και συχνά κατά τις παρουσιάσεις στον Αστυνομικό Σταθμό Λευκωσίας με καλούσε ο Μέρλιν ή ο Μακκάουαν για να συζητήσουμε για το κυπριακό.
Η συνομιλία κατέληγε πάντοτε στο ίδιο συμπέρασμα: «Αν συνεχισθεί ο Αγώνας της ΕΟΚΑ, μου έλεγε ο Μακκάουαν, θα βρούμε τον Κυριάκο και ξέρουμε και ποιο θα είναι το τέλος του και θα χάσει η Κύπρος τον άνθρωπό της».
Γνωρίζοντας ότι η απόλυσής μου απέβλεπε στην παρακολούθησή μου απέφευγα συστηματικά να 'ρθώ σε επαφή με τον Κυριάκο. Με πολλές προφυλάξεις που διευθέτησε ο ίδιος ο Κυριάκος τον συνάντησα για τελευταία φορά τον Μάιο του 1958 όταν διεξήγοντο οι Παγκύπριοι Αθλητικοί Αγώνες στο Δημοτικό Στάδιο στην Κερύνεια. Η συνάντηση έγινε με πολλές προφυλάξεις σε ένα αγροτόσπιτο κάτω από τον Άγιο Ιλαρίωνα χωρίς κανένα απρόοπτο.
Την 1η Ιουνίου 1958 βρήκα κάτω από την πόρτα του δωματίου που ενοικίαζα σε σπίτι στην οδό Κ. Παλαιολόγου, κατά μήκος των τοίχων της Λευκωσίας, ένα γράμμα που απευθύνετο προς τον Κυριάκο και έγραφε απ' έξω τα δύο τελευταία του ψευδώνυμα «Μήτρον» πρώην «Ξενίαν». Ήταν κλειστός φάκελος με speed fix κατά τον ίδιο τρόπο που οι τομεάρχες της ΕΟΚΑ αλληλογραφούσαν μεταξύ τους και με τον Διγενή.
Άνοιξα τον φάκελο και με έκπληξη διάβασα μία δακτυλογραφημένη επιστολή δύο σελίδων που υπεγράφετο από τον αρχηγό του Special Branch Major McGowan και απευθύνετο προς τον Κυριάκο.

Παραθέτουμε απόσπασμα όπως δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ» στις 2 Απριλίου 1961.

«Είναι δύο χρόνια τώρα που συναντηθήκαμε στην Ομορφίτα την τελευαταίαν φορά και ελπίζω να με θυμάσθε. Όσον αφορά εμένα ουδέποτε θα λησμονήσω τες ατέλειωτες σοβαρές συζητήσεις που είχαμε επί όλων των θεμάτων.
Γράφω σε σένα διότι μεταξύ των στελεχών της οργανώσεως έχεις κρίσιν δικήν σου και πιστεύεις απόλυτα εις τον σκοπόν δια τον οποίον πολεμάς. Θέλω να σου παραθέσω τους κινδύνους εκ του ενδεχομένου συγκρούσεως των αγωνιστών της ΕΟΚΑ και των κομμουνιστών καθώς και από την ανησυχητικήν στάσιν των Τούρκων που δεν αποκλείει διακοινοτικήν σύρραξιν. (Εδώ ήτο πολύ προφητικός ο κ. ανακριτής, διότι πράγματι εντός ολίγων ημερών είχαν αρχίσει αι Τοuρκικαί βιαιοπραγίαι). Το ενδεχόμενον μιας τοιαύτης συρράξεως, θα είναι η διχοτόμησις. Δι' αυτό σε καλώ ψύχραιμα και λογικά να σκεφθής τι μπορεί να γίνη διά να μη τερματισθεί η ανακωχή, με αποτέλεσμα να επαναρχίση ο ένοπλος αγώνας. Δεν σου ζητώ πράγματα που δεν αναποκρίνονται προς την σταθερότητα του χαρακτήρος σου ως αγωνιστού και ως ανωτέρου ανθρώπου, διότι ουδέποτε επίστευα ότι θα έπραπες κάτι τέτοιο, απευθύνομαι όμως προς εσένα ως προς ένα ειλικρινή και τίμιον αγωνιστήν που πιστεύει δι' εκείνο που πολεμά, δια να αναμετρήση το πραγματικόν συμφέρον της Κύπρου».
Και η επιστολή καταλήγει:
«Συγχαρητήρια για το κατόρθωμα της δραπετεύσεως σου εις Καραβάν».
Μέητζορ ΜΑΚΚΑΟΥΑΝ
Το περιεχόμενο της επιστολής είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τις εξελίξεις που ακολούθησαν από τον Ιούνιο του 1958 μέχρι το πέρας του Αγώνα και αποκάλυπτε τις απροκάλυπτες ενέργειες των Άγγλων και τους σχεδιασμούς τους για το μέλλον της Κύπρου και τις σχέσεις μας με τους τουρκοκυπρίους.
Λίγες μέρες μετά την αποστολή της επιστολής, αρχές Ιουνίου 1958, άρχισαν οι τουρκικές βιαιοπραγίες στον Άγιο Κασσιανό.
Λόγω της σοβαρότητας του περιεχομένου της επιστολής Μακκάουαν, ο Κυριάκος την έστειλε στον Διγενή, ο οποίος αφού έλαβεν γνώσιν του περιεχομένου και των προθέσεων των Μυστικών Υπηρεσιών των Άγγλων, την επέστρεψε στον Κυριάκο.
Την επιστολή Μακκάουαν κατ' εντολή του Κυριάκου την διεφύλαξε ο τότε Γυμνασιάρχης Γυμνασίου Κερύνειας κος Κλεάνθης Γεωργιάδης, την οποία μου παρέδωσε μετά την λήξη του Αγώνα.

Γιαννάκης Μάτσης


Πιερής Ζηντίλης

Απόσπασμα από την κατάθεση του Πιερή Ζηντίλη, Αστυνομικού από την Περιστερωνοπηγή που υπηρετούσε κατά την διάρκεια της αποικιοκρατίας στον Αστυνομικό σταθμό Αγίου Αμβροσίου Κερύνειας.
...Μετά από κάποια συνομιλία που είχαμε μου ζήτησε να τον πάρω στην Κερύνεια στο σπίτι του Καραφυλλίδη. Εγώ τoυ είπα «εντάξει πάμε». Τότε μου είπε «αν μας σταματήσουν οι εγγλέζοι τι θα πούμε;», Εγώ του απάντησα, «αν μας πιάσουν θα σκεφτώ τον εαυτό μου ή εσένα που είσαι ο μάστρος μας;». Αυτός μου είπε «εμείς είμαστην γνωστοί καταζητούμενοι αλλά εσείς δεν είσαστε γνωστοί και πρέπει να σας προστατεύσουμε με κάθε τρόπο γιατί σας χρειαζόμαστε να μας διακινείτε τόσο εμάς όσο και τον οπλισμό» πράγμα το οποίο πράγματι έτσι συνέβαινε. Εγώ ουδέποτε διανοήθηκα να βρεθώ μπροστά σε τέτοιο δίλημμα γιατί κανένας προηγουμένως δεν μου το έθεσε. Μετά από κάποια συζήτηση, μου εισηγήθηκε ο ίδιος ότι αν μας σταματήσουν εγγλέζοι να πούμε ότι αυτός, ο καταζητούμενος Κυριάκος Μάτσης αποφάσισε να παραδοθεί στην Αστυνομία και όχι στον στρατό και μου ζήτησε να τον μεταφέρω στο Αρχηγείο Αστυνομίας στην Κερύνεια. Μάλιστα δε, έκαμα μια σύντομη καταχώρηση στο προσωπικό υπηρεσιακό σημειωματάριο μου, στην οποία καταχώρησα τα πιο πάνω. Την καταχώρηση υπέγραψε ο ίδιoς ως Κυριάκος Μάτσης.
Τώρα αν προσπαθήσω να γράψω τι ένοιωσα εκείνη τη στιγμή ή τι ένοιωθα για χρόνια μετά, αναλογιζόμενος εκείνη τη στιγμή, δεν θα τα καταφέρω γιατί είναι απερίγραπτο. Ο τομεάρχης, ο μάστρος, ο αρχηγός, τον οποίο αντιμετωπίζαμε με δέος, να προβαίνει σε τέτοια χειρονομία για να προστατεύσει ένα απλό μέλος της οργάνωσης, τι άλλο φανερώνει από αλτρουισμό, ανωτερότητα χαρακτήρα και ήθος σπάνιο για τότε και ιδιαίτερα για τώρα.
Μετά τη διευθέτηση αυτή, ξεκινήσαμε για την Κερύνεια. Καθ' οδόν μιλούσαμε για διάφορα, για πιθανές τοποθεσίες ή καμπές του δρόμου κατάλληλες για ενέδρες.
Προτού καλά-καλά μπούμε στην Κερύνεια εκεί που χωρίζει ένας δρόμος για το Νοσοκομείο και ένας για την πάνω Κερύνεια μου ζήτησε να τον αφήσω, αποχαιρετιστήκαμε, με ευχαρίστησε και εγώ ένοιωσα ότι δεν ήταν το τυπικό
ευχαριστώ αλλά το αισθανόταν πραγματικά και από τότε δεν ξανασυναντηθήκαμε.

Ο χρόνος της διαδρομής πάνω στη μοτοσικλέτα από την Καλογραία μέχρι την Κερύνεια ήταν αρκετός να νοιώσω ότι γνώριζα τον Κυριάκο Μάτση από καιρό, γιατί η απλότητα και η προσήνεια του με έκαναν να αισθανθώ έτσι. Μόλις επέστρεψα στον Άγιο Αμβρόσιο, η πρώτη μου δουλεία ήταν να κάψω το σημειωματάριο μέσα στο οποίο ήταν η υπογραφή του καταζητούμενου τότε Κυριάκου Μάτση. Και είναι αυτό που λείπει από τη σειρά των προσωπικών μου σημειωματαρίων και από αυτό εξάγω το συμπέρασμα ότι η ημερομηνία του περιστατικού αυτού πρέπει να είναι πιο κοντά προς την 15.7.1957 που είναι η ημερομηνία που άρχισα το νέο σημειωματάριο, μετά από εκείνο που έκαψα...


http://www.kyriakosmatsis.com.cy/

Σχόλια