Άγιος Ιλαρίων, Απρίλιος 1964

Του Πέτρου Παπαπολυβίου

Συμπληρώνονται αυτές τις ημέρες πενήντα χρόνια από τις μάχες στον Πενταδάκτυλο, που απέβησαν κρίσιμες για την ασφάλεια των κατοίκων της επαρχίας Κερύνειας και παγίωσαν το «εδαφικό καθεστώς» που δημιουργήθηκε στην περιοχή και ίσχυε μέχρι το 1974.
Οι συγκρούσεις του Δεκεμβρίου του 1963 και το ψήφισμα της 4ηςΜαρτίου 1964 οδήγησαν στη δημιουργία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, με αποστολή την «αποτροπήν της επαναλήψεως των μαχών, την διατήρησιν και την αποκατάστασιν του νόμου και της τάξεως, και την επάνοδον εις συνθήκας ομαλότητος». Παρά την παρουσία των δυνάμεων του ΟΗΕ σποραδικά επεισόδια και συμπλοκές μεταξύ ενόπλων ομάδων ατάκτων συνεχίζονταν σε αρκετές περιοχές της Κύπρου. Τελικώς, η ελληνική κυπριακή  πλευρά αποφάσισε, ύστερα από πολλές αμφιταλαντεύσεις, την οργάνωση αξιόμαχης ένοπλης δύναμης, που πήρε επίσημο χαρακτήρα με την ψήφιση από την κυπριακή Βουλή την 1η Ιουνίου 1964 του νόμου για την ίδρυση της Εθνικής Φρουράς. Ήδη, στις 20 Απριλίου 1964 είχε φτάσει στην Κύπρο ο απόστρατος στρατηγός Γεώργιος Καραγιάννης, με υπαρχηγό τον επίσης απόστρατο αντιστράτηγο Παναγιώτη Συρμόπουλο, για να αναλάβει την αρχηγία της «Ειδικής Δυνάμεως Ασφαλείας (Εθνικής Φρουράς)», όπως ανέφερε ο επίσημος διορισμός του που ανακοινώθηκε στις 29 Απριλίου με ισχύ από 1 Μαΐου 1964. Ο Καραγιάννης ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του ΙΔΕΑ και η επιλογή του
οφειλόταν στον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα – Διγενή, που μετά τον θρίαμβο του Γεώργιου Παπανδρέου στις εκλογές του Φεβρουαρίου του 1964 συνεργαζόταν με το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας για την οργάνωση αμυντικών σχεδίων για την Κύπρο. Επιτελάρχης του Καραγιάννη ορίστηκε ο νεαρός βουλευτής Νίκος Κόσης.
Από τα πρώτα ζητήματα που απασχόλησαν τον στρατηγό Καραγιάννη ήταν «το οξύτατον και κατεπείγον θέμα της συνεχούς επεκτάσεως των Τ/Κ κατά μήκος της κορυφογραμμής του Πενταδακτύλου, συνεπεία της οποίας εκινδύνευε να απομονωθή η επαρχία Κηρυνείας.» Όπως γράφει,  «απεφασίσαμεν να ενεργήσωμεν αιφνιδιαστικώς και πριν ή γίνωμεν αντιληπτοί από το επί του Πενταδακτύλου καναδικόν τάγμα του ΟΗΕ (…) ίνα καταλάβωμεν τα υψώματα Αλωνάγρα και Προφήτην Ηλίαν, περιορίσωμεν τους Τ/Κ εις το οχυρόν του Αγίου Ιλαρίωνος με το νότιον τούτου ανώνυμον ύψωμα και την Άσπρην Μούττην. Κατ’ αυτόν τον τρόπον θα εθέταμεν υπό τον απόλυτον έλεγχόν μας ολόκληρον την κορυφογραμμήν του Πενταδακτύλου, πλην ενός τμήματος 1.500 μέτρων εκατέρωθεν της στενωπού Μπογαζίου, διά της οποίας διέρχεται η αμαξιτή οδός Λευκωσίας – Κυρηνείας και την οποίαν ηδυνάμεθα να θέσωμεν υπό τα πυρά μας.»
Η επιχείρηση άρχισε το βράδυ της 24ης Απριλίου και τελείωσε το βράδυ της 29ης Απριλίου. Το επίσημο ανακοινωθέν του «Γραφείου Δημοσίων Πληροφοριών» (που κάνει λόγο για μάχες μεταξύ «των Δυνάμεων του κράτους και των Τούρκων συμμοριτών») αναφέρεται στη σωτήρια σημασία της επιχείρησης για τα χωριά του Πενταδακτύλου, τόσο για το Κάρμι και τα Φτέρυχα, όσο και της δυτικής πλευράς (Λάρνακας Λαπήθου, Αγριδάκι, Σύσκληπος, κ.ά.), που κινδύνευαν, εάν συνεχιζόταν η προέλαση των τουρκοκυπριακών ομάδων, με την αποκοπή και του δρόμου Κερύνειας – Μύρτου. Σημαντικό ρόλο στις μάχες είχαν οι κάτοικοι της επαρχίας Κερύνειας, αν και χωρίς ουσιαστικό οπλισμό και πολεμική εμπειρία. Ένας από αυτούς, ο Κώστας Γαλακτίου, σκοτώθηκε στον Πενταδάκτυλο, σκορπώντας θλίψη στους Κερυνειώτες.
Δημοσιεύθηκε στην εφημ. “Ο Φιλελεύθερος” στις 26 Απριλίου 2014.

Σχόλια