Ο Κώστας Μόντης (1914 -2004) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες ποιητές. Ιδιαίτερη του πατρίδα η Κύπρος. Γεννήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1914 στην κατεχόμενη σήμερα από τα τουρκικά στρατεύματα Αμμόχωστο.
Έκτο και τελευταίο παιδί του Θεόδουλου Μόντη από τη Λάπηθο, δημοσίου υπαλλήλου και της Καλομοίρας Μπατίστα από την Αμμόχωστο.
Η παιδική και εφηβική ζωή του Κώστα Μόντη σημαδεύτηκε από το δράμα του θανάτου και της ορφάνιας. Στη τρυφερή ηλικία των οκτώ του χρόνων έχασε τους δύο αδελφούς του.
Ο αδελφός του Γιώργος Μόντης πέθανε από φυματίωση σε ηλικία 21 ετών και μόλις τρεις εβδομάδες μετά πέθανε και ο αδελφός του Νίκος από λευχαιμία σε ηλικία 16 ετών. Στην ηλικία των δώδεκα, ο ποιητής έχασε τη μητέρα του. Ο θάνατος της μάνας του τον σημάδεψε και καθόρισε σαν άνθρωπο και σαν ποιητή.
Σε ηλικία δεκαέξι χρόνων χάνει και τον πατέρα του. Γυμνασιόπαιδο, πήρε μέρος στην εξέγερση κατά της αποικιοκρατίας, τα Οκτωβριανά 1931. Μετά την αποφοίτησή του από το Παγκύπριο Γυμνάσιο της Λευκωσίας σπούδασε νομικά και πολιτικές και οικονομικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ ταυτόχρονα ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και τη λογοτεχνία. Επιστρέφοντας με το πτυχίο της νομικής στην Κύπρο το 1937, ο Μόντης αναγκάστηκε να εργασθεί αρχικά ως υπάλληλος μεταλλευτικής εταιρείας, γιατί η αγγλική αποικιοκρατική διοίκηση δεν αναγνώριζε το ελληνικό πτυχίο για την εξάσκηση του επαγγέλματος του δικηγόρου. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος και ως εκδότης εφημερίδων και περιοδικών.
Το 1942 ίδρυσε στη Λευκωσία, μαζί με τον Αχιλλέα Λυμπουρίδη και τον Φοίβο Μουσουλίδη το πρώτο επαγγελματικό θέατρο της Κύπρου, το «Λυρικό». Κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκόσμιου πολέμου ο Κώστας Μόντης έπαιξε κύριο ρόλο στην οργάνωση περίθαλψης στους Ελλαδίτες πρόσφυγες, που εγκατέλειπαν την κατεχόμενη Ελλάδα και μέσω Τουρκίας κατέφευγαν στην Κύπρο. Τον Φεβρουάριο του 1946 παντρεύτηκε την Έρση Παντελή Κωνσταντίνου από τη Μόρφου, με την οποία απέκτησε τρεις γιους και μία κόρη. Το 1950 διορίστηκε γενικός γραμματέας της Εμποροβιομηχανικής Ομοσπονδίας Κύπρου. Συμμετέσχε στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα των Ελλήνων της Κύπρου το 1955-59 ως πολιτικός καθοδηγητής των μελών της ΕΟΚΑ. Το 1961 διορίστηκε διευθυντής του Τμήματος Τουρισμού της Κύπρου, θέση που υπηρέτησε μέχρι και το 1976 που αφυπηρέτησε.
Ασχολήθηκε με το θέατρο και τη λογοτεχνία. Έγραψε και δημοσίευσε περισσότερες από 40 επιθεωρήσεις και θεατρικά, ενώ έχει διασκευάσει στην Κυπριακή διάλεκτο τη «Λυσιστράτη» και την «Ειρήνη» του Αριστοφάνη. Από το 1934 ως το 1996 εξέδωσε γύρω στα 30 ποιητικά και έξι πεζά βιβλία. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν οι περίφημες «Στιγμές», ένα νέο ποιητικό είδος με το οποίο ο Κώστας Μόντης ανανέωσε και εξέλιξε από τη σκοπιά της Κύπρου, τη σύγχρονη νεοελληνική ποίηση. Κορυφαίο ωστόσο ποιητικό του επίτευγμα θεωρείται η τριλογία «Γράμματα στη Μητέρα» (1965, 1972, 1980). Ολόκληρο το έργο του περιέχεται στα Άπαντα του Κώστα Μόντη, που εκδόθηκαν από το Ίδρυμα Λεβέντη. Η αγάπη για τον άνθρωπο και την πατρίδα κυριαρχούν στο έργο του.
Ποιητής, μυθιστοριογράφος και συγγραφέας θεατρικών έργων, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες συγγραφείς του 20ου αιώνα και συγκεκριμένα της μεταπολεμικής περιόδου. Πολλά από τα έργα του έχουν μεταφρασθεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ιταλικά, Ολλανδικά, Σουηδικά, Ρωσικά, Βουλγαρικά, Ρουμανικά και σε άλλες γλώσσες. Το 1980 τιμήθηκε με τον τίτλο του «δαφνοστεφούς ποιητή» (Poet Laureate) από την Παγκόσμια Ακαδημία Τεχνών και Πολιτισμού. Ο Κώστας Μόντης προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ. Το 1997 ανακηρύχθηκε Επίτιμος Διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Το 2000 η Ακαδημία Αθηνών τον ανακήρυξε αντεπιστέλλον μέλος της, ύψιστη τιμή που απονέμεται σε
πνευματικούς δημιουργούς που ζουν εκτός Ελλάδος, ενώ το 2001 ανακηρύχθηκε Επίτιμος Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Απεβίωσε την 1η Μαρτίου 2004 στο σπίτι του στον Άγιο Δομέτιο, σε ηλικία 90 χρόνων, περιτριγυρισμένος από την οικογένεια του.
Έκτο και τελευταίο παιδί του Θεόδουλου Μόντη από τη Λάπηθο, δημοσίου υπαλλήλου και της Καλομοίρας Μπατίστα από την Αμμόχωστο.
Η παιδική και εφηβική ζωή του Κώστα Μόντη σημαδεύτηκε από το δράμα του θανάτου και της ορφάνιας. Στη τρυφερή ηλικία των οκτώ του χρόνων έχασε τους δύο αδελφούς του.
Ο αδελφός του Γιώργος Μόντης πέθανε από φυματίωση σε ηλικία 21 ετών και μόλις τρεις εβδομάδες μετά πέθανε και ο αδελφός του Νίκος από λευχαιμία σε ηλικία 16 ετών. Στην ηλικία των δώδεκα, ο ποιητής έχασε τη μητέρα του. Ο θάνατος της μάνας του τον σημάδεψε και καθόρισε σαν άνθρωπο και σαν ποιητή.
Σε ηλικία δεκαέξι χρόνων χάνει και τον πατέρα του. Γυμνασιόπαιδο, πήρε μέρος στην εξέγερση κατά της αποικιοκρατίας, τα Οκτωβριανά 1931. Μετά την αποφοίτησή του από το Παγκύπριο Γυμνάσιο της Λευκωσίας σπούδασε νομικά και πολιτικές και οικονομικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ ταυτόχρονα ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και τη λογοτεχνία. Επιστρέφοντας με το πτυχίο της νομικής στην Κύπρο το 1937, ο Μόντης αναγκάστηκε να εργασθεί αρχικά ως υπάλληλος μεταλλευτικής εταιρείας, γιατί η αγγλική αποικιοκρατική διοίκηση δεν αναγνώριζε το ελληνικό πτυχίο για την εξάσκηση του επαγγέλματος του δικηγόρου. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος και ως εκδότης εφημερίδων και περιοδικών.
Το 1942 ίδρυσε στη Λευκωσία, μαζί με τον Αχιλλέα Λυμπουρίδη και τον Φοίβο Μουσουλίδη το πρώτο επαγγελματικό θέατρο της Κύπρου, το «Λυρικό». Κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκόσμιου πολέμου ο Κώστας Μόντης έπαιξε κύριο ρόλο στην οργάνωση περίθαλψης στους Ελλαδίτες πρόσφυγες, που εγκατέλειπαν την κατεχόμενη Ελλάδα και μέσω Τουρκίας κατέφευγαν στην Κύπρο. Τον Φεβρουάριο του 1946 παντρεύτηκε την Έρση Παντελή Κωνσταντίνου από τη Μόρφου, με την οποία απέκτησε τρεις γιους και μία κόρη. Το 1950 διορίστηκε γενικός γραμματέας της Εμποροβιομηχανικής Ομοσπονδίας Κύπρου. Συμμετέσχε στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα των Ελλήνων της Κύπρου το 1955-59 ως πολιτικός καθοδηγητής των μελών της ΕΟΚΑ. Το 1961 διορίστηκε διευθυντής του Τμήματος Τουρισμού της Κύπρου, θέση που υπηρέτησε μέχρι και το 1976 που αφυπηρέτησε.
Ασχολήθηκε με το θέατρο και τη λογοτεχνία. Έγραψε και δημοσίευσε περισσότερες από 40 επιθεωρήσεις και θεατρικά, ενώ έχει διασκευάσει στην Κυπριακή διάλεκτο τη «Λυσιστράτη» και την «Ειρήνη» του Αριστοφάνη. Από το 1934 ως το 1996 εξέδωσε γύρω στα 30 ποιητικά και έξι πεζά βιβλία. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν οι περίφημες «Στιγμές», ένα νέο ποιητικό είδος με το οποίο ο Κώστας Μόντης ανανέωσε και εξέλιξε από τη σκοπιά της Κύπρου, τη σύγχρονη νεοελληνική ποίηση. Κορυφαίο ωστόσο ποιητικό του επίτευγμα θεωρείται η τριλογία «Γράμματα στη Μητέρα» (1965, 1972, 1980). Ολόκληρο το έργο του περιέχεται στα Άπαντα του Κώστα Μόντη, που εκδόθηκαν από το Ίδρυμα Λεβέντη. Η αγάπη για τον άνθρωπο και την πατρίδα κυριαρχούν στο έργο του.
Ποιητής, μυθιστοριογράφος και συγγραφέας θεατρικών έργων, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες συγγραφείς του 20ου αιώνα και συγκεκριμένα της μεταπολεμικής περιόδου. Πολλά από τα έργα του έχουν μεταφρασθεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ιταλικά, Ολλανδικά, Σουηδικά, Ρωσικά, Βουλγαρικά, Ρουμανικά και σε άλλες γλώσσες. Το 1980 τιμήθηκε με τον τίτλο του «δαφνοστεφούς ποιητή» (Poet Laureate) από την Παγκόσμια Ακαδημία Τεχνών και Πολιτισμού. Ο Κώστας Μόντης προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ. Το 1997 ανακηρύχθηκε Επίτιμος Διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Το 2000 η Ακαδημία Αθηνών τον ανακήρυξε αντεπιστέλλον μέλος της, ύψιστη τιμή που απονέμεται σε
πνευματικούς δημιουργούς που ζουν εκτός Ελλάδος, ενώ το 2001 ανακηρύχθηκε Επίτιμος Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Απεβίωσε την 1η Μαρτίου 2004 στο σπίτι του στον Άγιο Δομέτιο, σε ηλικία 90 χρόνων, περιτριγυρισμένος από την οικογένεια του.
Το Έργο του ποιητή:
Ι. Πεζογραφία
• Γκαμήλες κι άλλα διηγήματα. Λευκωσία, 1939.
• Ταπεινή ζωή. Λευκωσία, 1944.
• Κλειστές πόρτες. Λευκωσία, 1964.
• Διηγήματα. Λευκωσία, 1970.
• Ο αφέντης Μπατίστας και τ’ άλλα. Αθήνα, Ερμής, 1980.
• Ο Σαγρίδης. Λευκωσία, 1985.
ΙΙ. Ποίηση
• Με μέτρο και χωρίς μέτρο. Κύπρος, 1934.
• Minima. Λευκωσία, 1946.
• Τα τραγούδια της ταπεινής ζωής. Λευκωσία, 1954.
• Στιγμές. Λευκωσία, 1958.
• Συμπλήρωμα των Στιγμών. Λευκωσία, 1960.
• Ποίηση του Κώστα Μόντη. Λευκωσία, 1962.
• Γράμμα στη μητέρα κι άλλοι στίχοι. Λευκωσία, 1965.
• Αγνώστω ανθρώπω. Λευκωσία, 1968.
• Εξ’ ιμερτής Κύπρου. Λευκωσία, 1969.
• Εν Λευκωσία τη… Λευκωσία, 1970.
• Δεύτερο γράμμα στη μητέρα. Λευκωσία, 1972.
• Κλειστές Πόρτες. 1964.
• Και τότ’ εν’ εναλίη Κύπρο. Λευκωσία, 1974.
• Πικραινόμενος εν εαυτώ. Λευκωσία, 1976.
• Κύπρος εν Αυλίδι. Λευκωσία, 1976.
• Ποιήματα για μικρά και μεγάλα παιδιά. Λευκωσία, 1976.
• Ανθολόγηση από τις Στιγμές. Αθήνα, 1978.
• Στη γλώσσα που πρωτομίλησα· Ιδιωματικά ποιήματα· Πρόλογος Γιώργου Κεχαγιόγλου – Φιλολογική επιμέλεια Στάλω Μόντη - Πουαγκαρέ. Λευκωσία, 1980.
• Κύπρια ειδώλια. Λευκωσία, 1980.
• Μετά φόβου ανθρώπου. Αθήνα, 1982.
• Αντίμαχα. Λευκωσία, 1983.
• Ως εν κατακλκείδι. Λευκωσία, 1984.
• Επί σφαγήν. 1985.
• Του στίχου τα μυνήματα. Λευκωσία, 1991.
• Τώρα που διαβάζω καλύτερα. Λευκωσία, 1998.
ΙΙΙ. Μεταφράσεις
• Αριστοφάνους Λυσιστράτη. Λευκωσία, 1972.
ΙV. Επιμέλειες εκδόσεων
• Ανθολογία κυπριακής ποίησης (μαζί με τον Α.Χριστοφίδη). Αθήνα, 1965 (και έκδοση β΄ συμπληρωμένη, Λευκωσία, 1973).
• Ανθολογία νέων Κυπρίων ποιητών. Λευκωσία, 1969.
• Κυπριακά δημοτικά τραγούδια. Λευκωσία, 1971.
• Anthologie de la poesie Chypriote (μαζί με τους G.H.Aufrere και Α.Χριστοφίδη). Παρίσι, 1972.
• Cypriot anthology (μαζί με τους Α.Χριστοφίδη και A. Mims). Λευκωσία, 1974.
V. Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Άπαντα, τ.1-7 Λευκωσία, 1986-1991.
• Άπαντα, τ.Α΄. Συμπλήρωμα. Λευκωσία, 1988.
• Άπαντα, τ.Α΄. Συμπλήρωμα Β΄. Λευκωσία, 1992.
• Άπαντα, τ.Α΄. Συμπλήρωμα Γ΄. Λευκωσία, 1993.
• Γκαμήλες κι άλλα διηγήματα. Λευκωσία, 1939.
• Ταπεινή ζωή. Λευκωσία, 1944.
• Κλειστές πόρτες. Λευκωσία, 1964.
• Διηγήματα. Λευκωσία, 1970.
• Ο αφέντης Μπατίστας και τ’ άλλα. Αθήνα, Ερμής, 1980.
• Ο Σαγρίδης. Λευκωσία, 1985.
ΙΙ. Ποίηση
• Με μέτρο και χωρίς μέτρο. Κύπρος, 1934.
• Minima. Λευκωσία, 1946.
• Τα τραγούδια της ταπεινής ζωής. Λευκωσία, 1954.
• Στιγμές. Λευκωσία, 1958.
• Συμπλήρωμα των Στιγμών. Λευκωσία, 1960.
• Ποίηση του Κώστα Μόντη. Λευκωσία, 1962.
• Γράμμα στη μητέρα κι άλλοι στίχοι. Λευκωσία, 1965.
• Αγνώστω ανθρώπω. Λευκωσία, 1968.
• Εξ’ ιμερτής Κύπρου. Λευκωσία, 1969.
• Εν Λευκωσία τη… Λευκωσία, 1970.
• Δεύτερο γράμμα στη μητέρα. Λευκωσία, 1972.
• Κλειστές Πόρτες. 1964.
• Και τότ’ εν’ εναλίη Κύπρο. Λευκωσία, 1974.
• Πικραινόμενος εν εαυτώ. Λευκωσία, 1976.
• Κύπρος εν Αυλίδι. Λευκωσία, 1976.
• Ποιήματα για μικρά και μεγάλα παιδιά. Λευκωσία, 1976.
• Ανθολόγηση από τις Στιγμές. Αθήνα, 1978.
• Στη γλώσσα που πρωτομίλησα· Ιδιωματικά ποιήματα· Πρόλογος Γιώργου Κεχαγιόγλου – Φιλολογική επιμέλεια Στάλω Μόντη - Πουαγκαρέ. Λευκωσία, 1980.
• Κύπρια ειδώλια. Λευκωσία, 1980.
• Μετά φόβου ανθρώπου. Αθήνα, 1982.
• Αντίμαχα. Λευκωσία, 1983.
• Ως εν κατακλκείδι. Λευκωσία, 1984.
• Επί σφαγήν. 1985.
• Του στίχου τα μυνήματα. Λευκωσία, 1991.
• Τώρα που διαβάζω καλύτερα. Λευκωσία, 1998.
ΙΙΙ. Μεταφράσεις
• Αριστοφάνους Λυσιστράτη. Λευκωσία, 1972.
ΙV. Επιμέλειες εκδόσεων
• Ανθολογία κυπριακής ποίησης (μαζί με τον Α.Χριστοφίδη). Αθήνα, 1965 (και έκδοση β΄ συμπληρωμένη, Λευκωσία, 1973).
• Ανθολογία νέων Κυπρίων ποιητών. Λευκωσία, 1969.
• Κυπριακά δημοτικά τραγούδια. Λευκωσία, 1971.
• Anthologie de la poesie Chypriote (μαζί με τους G.H.Aufrere και Α.Χριστοφίδη). Παρίσι, 1972.
• Cypriot anthology (μαζί με τους Α.Χριστοφίδη και A. Mims). Λευκωσία, 1974.
V. Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Άπαντα, τ.1-7 Λευκωσία, 1986-1991.
• Άπαντα, τ.Α΄. Συμπλήρωμα. Λευκωσία, 1988.
• Άπαντα, τ.Α΄. Συμπλήρωμα Β΄. Λευκωσία, 1992.
• Άπαντα, τ.Α΄. Συμπλήρωμα Γ΄. Λευκωσία, 1993.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου