«Η λευτεριά δεν παραχωρείται, κερδίζεται!». «Κερ-δί-ζε-ται, κερ-δί-ζε-ται», επαναλαμβάνει το πλήθος. «Με αγώνες, θυσίες και όπλα», συνέχισε ο ρήτωρ και «ανασύρας ρεβόλβερ επυροβόλει εις τον αέρα», όπως έγραψε η εφημερίδα «Συντηρητική». Αυτά τα ‘γραψε για την 21η Οκτωβρίου 1931, τα γνωστά Οκτωβριανά στην Κύπρο. Και βέβαια λάνθανε η «Συντηρητική», διότι ο ρήτωρ, που ήταν ο Πελλομίχαλος, δεν επυροβόλει, ωστόσο η επίδρασή του ήταν καταλυτική. Με το ρεβόλβερ του ήταν λες και παράτασσε δέκα πυραύλους Έξωσετ.
«Όπλα, όπλα», φωνάζει τώρα το πλήθος. «Ναι, με όπλα και επανάσταση κερδίζεται η λευτεριά», συμπληρώνει ο Πελλομίχαλος, πιάνοντας στα χείλη του το πλήθος τη λέξη «επανάσταση» και φωνάζοντάς την ρυθμικά. Κάποια άλλη φωνή λέει «στο Κυβερνείο», κι η αλήθεια είναι πως η ιδέα δεν είναι δική του. «Στο Κυβερνείο», ακολουθούν όλοι και προς εκεί πάνε, αυθόρμητα, κινούμενοι ενστικτωδώς, για να βρουν τον κυβερνήτη και να του πουν τα δικά τους: «Εμείς θέλουμε να λευτερωθούμε από ‘σας».
«Στο Κυβερνείο» φωνάζει και ο Πελλομίχαλος, ο οποίος με το οπλισμένο του χέρι δείχνει την κατεύθυνση. Οι απλοί άνθρωποι έχουν μετατραπεί σε επαναστάτες. Οπλίζονται με ό,τι πρόχειρο: ξύλα και άλλα αντικείμενα που βρίσκουν στον δρόμο τους. Σε λίγο η αυλή του Κυβερνείου πλημμυρίζει από διαδηλωτές. Η φρουρά ειδοποιεί τον κυβερνήτη πως δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί το Κυβερνείο, αποσύρεται και εγκαθίσταται στο δυτικό ύψωμα, για να καλύψει τη διαφυγή του από την πίσω πόρτα. Εν τω μεταξύ, μια ομάδα νεαρών προσπαθεί ν’ ανέβει στη στέγη του Κυβερνείου, για να κατεβάσει την αποικιακή σημαία.
Τη σημαία επιχειρεί να κατεβάσει ο Ονούφριος Κληρίδης, που ανέβηκε στον ώμο δύο άλλων και σκαρφάλωσε στη στέγη. Παρακολουθούν οι αστυνομικοί, αλλά δεν επεμβαίνουν, μέχρι που ο Ονούφριος πλησιάζει τον ιστό. Τότε ένα ντουφέκι σηκώνεται, σημαδεύει και ξερός ακούγεται ο κρότος της εκπυρσοκρότησης. Πέφτει νεκρός. Μόλις άκουσε ο Πελλομίχαλος τον πυροβολισμό, τράβηξε το ρεβόλβερ του κι έκανε να τους ρίξει. Ωστόσο βρισκόταν μακριά και σκέφτηκε πως η απόσταση ήταν μεγάλη για το μικρό βεληνεκές του όπλου του, οπότε έτρεξε προς εκεί για να καλύψει την απόσταση. Πίεσε τη σκανδάλη δύο φορές. Αστόχησε. Έτσι όμως φόβισε τον αστυνομικό, που εξατμίστηκε, δίνοντας την ευκαιρία σε κάποιον άλλο να κατεβάσει την αγγλική και να ανεβάσει την ελληνική.
* «Ο Πελλομίχαλος ή Η εκστρατεία στη Λάρνακα» από το βιβλίο του Τάκη Γεωργίου, «Δρόμος αντοχής», Λευκωσία 1984.
«Γκόου χομ, γκόου χομ»
OΛΑ έγιναν ταχύτατα. «Φώκος, φώκος» ήταν τώρα το σύνθημα του πλήθους, που έβαλε φωτιά στο Κυβερνείο κι ένιωσε υπερηφάνεια πως τα κατάφερε. Δύο μέρες και δύο νύκτες ο λαός περιέφερε τη λευτεριά και το πάθος του ανεμπόδιστα σε ατελείωτα συλλαλητήρια και παρελάσεις, ανέβηκε το ηθικό, πίστεψαν στον εαυτό τους οι άνθρωποι, παραληρώντας στα «ζήτω». Την τρίτη μέρα, όμως, τα νέα ήταν άσχημα. Βρετανικός στόλος αγκυροβόλησε σε ακτές της Κύπρου. Δύο αντιτορπιλικά κατέπλευσαν στη Λάρνακα. Ο πανικός απλώθηκε σαν επιδημία. Το ‘μαθε ο Πελλομίχαλος και ειδοποίησε τον σύντροφό του τον Μακρή. Η ομάδα θα έκανε επιδρομή στη Λάρνακα, να πει στον στόλο να φύγει απ’ την Κύπρο. «Γκόου χομ, γκόου χομ», πάσχιζε ο Πελλομίχαλος με αγριοφωνάρες και χειρονομίες να τους διώξει, ξεσπώντας διαμάχη μεταξύ του και των Εγγλέζων. Τους κατούρησε. Κι έκανε ο Πελλομίχαλος και οι άλλοι κάτι χρόνια στη φυλακή.
Στο ιστορικό σταυροδρόμι
Στο Σταυροδρόμι της Λάρνακας στις 18 Οκτωβρίου 1931, εκεί όπου ο μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς κήρυξε την επανάσταση των Οκτωβριανών. Πλήθος κόσμου μαζεύτηκε για να ακούσει τον Μητροπολίτη του, έξω από το κτήριο της Εθνικής Νεολαίας Σωτήρας, στις 2:00 μ.μ. Η ομιλία του τούς ξεσηκώνει. Και ο λαός ψηφίζει, διαβιβάζοντας την επομένη στον διοικητή Σάριτς το ψήφισμά του, για τον ακλόνητο αγώνα του μέχρι τη δικαίωση. Δεξιά του Μητροπολίτη, χαμηλότερα, το σημαίνον πρόσωπο Μιχαήλ Γ. Νικολαΐδης.
Κύριος μοχλός
Μιχαήλ Γ. Νικολαΐδης: δικηγόρος, υποστηρικτής της ιδέας ελευθερία-αυτοδιάθεση-ένωση, βουλευτής, αντιδήμαρχος Λάρνακας, δημοσιογράφος και μέλος διαφόρων σωμάτων. Ήταν κύριος μοχλός των Οκτωβριανών. Ασκούσε πίεση στον Μητροπολίτη Νικόδημο Μυλωνά να παραιτηθεί από το Νομοθετικό Συμβούλιο και να κηρύξει τον αγώνα εναντίον των Άγγλων κατακτητών. Που έτσι και έγινε. Φωτογραφία από τον εγγονό του Μύρωνα Μιχαήλ Νικολάτο.
Ο σαλπιστής με τη σημαία
Με τη στολή και με την ελληνική σημαία είναι ο Σάββας Τενίζης, από τον Στρόβολο. Παρελαύνει. Ήταν ο σαλπιστής των Οκτωβριανών, στην εξέγερση στη Λευκωσία στο Κυβερνείο, στις 21 Οκτωβρίου 1931. Στο Κυβερνείο ήταν εκείνος επίσης, που κατέβασε την αγγλική σημαία και ανύψωσε την ελληνική. Κρατώντας στο άλλο του χέρι τη σάλπιγγα, σάλπιζε. Και τα πλήθη αναριγούν στη θέα της κυανόλευκης και η σάλπιγγα παρακινεί την ξαναμμένη ατμόσφαιρα. Φωτογραφία από την εγγονή του Δέσπω Τενίζη-Ροβανιά.
«Όπλα, όπλα», φωνάζει τώρα το πλήθος. «Ναι, με όπλα και επανάσταση κερδίζεται η λευτεριά», συμπληρώνει ο Πελλομίχαλος, πιάνοντας στα χείλη του το πλήθος τη λέξη «επανάσταση» και φωνάζοντάς την ρυθμικά. Κάποια άλλη φωνή λέει «στο Κυβερνείο», κι η αλήθεια είναι πως η ιδέα δεν είναι δική του. «Στο Κυβερνείο», ακολουθούν όλοι και προς εκεί πάνε, αυθόρμητα, κινούμενοι ενστικτωδώς, για να βρουν τον κυβερνήτη και να του πουν τα δικά τους: «Εμείς θέλουμε να λευτερωθούμε από ‘σας».
«Στο Κυβερνείο» φωνάζει και ο Πελλομίχαλος, ο οποίος με το οπλισμένο του χέρι δείχνει την κατεύθυνση. Οι απλοί άνθρωποι έχουν μετατραπεί σε επαναστάτες. Οπλίζονται με ό,τι πρόχειρο: ξύλα και άλλα αντικείμενα που βρίσκουν στον δρόμο τους. Σε λίγο η αυλή του Κυβερνείου πλημμυρίζει από διαδηλωτές. Η φρουρά ειδοποιεί τον κυβερνήτη πως δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί το Κυβερνείο, αποσύρεται και εγκαθίσταται στο δυτικό ύψωμα, για να καλύψει τη διαφυγή του από την πίσω πόρτα. Εν τω μεταξύ, μια ομάδα νεαρών προσπαθεί ν’ ανέβει στη στέγη του Κυβερνείου, για να κατεβάσει την αποικιακή σημαία.
Τη σημαία επιχειρεί να κατεβάσει ο Ονούφριος Κληρίδης, που ανέβηκε στον ώμο δύο άλλων και σκαρφάλωσε στη στέγη. Παρακολουθούν οι αστυνομικοί, αλλά δεν επεμβαίνουν, μέχρι που ο Ονούφριος πλησιάζει τον ιστό. Τότε ένα ντουφέκι σηκώνεται, σημαδεύει και ξερός ακούγεται ο κρότος της εκπυρσοκρότησης. Πέφτει νεκρός. Μόλις άκουσε ο Πελλομίχαλος τον πυροβολισμό, τράβηξε το ρεβόλβερ του κι έκανε να τους ρίξει. Ωστόσο βρισκόταν μακριά και σκέφτηκε πως η απόσταση ήταν μεγάλη για το μικρό βεληνεκές του όπλου του, οπότε έτρεξε προς εκεί για να καλύψει την απόσταση. Πίεσε τη σκανδάλη δύο φορές. Αστόχησε. Έτσι όμως φόβισε τον αστυνομικό, που εξατμίστηκε, δίνοντας την ευκαιρία σε κάποιον άλλο να κατεβάσει την αγγλική και να ανεβάσει την ελληνική.
* «Ο Πελλομίχαλος ή Η εκστρατεία στη Λάρνακα» από το βιβλίο του Τάκη Γεωργίου, «Δρόμος αντοχής», Λευκωσία 1984.
«Γκόου χομ, γκόου χομ»
OΛΑ έγιναν ταχύτατα. «Φώκος, φώκος» ήταν τώρα το σύνθημα του πλήθους, που έβαλε φωτιά στο Κυβερνείο κι ένιωσε υπερηφάνεια πως τα κατάφερε. Δύο μέρες και δύο νύκτες ο λαός περιέφερε τη λευτεριά και το πάθος του ανεμπόδιστα σε ατελείωτα συλλαλητήρια και παρελάσεις, ανέβηκε το ηθικό, πίστεψαν στον εαυτό τους οι άνθρωποι, παραληρώντας στα «ζήτω». Την τρίτη μέρα, όμως, τα νέα ήταν άσχημα. Βρετανικός στόλος αγκυροβόλησε σε ακτές της Κύπρου. Δύο αντιτορπιλικά κατέπλευσαν στη Λάρνακα. Ο πανικός απλώθηκε σαν επιδημία. Το ‘μαθε ο Πελλομίχαλος και ειδοποίησε τον σύντροφό του τον Μακρή. Η ομάδα θα έκανε επιδρομή στη Λάρνακα, να πει στον στόλο να φύγει απ’ την Κύπρο. «Γκόου χομ, γκόου χομ», πάσχιζε ο Πελλομίχαλος με αγριοφωνάρες και χειρονομίες να τους διώξει, ξεσπώντας διαμάχη μεταξύ του και των Εγγλέζων. Τους κατούρησε. Κι έκανε ο Πελλομίχαλος και οι άλλοι κάτι χρόνια στη φυλακή.
Στο ιστορικό σταυροδρόμι
Στο Σταυροδρόμι της Λάρνακας στις 18 Οκτωβρίου 1931, εκεί όπου ο μητροπολίτης Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς κήρυξε την επανάσταση των Οκτωβριανών. Πλήθος κόσμου μαζεύτηκε για να ακούσει τον Μητροπολίτη του, έξω από το κτήριο της Εθνικής Νεολαίας Σωτήρας, στις 2:00 μ.μ. Η ομιλία του τούς ξεσηκώνει. Και ο λαός ψηφίζει, διαβιβάζοντας την επομένη στον διοικητή Σάριτς το ψήφισμά του, για τον ακλόνητο αγώνα του μέχρι τη δικαίωση. Δεξιά του Μητροπολίτη, χαμηλότερα, το σημαίνον πρόσωπο Μιχαήλ Γ. Νικολαΐδης.
Κύριος μοχλός
Μιχαήλ Γ. Νικολαΐδης: δικηγόρος, υποστηρικτής της ιδέας ελευθερία-αυτοδιάθεση-ένωση, βουλευτής, αντιδήμαρχος Λάρνακας, δημοσιογράφος και μέλος διαφόρων σωμάτων. Ήταν κύριος μοχλός των Οκτωβριανών. Ασκούσε πίεση στον Μητροπολίτη Νικόδημο Μυλωνά να παραιτηθεί από το Νομοθετικό Συμβούλιο και να κηρύξει τον αγώνα εναντίον των Άγγλων κατακτητών. Που έτσι και έγινε. Φωτογραφία από τον εγγονό του Μύρωνα Μιχαήλ Νικολάτο.
Ο σαλπιστής με τη σημαία
Με τη στολή και με την ελληνική σημαία είναι ο Σάββας Τενίζης, από τον Στρόβολο. Παρελαύνει. Ήταν ο σαλπιστής των Οκτωβριανών, στην εξέγερση στη Λευκωσία στο Κυβερνείο, στις 21 Οκτωβρίου 1931. Στο Κυβερνείο ήταν εκείνος επίσης, που κατέβασε την αγγλική σημαία και ανύψωσε την ελληνική. Κρατώντας στο άλλο του χέρι τη σάλπιγγα, σάλπιζε. Και τα πλήθη αναριγούν στη θέα της κυανόλευκης και η σάλπιγγα παρακινεί την ξαναμμένη ατμόσφαιρα. Φωτογραφία από την εγγονή του Δέσπω Τενίζη-Ροβανιά.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου